همانطور که همه ما می دانیم، انعقاد عقد نکاح دارای تبعات و آثار حقوقی و مالی و غیره می باشد که از مهم ترین اثار مربوط آن، می توان به پرداخت مهریه، نفقه و تقسیط نفقه در صورت طلاق و غیره اشاره کرد.
لازم به ذکر است که پرداخت مهریه و نفقه با توجه به شریعت اسلام بر مرد واجب است و این وجوب فقط برای عقد دائم وجود دارد. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا مسائل مربوط به پرداخت نفقه و اعسار زوج و شرایط تقسیط نفقه را بررسی نماییم.
نفقه چیست و چه مواردی را شامل می شود؟
با استناد به ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن را شامل می شود از آن می توان به مسکن، پوشاک، اثاثیه منزل و هزینه های درمان و خادم در صورت نیاز، اشاره کرد.
البته نفقه با توجه به عرف و شرایط جامعه می تواند موارد دیگری را نیز دربرگیرد. در حالت کلی با توجه به قانون مدنی مرد وظیفه دارد تا به برخی از افراد واجب النفقه به صورت ماهانه نفقه پرداخت کند. از افراد واجب النفقه می توان همسر و فرزندان و پدر و مادر با توجه به شرایط مذکور در قانون را نام برد.
نکته دیگر مربوط به مقدار نفقه می باشد و باید بیان نمود که مقدار آن با توجه به قانون مشخص و معین نیست و برای تعیین مقدار، استطاعت مالی و عرف و غیره تاثیر گذار هستند.
رابطه نفقه و تمکین زوجه
با توجه به قانون ۱۱۰۸ قانون مدنی:
هرگاه زن از انجام وظایف خود امتناع ورزد و در رابطه زناشویی تمکین نکند مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.
لازم به ذکر است، تمکین به این معناست که زوجه که در منزل مشترک اختیارشده توسط زوج سکنی می گزیند، باید از شوهر خودش در انجام وظایف زناشویی اطاعت نماید و اگر بدون عذر قانونی و شرعی از انجام وظایف خاص زناشویی خود امتناع ورزد ناشزه نامیده می شود.
اعسار زوج از پرداخت نفقه به چه معناست؟
همانطور که پیش تر بیان شد پرداخت مهریه و نفقه وظیفه و تکلیف شوهر و دریافت آن حق همسر وی می باشد اما این پرسش پیش می آید که قانون مدنی برای کسی که استطاعت مالی پرداخت نفقه و مهریه را نداشته باشد چه شرایطی را در نظر گرفته است؟
در پاسخ به این سوال لازم به ذکر است که اگر فقر و تنگدستی شوهر باعث شود تا نتواند نفقه همسرش را پرداخت کند، باید اعسار خود را به دادگاه ثابت کند و در غیر این صورت باید نفقه را پرداخت کند.
شایان توجه است که اعسار از ریشه عسر می آید و به معنای تنگدستی و ناتوانی مالی می باشد، همچنین شخصی که توانایی مالی پرداخت نفقه را نداشته باشد معسر نامیده می شود.
در ادامه باید بیان نمود که در بسیاری از روایات دینی نیز آمده است که از مهم ترین ملاک ها برای انتخاب همسر، استطاعت مالی وی در نظر گرفته شده تا زوجین در آینده دچار مشکلاتی در زمینه امور مالی و مجبور به تقسیط نفقه و غیره نشوند.
مجازات عدم پرداخت نفقه توسط زوج
همانطور که بیان شد، با در نظر گرفتن قانون مدنی، مرد باید به همسر خود نفقه پرداخت کند و در صورتی که این کار را انجام ندهد، زوجه می تواند از او شکایت کند و او را ملزم به پرداخت نفقه نماید. شایان ذکر است که برای جرم ترک انفاق و عدم پرداخت نفقه تا شش ماه حبس برای مرد در نظر گرفته می شود.
اگر مرد استطاعت پرداخت نفقه را نداشته باشد می توانند دادخواست اعسار از پرداخت نفقه را به دادگاه ارائه دهد و با شواهد و مدارک خود عدم توانایی پرداخت نفقه را اثبات نماید و درخواست تقسیط نفقه را داشته باشد.
حق طلاق برای زوجه درصورت عدم دریافت نفقه
در صورتی که اعسار زوج ثابت شود زوجه می‌تواند با توجه به ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی که در آن بیان شده است: «در صورتی که شوهر از دادن نفقه استنکاف ورزد و امکان اجرای حکم محکمه وجود نداشته باشد، زن می تواند به حاکم رجوع کرده و درخواست طلاق را به دادگاه ارائه دهد و حاکم نیست شوهر را مجبور به طلاق می کند و این موضوع در صورت اجازه شوهر از دادن نفقه نیز صادق است.» از زوج طلاق گیرد.
بررسی شرایط تقسیط نفقه
در صورتی که زوج واقعا شرایط پرداخت نفقه را نداشته باشد و اعسار وی ثابت شود، تقسیط نفقه صورت می گیرد و قسط بندی می شود و می تواند آن را در چند نوبت پرداخت نماید. اگر زوجه مجددا از پرداخت نفقه امتناع ورزد، زوجه می تواند دوباره پیگیری و شکایت کرده و نفقه را درخواست کند.
بنابراین در رابطه با تقسیط نفقه با توجه به ماده ۲۷۷ قانون مدنی که به شرایط تقسیط نفقه پرداخته، می توان بیان نمود که: متعهد توانایی مجبور نمودن متعهدله به قبول قسمتی از موضوع تعهد را ندارد اما حاکم با توجه به وضعیت مدیون می توانند مهلت عادله یا قرار اقساط را قرار دهد.
نفقه معوقه و توانایی زوج در اثبات اعسار و ارائه دادخواست تقسیط نفقه
نفقه معوقه آن مقدار نفقه است که در گذشته پرداخت نشده اما بر زوج واجب بوده است. زوجه می تواند برای عدم دریافت نفقه معوقه نیز دادخواست و شکایت به دادگاه ارائه دهد و در این صورت زوجه ملزم می شود که آن را پرداخت نماید.
در این صورت نیز اگر زوج توانایی مالی پرداخت نفقه معوقه را نداشته باشد می توانند از اعسار و تقسیط مهریه استفاده کرده و با اثبات اعسار خود به دادگاه، به پرداخت یک جای نفقه معوقه اعتراض کند و در صورت حکم دادگاه، نفقه را قسط بندی کرده و پرداخت کند چرا که زوج، شرایط تقسیط نفقه را دارا می باشد.
