از خبر پولی شدن تونل ها وقت زیادی نمی‌گذرد اما می‌بینیم به گفته شواری شهر زمان اجرا شدن آن رسیده هرچند این خبر با واکنش های زیادی از جمله واکنش استاندار، فرماندار و حتی نمایندگان مجلس مواجه شده است. در چند روز گذشته معاون فنی و عمرانی فرمانداری تهران با اشاره به لایحه اخذ عوارض تردد از معابر خاص شهری همچون تونل‌ها در نوبت بررسی شورای اسلامی شهر تهران گفته بود: گذشته از نظر فرمانداری تهران درخصوص تصویب احتمالی این لایحه، هرگونه اخذ عوارض جدید در هر شهری باید به تایید وزارت کشور برسد.
غلامحسین آرام در گفت‌وگویی بیان کرده بود: این لایحه پس از بحث و بررسی در شورای شهر به فرمانداری ارسال و در مرحله بعد در کمیته انطباق توسط اعضا بررسی می‌شود اگر خلاف قانون باشد به شورا ابلاغ و اگر مغایرتی وجود نداشته باشد به قانون تبدیل می شود. وی معتقد است که این لایحه در شورا به تصویب اعضا نخواهد رسید چرا که تردد را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد. همچنین وی تاکید کرد که اخذ عوارض برابر قانون شرایطی دارد که باید ابتدا به تایید وزارت کشور برسد و پروسه قانونی مختص به خود را دارد، در حقیقت فارغ از نظر فرمانداری و کمیته انطباق باید برای اخذ عوارض جدید تایید وزارت کشور گرفته شود و فرمانداری نیز پس از ارسال مصوبه و انجام بررسی های لازم نظر خود را اعلام خواهد کرد.
در رابطه با این موضوع حتی علی رضا دبیر، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر با تاکید بر اینکه تونل‌ها با پول مردم ساخته شده است، گفت: مگر می‌شود با عوارضی که از مردم گرفته‌ایم و تونل ساخته‌ایم، دوباره از آنها برای تردد پول دریافت کنیم؟! که وی با این حرف مخالفت خود را در رابطه با این موضوع اعلام کرد. دبیر حتی در بخشی از اعتراضات خود به شهرداری تهران گفته بود به مدیران شهرداری پاداش های 350 میلیون تومانی پرداخت شده است که اگر این امر صحت داشته باشد شهرداری برای تامین هزینه های خود کافی است کمی صرفه جویی کند نه اینکه از معابر و تونل ها و پل هایی که با پول خود شهروندان ساخته شده عوارض تردد دریافت کند.
در این میان باید یادی از گفته اقبال شاکری، عضو شورای شهر تهران کنیم که در واکنش به انتشار این خبر و در حمایت از این طرح و درباره نحوه اخذ عوارض از خودروهای در حال عبور از این گونه معابر نیزگفته بود که کارت های اعتباری برای استفاده از خدمات حمل و نقل در شهر تهران در نظر گرفته خواهد شد که شهروندان می‌توانند با تهیه آنها از پارکینگ‌های درون شهری و حاشیه‌ای، اتوبوس، تاکسی، مترو و همچنین تردد در تونل‌ها و بزرگراه های شهری عوارض و هزینه‌ها را بپردازند. وی ادامه داد: روی شیشه جلوی خودروی دارندگان این گونه کارت‌ها میکروچیپ‌هایی نصب می شود که هنگام تردد در بزرگراه‌ها و تونل‌ها به صورت الکترونیک عوارض در نظر گرفته شده، اخذ و از مبلغ کارت کسر خواهد شد و دارندگان می‌توانند نسبت به شارژ مجدد مبلغ آن اقدام کنند.
غیر عقلانی بودن دریافت پول برای تردد از تونل
دکتر مهدی شهلا، حقوقدان و استاد دانشگاه در رابطه با مسئله اخذ عوارض از بزرگراه‌ها و تونل‌های درون‌شهری که از طریق اتخاذ تصمیمات شورای شهر قرار است به مرحله اجرا در‌آید گفت: اصولا اداره شهر به عهده شواری شهر است. بنابراین منابع مالی اداره شهر را باید تصویب کند اما نباید طوری باشد که سایر منابع را فراموش کنند و از منابعی که روی مردم فشار وارد می‌کند استفاده کنند. این حقوقدان اظهار کرد: در داخل شهرها دریافت پول برای تردد از تونل ها در هیچ جا سابقه ندارد اگر چه ممکن برای تردد از برخی جاده‌ها، پول دریافت شود که در حالت عادی بخش خصوصی جاده یا پل و..را می سازد برای بازگشت سرمایه خود مثلا طی 10 سال یا بیشتر امکان بهره برداری از آن را به‌دست می‌آورد و اخذ عوارض در این موارد در جهان عادی است.
شهلا خاطر نشان کرد: در رابطه با دریافت پول برای تردد از تونل داخل شهری ممکن است این دریافت پول به خیابان یا حتی پل‌ها هم سرایت کند. چون از دید خود می‌گویند وقتی این برنامه برای تونل‌ها اجرا شده چرا برای پل ها اجرا نشود. بنابراین منابع بسیار خوبی در شهرها به خصوص تهران برایشان تعریف شده اما این کار را انجام ندهند خیلی بهتر است. شورای شهر همیشه بودجه خود را تصویب و از مردم عوارض دریافت می‌کند بنابراین در غیرقانونی بودن این مسئله تردید دارم. اما این دریافت پول از این طریق کاملا غیر عقلانی است.
جلوگیری از دریافت پول برای تردد از تونل جهت عدم سرایت به مکان های دیگر
این استاد دانشگاه عنوان کرد: با توجه به واکنش استانداری و فرمانداری برای اجرایی نشدن این کار باید گفت وظیفه استانداری و فرمانداری اداره بخش سیاسی یک استان است. بنابراین شورا ممکن است دیدش فقط ایجاد درآمد باشد اما استانداری و فرمانداری دیدشان این است که این کار تحمیلی به مردم است یاخیر؟ بنابراین می‌توانند مخالف کنند، چون ممکن است به جای جاهای دیگر هم تسری پیدا کند.
شهرداری از بودجه سنگینی که دارد استفاده کند
این حقوقدان در پایان تصریح کرد: تصور بنده این است که شهرداری پول کم دارد. به نظر بنده شهرداری باید از مخارج بی‌خودی که در هر مراسمی دارد کم کند. به طور مثال تابلو های گوناگون را بالا می‌برند که اصلا وظیفه شهرداری نیست وظیفه شهرداری نه نصیحت مردم است نه به دین دعوت کردن مردم بلکه وظیفه شهرداری آسفالت کردن ، درختکاری و … است. نصیحت برای کسانی است که برای این کار تعیین شده اند. بنابراین می‌توانند از بودجه‌ای که خیلی هم سنگین است بردارند و از آن استفاده کنند.
خیابان ها و پل‌هایی که احداث می‌شود متعلق به عموم است
همچنین جمشید زمانی، وکیل پایه یک دادگستری در رابطه با اخذ عوارض برای تونل ها توضیح داد: مطابق بند 1 ماده 55 ایجاد خیابان ها، کوچه‌ها، پل ها و میدان ها از وظایف شهرداری است. خیابان ها و پل هایی که احداث می‌شود متعلق به عموم است، چون با هزینه مردم احداث شده است. از طرفی مطابق ماده 23،24 و 25 قانون مدنی خیابان ها از مشترکات و متعلق به عموم هستند و اشخاص خاص نمی‌توانند نسبت به آن مالکیت داشته باشند. بنابراین استفاده انحصاری آن برای اشخاصی ممنوع است. این خیابان‌ها غیر قابل تملک هستند.
غیر قانونی بودن دریافت عوارض از تونل ها
این حقوقدان ادامه داد: دریافت عوارض از تونل‌ها و پل‌ها به نوعی استفاده انحصاری از این مشترکات محسوب می‌شود و غیر قانونی است و حتی تصویب هر نوع عوارض برای استفاده از خیابان ها مغایر صریح قانون مدنی است. و به نوعی تضییع حقوق افراد است. مالکیت اشخاص نسبت به مشترکات عمومی یک مالکیت مطلق است و هر شخصی می‌تواند از آن استفاده کند.
وی خاطر نشان کرد: در خصوص عوارض شاید این سوال در ذهن خطور کند چرا در برخی بزرگراه‌های خارج شهر عوارض دریافت می‌شود بحث اینجاست که به استناد ماده واحده احداث بزرگراه با مشارکت اشخاص خصوصی، اکثر سرمایه‌گذاری‌ها چون از طریق اشخاص خصوصی انجام می‌شود با دریافت عوارض پول سرمایه گذاران با سودش به سرمایه‌گذار برگردانده می‌شود. و این مسئله یک امر قانونی است . اما ما نمی‌توانیم بگوییم چون خارج شهر عوارض گرفته می‌شود داخل شهر هم می‌توانیم عوارض دریافت کنیم.
چون امروز برای تونل ها و فردا برای خیابان‌ها ممکن است این مسئله پیش آید باید گفت که این رفتار منافات قانونی دارد. به طور کلی می‌توان گفت مصوبات شورای شهر باید به تایید وزارت کشور برسد که این مصوبه حتما رد خواهد شد و اجرایی نمی‌شود. زمانی در پایان تاکید کرد در صورتی که این مصوبه تصویب شود شهروندان می‌توانند با ارائه دادخواست به هیات دیوان عدالت اداری اعتراض کنند و خواستار ابطال آن باشند که این مصوبه قابل ابطال است.
شهرداری نمی‌تواند حقوق شهروندان را نقض کند
با توجه به واکنش های مثبت و منفی اخذ عوارض از تردد ماشین‌ها در سطح شهر تهران باید گفت: این کار جز اینکه منبع درآمد خوبی برای ثروتمندتر شدن شهرداری تهران است سود دیگری ندارد. اینکه شهرداری به دنبال افزایش درآمد برای خود باشد خلاف قانون نیست اما قرار هم نیست این افزایش درآمد با نقض حقوق شهروندان تهرانی باشد. اما با توجه به مواد موجود در قانون می‌توانیم بگوییم که دریافت عوارض برای تردد از تونل‌ها غیر قانونی بوده چون خیابان، پل، تونل متعلق به عموم است و کسی نمی‌تواند نسبت به این معابر مالکیت داشته باشد .
الهام رستمی
