گاهی ممکن است حق شما ضایع گردد و یا ممکن است موجب ضایع شدن حق دیگری شوید با بررسی قانون مجازات اسلامی به این موضوع می‌پردازیم.
در صورتیکه پس از گذشت چندین ماه یا چندین سال به محکمه یا دادگاه، جهت شکایت و اقامه دعوی مراجعه نمایید، به شکایت شما رسیدگی و توجه نمی‌شود و یا به عبارتی دیگر دعوایتان شامل «قاعده مرور زمان» شده است.
مرور زمان و چیستی آن
مرور زمان به معنای گذشت مدت زمانی است که باعث ایجاد وضعیت حقوقی جدیدی می‌شود. بنابراین گذشت زمان میتواند در تعقیب مجرم و اجرای مجازات موثر باشد.
این موضوع از مواردی است که در گذشته قانونگذار جزییات آن را در قانون آیین دادرسی کیفری بیان کرده بود؛ اما با اجرای قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۹۲ جزییات این موضوع ضروری است.
قانونگذار در بعضی از موارد پیش‌بینی کرده است که بعد از گذشت مدت زمانی معین، اگر حکم، صادر یا اجرا نشود یا اینکه متهم تحت تعقیب قرار نگیرد. سه نوع مرور زمان در قانون مجازات اسلامی وجود دارد که شامل مرور زمان تعقیب، صدور و اجرای حکم است.
توقف تعقیب جرائم موجب تعزیر توسط مرور زمان
مرور زمان، در صورتی تعقیب جرایم موجب تعزیر را موقوف می‌کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نشده باشد:
- جرایم تعزیری درجه یک تا سه، با انقضای پانزده سال.
- جرایم تعزیری درجه چهار، با انقضای ده سال.
- جرایم تعزیری درجه پنج، با انقضای هفت سال.
- جرایم تعزیری درجه شش، با انقضای پنج سال.
- جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، با انقضای سه سال.
در مورد صدور قرار اناطه، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رأی مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است، شروع می‌شود.
در جرایم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می‌شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌شود.
هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف نظر وی از طرح شکایت نباشد، هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.
- غیر از مواردی که شاکی تحت سلطه متهم بوده، در صورتی به شکایت وی یا ورثه او رسیدگی می‌شود که جرم موضوع شکایت طبق ماده (105) این قانون مجازات اسلامی مشمول مرور زمان نشده باشد.
آغاز مرور زمان صدور حکم در قانون مجازات اسلامی
اگر از تاریخ نخستین اقدام تعقیبی، تا انقضاء مهلت زمانی که برای مرور زمان لازم است درباره موضوع حکمی صادر نشود، پس از انقضای مهلت قانونی موضوع مشمول مرور زمان خواهد شد.
در ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی نیز مرور زمان را از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای مواعد مذکور در این ماده در صورتی که به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد مرعی می داند.
اقدام تعقیبی یا تحقیقی که در ماده 105 قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده، به معنای هر نوع اقدامی است که مقامات قضایی در راستای عمل به وظایف قانونی خود مانند احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهود و مطلعان (افرادی که هر نوع اطلاعی از وقوع جرم دارند)، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضایی انجام می‌دهند.
لذا هرگاه مدیر دفتر یک مرجع کیفری دستور احضار متهم را صادر کند یا دستور تجدید اوراق احضاریه و ابلاغ مجدد آنها را بدهد، این اقدامات قاطع مرور زمان کیفری نخواهد بود.
مرور زمان اجرای احکام تعزیری چقدر است؟
مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می‌کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است:
- جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال.
- جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال.
- جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال.
- جرایم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال.
- جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال.
اگر اجرای تمام یا بقیه مجازات موکول به گذشتن مدت یا رفع مانعی باشد، مرور زمان از تاریخ انقضای آن مدت یا رفع مانع محاسبه می‌شود.
مرور زمان اجرای احکام دادگاه‌های خارج از کشور درباره اتباع ایرانی در حدود مقررات و موافقتنامه‌های قانونی، مشمول مقررات این ماده است.
چه جرایمی مشمول مرور زمان نمی‌شوند؟
- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
- جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرائم موضوع تبصره ماده (36) این قانون مجازات اسلامی با رعایت مبلغ مقرر در آن ماده.
- جرائم موضوع قانون مجازات اسلامی مبارزه با مواد مخدر
آیا مرور زمان در جرائم حدی نیز اجرا خواهد شد؟
مرور زمان در جرایم حدی، مستوجب قصاص و دیه وجود ندارد و گذشت زمان موجب از بین رفتن حق نمی‌شود.
همچنین قانونگذار مرور زمان را تنها در تعزیرات پذیرفته است و به دلیل آنکه حاکم این اختیار را دارد که تعزیرات را اجرا کند یا نکند، برای پذیرفتن مرور زمان نیز دست او باز است.
هرگاه در مورد یک شخص به موجب حکم یا احکامی محکومیت‌های قطعی متعدد صادر شود، شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ها، نسبت به دیگر محکومیت‌ها، قاطع مرور زمان است.
به این معنا که هرگاه برای یک شخص بر اساس یک یا چند حکم، محکومیت‌های قطعی متعدد صادر شود، در صورت شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ها، مرور زمان محکومیت‌های دیگر قطع می‌شود و به پایان می‌رسد.
در مواردی که اجرای مجازات فرد محکوم، معلق شده یا اینکه او به صورت مشروط آزاد شده باشد اما پس از مدتی قرار تعلیق اجرای مجازات یا حکم آزادی مشروط او لغو شود، آغاز مرور زمان، تاریخ لغو قرار یا حکم است و مرور زمان از این تاریخ محاسبه می‌شود.
آیا اعمال مرور زمان نسبت به همه شرکا و معاونان جرم میباشد؟
قطع مرور زمان، مطلق است و نسبت به همه شرکا و معاونان جرم اعم از آنکه تعقیب شده یا نشده باشند، اعمال می‌شود، هر چند تعقیب فقط درباره یکی از آنها شروع شده باشد.
همچنین شروع به اجرای حکم در مورد برخی از شرکا یا معاونان جرم، قاطع مرور زمان نسبت به دیگر محکومان است. متوقف شدن تعقیب، صدور حکم یا اجرای مجازات، مانع از پرداخت و ادای حقوق مدعی خصوصی نیست و متضرر از جرم میتواند دعوای خصوصی را در مرجع صالح اقامه کند.
به این معنا که مرور زمان موجب از بین رفتن حق مدعی خصوصی نمی‌شود. به عنوان مثال اگر ۳۰ سال پیش سرقتی اتفاق افتاده باشد، مدعی خصوص میتواند با مراجعه به دادگاه، ضرر و زیان مالی خود را جبران کند؛ اما اعمال مجازات و جنبه عمومی جرم مشمول مرور زمان می‌شود.
آیا گذشت زمان میتواند نشانه توبه متهم باشد؟
گاهی گذشت زمان میتواند اماره توبه باشد و البته در حدود نیز این موضوع وجود دارد که توبه قبل از اثبات، حد را ساقط می‌کند.
مجازات داغ ننگی است که بر پیشانی مجرم زده می‌شود و مجرمی که پس از سال‌ها مرتکب نشدن جرم، مجازات شود، ممکن است به دلیل این داغ ننگ، خود به طور مجدد به ارتکاب جرم اقدام کند.
به همین دلیل باید گفت که فلسفه مرور زمان بر فلسفه مجازات‌ها غالب است و موضوع مجازات را منتفی می‌کند.
سلام.واقعا وبسایت خوبی دارید
نظر لطفتان است.
سلام
خواهش می کنم در صورت امکان به این سوال بنده پاسخ دهید. ماشین شرکت ما در یک تصادف با ماشین دیگر مقصر شناخته شد. راننده خودرو آسیب دیده به ما اعلام کرد که شکایت کرده و ما باید منتظر احضاریه دادگاه باشیم. اما با گذشت بیش از 5 ماه هنوز احضاریه ای برای شرکت نیامده و ایشان هم دیگر پاسخگوی تماس های ما نیستند. حالا سوال اینجاست که مرور زمان در تصادفات چه میزان است ؟
مرور زمان تاثیری در شکایت تصادف نخواهد داشت.
با سلام و احترام
من هنگام عقد برگه ای رو امضا کردم که توی اون نوشته شده بود که باید در فلان تاریخ(روز عقد) ۳ دانگ منزل خودم رو بعنوان مهریه به خانم بدم درصورتیکه که توی عقدنامه همچین چیزی ذکر نشده
حالا بعد از گذشت ۵ ماه از عقد پدرخانومم برعلیه من اظهارنامه گرفته که باید ۳ دانگ خونه به اسم خانومم بخوره
میخواستم ببینم اون کاغذی که من امضا کردم و ۴ تا شاهد هم زیرش رو امضا کردن بعد از گذشت ۵ ماه اعتبار داره و می‌تونه به استناد اون کاغذ منو مجبور کنه که خونه رو بزنم به اسمش تا گفته نماند که من ماه قبل خونه رو به اسم مادرم زدم و هیچ چیزی در حال حاضر به نام من نیست
منظورم اینه که دادگاه می‌تونه رای بده که خونه دوباره به اسم من برگرده و مجبور بشم ۳ دانگ رو به اسم خانوم بزنم؟
ببخشید طولانی شد
بله میتوانند شما را ملزم به ایفای تعهدات خود کنند.
سلام
ممنون میشم اگه جواب من رو بدید
پدر من سرقفلی مغازه ای رو سال ۶۳ خریداری کرده در محضر صاحب ملک و سرقفلی هر دو حاضر شده و صلح نامه انتقال سرقفلی و اجاره ملک رو امضا کردند و ما اجاره ملک رو همیشه پرداخت کردیم اما امسال صاحب ملک اسناد ملک رو فروخته مغازه ما در سند ملک ثبت نشده و چیزی رو به ما فروخته بودن که در سند مادر نبوده آیا جرمی انجام دادن و چه عنوانی دارد آیا محضر دار مسئول هست که مدارک رو چک نکرده و صلح نامه نوشته و ثبت کرده ؟
لطفا جواب بدین ممنون میشم
در صورتیکه صاحب حق سرقفلی باشید و معامله را تنفیذ نکنید معامله باطل خواهد بود. لذا باید برای شکایت علیه ایشان اقدام کنید.
سلام در سال ۹۴ حکمی غیر قانونی-(خیانت در امانت:-) علیه من تو دادگاه صادر شد .تمام مراحل اعتراض در دادگاه های بدوی و تجدید نظر ،دیوان عالی رو انجام دادم .اما چون طرف ما دولت بود .دستمان جایی بند نشد.حالا میخواستم بدونم این حکم غیر قانونی چطوری مشمول مرور زمان میشه.آیا بعد از مرور زمان میتونم از بانیان شکایت طرح کنم
سلام من هفت سال پیش مجرم شناخته شدم به دوسال حبس و 74 ضربه شلاق و 400 هزارتومان مجرم شدم حالا دادگاه حسابه بانکی منو بسته اند که وام ازدواجم هست و به این پول نیاز دارم و وثیقه 30 میلیون هم نزد دادگاه و تو این هفت سال شاکی اصلا نه سراغم آمده و نه شکایت کرده حالا تکلیف من چیه آیا من مشمول مورد زمان نمیشم و چرا دادگاه این کار را کرده و زندگی من را از هم میپاشاند ممنون
سلام من در سال ۹۱ از روی کم‌عقلی و گول خوردن یک خانوم دزد متهم به سرقت ۲ عدد پالتو شدم که یک شب آگاهی بودم و سال ۹۳ منو احضار کردن نرفتم و رای غیابی دادن به ۶ ماه حبس تعزیری و ۱۰ ضربه شلاق . که الان که سال ۹۸ است آگاهی ریحت توی خونه ولی من منزل نیستم. جدا زندگی میکنم. میخوام بدونم انقضای جرم من چند سال طول میکشه . یعنی به مرور زمان تبدیل میشه؟
ممنونم پاسخ بدین
بله مشمول مروز زمان شده است
باسلام واحترام وسپاس بابت وبسایت خوبتون.سوال بنده اینه که:درسال1380من درآزمون ومصاحبه بانک قبول شدم وحتی مدارکم رو دادن تاببرم به هسته گزینش مرکزی تهران،متاسفانه تامن برسم تهران یه فرزندشهیدرو چپوندن جای من وهیچی دیگه دست ازپادرازتر برگشتم،میخوام ببینم پس ازگذشت 20سال من میتونم شکایت بکنم یانه؟ممنون میشم اگه زودپاسخ بدین
سلام پسرم از مقابل مغازه خرید و فروش ضایعات در حال عبور بود که ناگهان در اثر انفجار مهیب از مغازه مزبور مجروح شد(اصابت ترکش خمپاره) از صاحب مغازه که خود نقص شد شکایت کردیم و بعد یکسال دادگاه صاحب مغازه را تبرئه کرد و مشخص شد فرد دیگری که در همان حادثه کشته شد مقصر شناخته شد و به تشخیص دادگاه خمپاره مال ایشان بود. برای فروش اجزای فلزی خمپاره به مغازه شایعاتی آورده بود و مقصر شناخته شد. آیا با اینکه یکسال گذشته میتوانم از مقصر اصلی حادثه شکایت کنم؟ یا مشمول مرور زمان خواهد بود؟
با سلام از سایت خوب و عالی تون.یه سوال داشتم با توجه به اطلاق واژه جرائم موجب تعزیر در ماده ۱۰۵ قانون مجازات آیا این ماده برای جرایم هم قابل و هم غیر قابل گذشت است؟
اگر جوابتان مثبت است ،اگر یه جرم قابل گدشت مشمول این مرور زمان شود و سپس بعد از آن شاکی از وقوع جرم مطلع شود میتواند شکایت کیفری کند؟
سلام یک پرونده داشتم که وقتی ازسرکارمیومدم نگهبان شهرک جلوم گرفت وتوی صندوق ماشینم مقداری اهن بودکه گفت بایدبرگه خروج داشته باشی ویکم بحثمون شدزنگ زدکلانتری اومدوگفت ازیکی دیشب سرقت شده وزنگ زداومدوکارگرانش گفتن قیافه این اقاهمراه اون ۳نفرنبودامابازشاکی الکی گفته بودکه شب قبلش ازش سرقت شده بودوده عددشیرابیاری بایک موتوربرق وگفته بودبازشب بعدش هم سرقت شده ازم واین اهناماله من هست وهیچ شاهدی هم نداشت امانمیدونم چراقاضی اهمیت ندادبه حرفام وحکم ۱سال حبس وردمال دادمن رفتم ازشرکت ساعت کاریم گرفتم که شبی که ازاین اقاسرقت شده من سرکاربودم تجدیدنظرقرارنقض کردوواسه رسیدگی ماهوی به دادگاه صادرکننده رای ارجاع شدحالابعداز۷و۸ماه فقط اومده توسیستم ثناکه واسه اقای فلان…ینی شاکی ابلاغ به دفترشعبه ارجاع شدالان ۱ماه بیشتره این واسم اومده ودیگه هیچی نیومده خاستم ببینم علت این ابلاغ اونم فقط واسه شاکی چی هست؟ممنون میشم جواب بدید..
سلام سی سال پیش خانه ای خریدم و فروشنده اون را به من تحویل ندادو به دبگری فروخت وفروشنده را پیدا نکردم ایا می توانم ملک را پس بگیرم؟
با سلام
خانم بنده ۱۴ ماه پیش اموال بنده ماشین و آپارتمان را در جهت مهریه توقیف کرده و بعد از آن دیگر هیچ اقدامی نکرده و راضی به رفع توقیف هم نیست
می خواستم بدانم آیا با گذشت زمان اموال رفع توقیف خواهند شد بدون درخواست خانمم ؟؟؟ اگر می شود چند مدت زمان باید بگذرد که شامل مرور زمان شود ؟؟؟
با تشکر