خارجیان مقیم ایران : موضوع حقوق بیگانه همیشه در طول تاریخ مورد بحث و بررسی بوده و نظرات متفاوتی نسبت به آن ابراز شده است به همین دلیل قوانین کشورها تحت تاثیر همین افکار و نظریات، هریک، وضع حقوقی خاصی برای بیگانگان در نظر گرفته‌اند. در دنیای امروز هر کشور قواعد خاصی برای تعیین اتباع خود تنظیم می‌کند بنابراین اگر بر اساس آن قواعد فردی تبعه آن کشور نباشد، «بیگانه» محسوب می‌شود. جدا کردن این دو دسته از اشخاص یعنی اتباع و بیگانگان در هر کشور، از این ضرورت ناشی می‌شود و همین امر باعث تفاوت‌هایی در حقوق بیگانگان نسبت به اتباع یک کشور می‌شود.
چه کسانی اتباع ایران هستند و خارجیان مقیم ایران
مطابق قوانین موجود، اشخاص زیر تبعه ایران محسوب می‌شوند:
- تمام ساکنان ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد؛ تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.
- کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند.
- کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنها غیر معلوم باشند.
- کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده به وجود آمده‌اند.
- کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به‌وجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن هجده سال تمام، لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند در غیر این صورت قبول شدن آنها به تابعیت ایران طبق مقرراتی است که مطابق قانون برای تحصیلات تابعیت ایران مقرر است.
اتباع بیگانه به دو دسته تقسیم می‌شوند
- اشخاص حقیقی: افراد و انسان‌ها هستند.
- اشخاص حقوقی: شامل شرکت‌ها، موسسات و سازمان‌ها می‌شود. اشخاص حقوقی به حکم قانون دارای حقوق و تکالیفی هستند که برای افراد قایل شده است مگر حقوق و تکالیفی که ذاتا متعلق به انسان‌هاست مانند پدر شدن، ارث بردن….
مهم‌ترین حقوق عمومی اتباع بیگانه و خارجیان مقیم عبارتند از:
- آزادی ورود، عبور، توقف وخروج : به‌طور‌کلی قانون ایران برای اتباع بیگانه آزادی ورود به خاک ایران را شناخته است اما این آزادی بدون قید و شرط نیست و در مورد عبور بیگانگان نیاز به اجازه‌نامه خاص دارد.
- حق حمایت از جان و مال وحفظ حیثیت: طبق اصل بیست‌و‌دوم قانون اساسی ایران، جان و مال همه افراد کشور مصون از تعرض است و بیگانگان نیز در میان افراد کشور قرار دارند.
- حق داشتن امنیت فردی: منظور از اصل امنیت فردی، حمایت از فرد در قبال بازداشت‌های خود‌سرانه، غیر‌قانونی و نامحدود است.
- آزادی عقیده : مطابق اصل بیست‌و‌سوم قانون اساسی ایران: «تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ کس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مواخذه قرارداد.»
- حق اشتغال به هر گونه حرفه و صنعت: اتباع بیگانه می‌توانند در ایران به هر تجارت، صنعت و حرفه‌ای جز آنچه قانونا منحصر به اتباع ایرانی است یا در انحصار دولت است، اشتغال ورزند. البته بیشتر قوانین استخدامی، شرط تابعیت ایران به‌عنوان یکی از شرایط اصلی استخدام در نظر گرفته شده است. ماده 120 قانون کار بیان می‌دارد:« اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند مگر اینکه اولا دارای روادید ورود با حق کار مشخص بوده و ثانیا مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه پروانه کار دریافت دارند.»
- حق مراجعه به مراجع قضایی : در حقوق ایران بیگانگان نیز مانند اتباع ایران، حق ترافع نزد مراجع قضایی ایران را برابر قواعد حاکم بر صلاحیت دادگاه‌ها در ایران دارا هستند. اما برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، هرگاه تبعه بیگانه دعوی علیه شخص ایرانی مطرح کند طرف ایرانی می‌تواند از دادگاه درخواست کند وفق ماده 144 قانون آیین دادرسی مدنی از تبعه بیگانه تامین مناسب اخذ شود.
نگاه قانون به جرایم بیگانگان
خارجیان مقیم : چنانچه جرمی نسبت به یک تبعه خارجی در ایران واقع شود، قابل تعقیب در دادگستری خواهد بود. همچنین به جرایم ارتکابی از سوی آنان در ایران در مراجع کیفری ایران رسیدگی می‌شود. نمایندگان سیاسی فرستاده شده از سوی دولت خارجی و کارمندان دیپلماتیک آن دولت از تعقیب کیفری در ایران مصون هستند و قابل تعقیب نخواهند بود.
اصل چهاردهم قانون اساسی مقرر می‌دارد: «دولت جمهوری اسلامی ایران را مکلف به رعایت قسط و عدل و اخلاق حسنه با افراد غیرمسلمان و رعایت حقوق انسانی اتباع بیگانه نموده است. مادامی که آنها علیه اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام ننمایند.»
- حقوق سیاسی اتباع بیگانه: حقوق سیاسی عبارت است از حقوقی که در فقط به اتباع داخلی نسبت داده شده است. اصولا بیگانگان از حقوق سیاسی برخوردار نیستند و فلسفه این امر جلوگیری از دخالت و اعمال نفوذ خارجیان مقیم در امور داخلی و سیاسی کشورهاست.
- حق شرکت در انتخابات : اتباع بیگانه از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن در انتخابات و نامزدی در مشاغل سیاسی، انتخابی و انتصابی ممنوع هستند.
- خدمت نظام وظیفه: مهم‌ترین وظیفه سیاسی اتباع یک کشور خدمت انجام نظام وظیفه است. بیگانگان از این تکلیف معافند.
- پرداخت مالیات: طبق بند 5 از ماده 1 قانون مالیت‌های مستقیم خارجیان مقیم نیز باید مالیات پرداخت کنند.
- سایر حقوق سیاسی: بیگانگان از مشاغل دولتی و نظامی و انتظامی ممنوع هستند.
نکته
به موجب اصل 82 قانون اساسی، استخدام کارشناسان خارجی از طرف دولت ممنوع است، مگر در موارد ضرورت با تصویب مجلس. اصل 145 قانون اساسی مقرر می‌دارد: «هیچ فرد خارجی به عضویت در ارتش و نیروهای انتظامی کشور پذیرفته نمی‌شود.»
امور شخصی بیگانگان
در امور مربوط به ازدواج و طلاق، اگر زن و شوهر تبعه یک دولت خارجی باشند، مشکلی پیش نمی‌آید و قانون کشور متبوع بر روابط آنها حکومت می‌کند. اما اگر زن و شوهر تبعه دو کشور مختلف باشند، روابط شخصی و مالی بین آنان تابع قوانین کشوری است که «شوهر» تبعه آن محسوب می‌شود. در امور مربوط به پدر و مادر و فرزندان، قوانین کشوری که «پدر» تابع آن است به اجرا در می‌آید مگر اینکه نسبت طفل فقط به مادر مسلم و یقینی باشد و پدر او معلوم نباشد که در این صورت روابط بین طفل و مادر، تابع قانون دولت متبوع مادر است.
دو اصل مهم در آیین‌نامه اشتغال به کار اتباع بیگانه
- حقوق و دستمزد تبعه ایرانی در شرایط مساوی نباید از حقوق تبعه بیگانه کمتر باشد.
- اتباع بیگانه در مشاغلی به‌کار گرفته می‌شوند که اتباع ایرانی آماده به کار واجد اطلاعات تخصصی در مورد مشابه در دسترس و کافی نباشند.
خرید ملک توسط بیگانه
کسب مجوز، قبل از انجام معامله از دولت ایران برای تحصیل و به دست آوردن این مجوز، شخص باید درخواست خود را همراه با مدارک لازم به اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع ملک تسلیم کند. این درخواست و اظهارنامه در سازمان ثبت اسناد و املاک مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس نظریه سازمان به وزارت امور خارجه اعلام می‌شود. این وزارتخانه نیز پس از بررسی‌های لازم و معمول، نظر خود را اظهار می‌کند و در صورت لزوم حتی از ریاست جمهوری نیز استعلام می‌کند. در پایان پس از موافقت مقامات مذکور، اتباع بیگانه اجازه انجام معامله را خواهد داشت.
آزاده صابریر
من متولد ایرانم ولی نه پدرم ایرانی هست نه مادرم ایرانی هست
از بدو تولد تا ۲۰ سالگی در ایران هستم اما هنوز من یه تبعه به حساب می ایم به یکی ار اشناهاییم گفتم او به من گفت که اینجا ایرانه باید پول خرج کنی
حالا تکلیف من چیه
سلام اول باید بفرمایید پدرتون تابعیت کجا رو دارن که متوجه بشیم کشور متبوع پدر سیستم خاک رو اعمال میکنن یا سیستم خون؟ اینجا یعنی ایران سیستم خون رو اعمال میکنن و شمارو تبعه کشور متبوع پدرتون به حساب میارن! با این احوال دست حاکمیت هست که به شما به صورت دلخواه خودش تبعیت بدهد یا ندهد!
سلام اول باید بفرمایید پدرتون تابعیت کجا رو دارن که متوجه بشیم کشور متبوع پدر سیستم خاک رو اعمال میکنن یا سیستم خون؟ اینجا یعنی ایران سیستم خون رو اعمال میکنن و شمارو تبعه کشور متبوع پدرتون به حساب میارن! با این احوال دست حاکمیت هست که به شما به صورت دلخواه خودش تبعیت بدهد یا ندهد!
باسلام
بنده و خانواده ۲۵ ساله که در یکی از شهرستانهای استان البرز و در یکی از روستاهای این شهرستان زندگی می‌کنیم حدود ۲۰ خانوار سکونت داریم.
و دهیاری وشورای این منطقه و کلانتری اون روستا طی جلسه مارو ملزم کرده ک ماهیانه هر خانوار مبلغ ۱ میلون تومان به دهیاری پرداخت نماید.در صورتی که محل اقامتمونم در مدارک شناسیاییم همین شهرستان خرده .وگفتند در صورت عدم پرداخت برخورد نظامی با اتباع میکنن .خواستم بدون چنین چیزی امکان داره ؟ممنونم