در بیشتر موارد زنان هنگامی به سراغ شکایت کیفری نفقه می روند که از سوی همسرانشان از خانه بیرون شده اند یا این که با وجود زندگی در خانه همسرشان، مرد به او نفقه نداده و او را رها کرده است.
در چنین شرایطی زنان می توانند با مراجعه به دادگاه های کیفری محدوده سکونت خود شکایت ترک انفاق را مطرح کنند و امیدوار باشند در مدتی کوتاه به حق خود برسند.
در شکایت ترک انفاق نیز اولین قدم نوشتن دادخواست در دادسراست. زن پس از مراجعه به دادگاه در متنی می تواند شکایت خود را این گونه مطرح کند:
ریاست محترم دادسرای ناحیه …
با سلام و احترام؛ به استحضار می رساند اینجانب….. شاکی فوق در تاریخ….. طی عقدنامه شماره…… دفترخانه….. به عقد دایمی آقای….. درآمده ام. نامبرده بعد از عقد تاکنون فقط مبلغ….. به بنده پرداخت کرده و با وجود آمادگی اینجانب برای تمکین، از پرداخت نفقه حال اینجانب خودداری کرده است، لذا از محضر دادگاه به خاطر ترک انفاق از نامبرده شکایت دارم و خواهان تعقیب کیفری وی هستم.
شکایت ترک انفاق پس از ثبت در واحد رایانه از سوی سرپرست دادسرا به یکی از شعب دادیاری ارجاع می شود.
بعد از ارائه این شکایت به دادگاه و تعیین شعبه، دادیار از خواهان پرس و جو می کند و براساس نشانی ذکر شده از متهم او را فرا می خواند. ممکن است این احضار به صورت تلفنی صورت بگیرد، اما در صورتی که مرد حاضر به شرکت در دادگاه نشود، دادگاه وی را به شکل کتبی احضار خواهد کرد. ویژگی این احضار هم این است که برگه اخطاریه به زن داده می شود تا با مراجعه به کلانتری محدوده سکونت همسرش، این برگه را به همراه مامور کلانتری به مرد ابلاغ کند.
در این برگه نیز عنوان شده است که مرد ظرف مدت مشخصی برای ادای توضیحات باید به دادسرا مراجعه کند و در غیر این صورت جلب خواهد شد. البته در مواردی نیز انجام تحقیقات به عهده کلانتری محدوده سکونت گذاشته می شود و کلانتری از طریق دایره قضایی این تحقیقات را تکمیل و پس از آن پرونده را برای دادسرا ارسال می کند.
راه های اثبات شکایت ترک انفاق چیست؟
در شکایت ترک انفاق نیز مانند هر نوع شکایت دیگری زن به عنوان خواهان (شاکی) باید وقوع جرم ترک انفاق را اثبات کند.
راه های اثبات شکایت ترک انفاق هم مانند شکایت های دیگر شیوه هایی کاملا مشخص است. مثلا در مواردی که زن مدعی است همسرش او را از خانه بیرون کرده یا مدتی است به او نفقه نداده، این مساله در صورتی برای دادگاه اثبات می شود که یا همسر زن در محضر دادگاه به این مساله اقرار کند و این اتهام را بپذیرد یا این که شهود معرفی شده از سوی زن به دادگاه این موضوع را تایید کنند. شاهدان هم شرایط خاصی دارند.
مثلا آنها باید به اتفاقی که رخ داده اشراف کافی داشته باشند و ضمنا از بستگان و اقوام زن هم نباشند. رعایت دیگر شرایط شهود هم از مواردی است که برای زنان دردسر کمتری ایجاد می کند. این که شهود باید کارت شناسایی معتبر یا شناسنامه داشته باشند که در دادگاه احراز هویت شوند.
شهود هم معمولا به این مساله شهادت می دهند که از وضعیت زندگی خواهان مطلع هستند و می دانند او به دلیل پرداخت نکردن نفقه از سوی همسرش در سختی و مشکل است.
ترک انفاق ازجمله جرایم مستمر به شمار می آید و معنی این حرف این است که این جرم به دفعات قابل شکایت کیفری است در مواردی هم که شهود حاضر به حضور در دادگاه و ادای شهادت نباشند، دادیار پرونده دستور می دهد تا کلانتری محل تحقیقات مورد نیاز را تکمیل و پرونده را برای دادسرا ارسال کند.
البته همه این موارد به سرعت صورت می گیرد تا در حداقل زمان ممکن پرونده تکمیل و درباره آن اظهارنظر شود. در کلانتری های هر محدوده دادگاه مامورانی حضور دارند که هر روز پرونده ها را از کلانتری به دادسرا می آورند و پس از بررسی پرونده، در صورت نیاز به تحقیق پرونده را به کلانتری ارجاع می دهند.
البته پیگیری شاکی هم سبب می شود زودتر به پرونده رسیدگی و درباره آن تصمیم گیری شود. تا زمانی هم که پرونده ای تکمیل نشود، دادسرا نسبت به آن تصمیم گیری نمی کند.
راه های اثبات پرداخت نفقه
مردان پس از احضار به دادسرا معمولا در پاسخ به این پرسش که آیا اتهام مذکور را می پذیرید؟ چند موضعگیری مشخص دارند:
- دسته ای از آنها اعلام می کنند این ادعا را قبول دارند؛ اما در مقابل همسرشان از آنها تمکین نکرده است. آنها دلایلی را هم برای تمکین نکردن همسرشان عنوان می کنند و این مساله در برگه های موسوم به برگه بازجویی و صورت مجلس ثبت می شود. ممکن است در چنین موردی مرد حاضر به پرداخت نفقه به همسرش باشد و ممکن است به دلیل تمکین نکردن این پرداخت را انجام ندهد.
- دسته ای دیگر عنوان می کنند این اتهام را می پذیرند و حاضر به پرداخت نفقه همسر خود هستند. در چنین حالتی دادگاه با ایجاد صلح و سازش میان طرفین و در نهایت دریافت تعهدنامه از مرد پرونده را می بندند و طرفین را به امان خدا می سپارد.
- دسته سوم مردها مدعی می شوند نفقه را پرداخت کرده اند؛ اما زن دلایلی را عنوان می کند که این ادعا را رد می کند. در چنین موردی بسته به نظر دادیار، پرونده با صدور قرار برای دادگاه ارسال می شود. این قرار ممکن است قرار الزام به حضور، قرار کفالت و قرار وثیقه باشد. به این ترتیب پرونده برای تصمیم گیری در اختیار مقام قضایی قرار می گیرد.
- دسته ای دیگر از مردان نیز با ارایه دلایل و مدارک کافی از خود رفع اتهام می کنند که در چنین موردی دادگاه برای مرد قرار منع تعقیب صادر می کند که البته این قرار به معنای بی گناهی مرد از سوی دادگاه است، اما در صورت اعتراض زن قابل رسیدگی است.
ترک انفاق جرمی که استمرار دارد
ترک انفاق ازجمله جرایم مستمر به شمار می آید و معنی این حرف این است که این جرم به دفعات قابل شکایت کیفری است. مثلا اگر مردی نفقه آذر ماه همسر خود را ندهد و طی شکایت این نفقه را در دادسرا یا دادگاه از همسرش اخذ کند، او می تواند پس از این شکایت بلافاصله شکایتی برای دریافت نفقه دیماه خود نیز مطرح کند. چند راه حل را برای جلوگیری از طرح شکایت ترک انفاق از سوی زنان علیه مردان:
- اگر زنی در پی مشاجره لفظی به حالت قهر خانه را ترک کرد، مرد بهتر است مبلغی پول که در حد و اندازه نفقه کفایت کند، با قید بابت نفقه به حساب همسرش بریزد و این فیش را نزد خود نگه دارد.
- شکل دیگر ارائه پول به همسر هم ارسال پول از طریق پست بانک است که می تواند بعدا مورد ادعای مرد واقع شود.
- شکل دیگر نیز این است که مرد از همسر خود بابت پولی که به وی می دهد رسید بگیرد.
گاهی ممکن است مردان پس از شکایت ترک انفاق منزل مسکونی نامناسبی را برای همسر خود تهیه کنند و در دادگاه با معرفی این منزل، خواستار تمکین همسر خود شوند؛ اما منزل مسکونی باید شرایط مناسب زندگی را داشته باشد و اگر فاقد این ویژگی باشد، تصمیم گیری دادگاه به ضرر مرد خواهد بود.