مراجع دادگستری محل تظلم خواهی عمومی است و عموما هر فردی با مراجعه به دادگستری‌ها، مسلما قصد دارد حقوق پایمال شده یا انکار شده خود را احقاق کند.
ولی گاهی ممکن است برخی قضات صلاحیت رسیدگی به پرونده ای را نداشته باشند، در این حالت ابتدا خود قاضی مکلف است از رسیدگی به آن پرونده خودداری نموده و آن را به مرجع صالح دیگری ارسال کند.
ضمنا چنانچه اصحاب دعوا موارد قانونی رد دادرس را مشاهده کنند می توانند موارد را به قاضی مربوطه منعکس و تقاضای رد صلاحیت او در رسیدگی به پرونده را تقاضا نمایند. همچنین ممکن است دادرس در رسیدگی به پرونده‌ای مرتکب تخلف انتظامی شود، در چنین حالتی طرفین دعوا می توانند به دادگاه عالی انتظامی قضات مراجعه و علیه قاضی طرح شکایت نمایند.
قاضی در موارد ذیل باید از رسیدگی به پرونده امتناع کند(جهات رد دادرس)
طبق ماده ۹۱ قانون آیین دادرسی مدنی : قاضی در موارد زیر باید از رسیدگی به پرونده امتناع کرده و اصحاب دعوا نیز می توانند او را رد کنند:
الف – وجود قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین قاضی با یکی از اصحاب دعوا .
نکته: برای تشخیص رابطه‌های خویشاوندی دادرس را محور قرار می‌دهیم و نکته دوم اینکه اقوام زن با فامیل شوهر به این سبب هیچ نزدیکی و قرابتی ندارند.
ب – دادرس قیم یا خدمتگذار یکی از اصحاب دعوا باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشد.
نکته: منظور از مخدوم یا خدمتگذار فردی است که با خادم رابطه استخدامی دارد.
ج– دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یکی از طرفین دعوا باشد.
د – قاضی سابقا در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهارنظر کرده باشد.
ه– بین قاضی و یکی از اصحاب دعوا و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یا سابقا مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.
نکته: شکایت انتظامی از قاضی دعوای حقوقی یا کیفری محسوب نمی شود که موجب رد شود حتی صرف شکایت کیفری را نمی‌توان دعوای کیفری دانست.
و – قاضی یا همسر یا فرزند او دارای منفعت شخصی در موضوع دعوای مطرح شده باشند.
چگونه جهات رد دادرس را به دادگاه اعلام کنیم؟
زمان اعلام جهات رد دادرس تا پایان اولین جلسه دادرسی است، مگر اینکه سبب ایراد بعدا مشخص شود. این درخواست شکل خاصی ندارد، پس اگر شفاهی اعلام شود باید درصورت جلسه دادگاه قید شود و اگر به موجب لایحه باشد، ثبت و پیوست پرونده خواهد شد.
تخلفات قضات به چند دسته کلی تقسیم بندی می شوند؟
دسته اول: تخلفاتی که دارای مجازات درجه۱ تا ۴ است:
- عدم درج مشخصات خود یا عدم درج امضاء زیر صورتجلسات دادگاه، اوراق تحقیق وتصمیمات، یا ناخوانا نوشتن یا به کار بردن عبارات سبک و ناپسند.
- اعلام نکردن ختم دادرسی در دادگاه و ختم تحقیقات در دادسرا، یا به تأخیر انداختن غیر موجه صدور رأی و یا اجرای آن کمتر از یک ماه.
- حضور نیافتن اعضای دادگاه در جلسات رسیدگی بدون عذر موجه یا شرکت نکردن او در مشاوره و صدور رأی و امضاء آن یا تشکیل نشدن جلسه رسیدگی در روز معین شده بدون عذر موجه.
- نداشتن نظارت کافی که منتهی به بی‌نظمی‌متصدیان امور شعب مراجع قضائی بر عملکرد اداری شعب گردد.
- عدم اعمال نظارت کافی مراجع عالی قضائی نسبت به مراجع تالی و دادستان نسبت به دادیار و بازپرس از حیث دادن تعلیمات و تذکرات لازم و اعلام تخلفات، مطابق قوانین مربوط
- بی‌نظمی در ورود یا خروج قاضی به محل کار و یا حضور نیافتن در نوبت کشیک، جلسات هیأت‌ها و کمیسیون هایی که قاضی موظف به شرکت در آنها است، بدون عذر موجه و بیش از سه مورد در ماه یا سه نوبت متوالی
- غیبت غیرموجه حداکثر به مدت یک تا پنج روز متوالی یا متناوب در یک‌دوره سه ماهه
- اهمال و قصور در انجام وظایف محوله
- اقدام به اعلام نظر ماهوی قاضی پیش از صدور رأی.
دسته دوم: تخلفاتی که دارای مجازات درجه ۴ تا ۷ هستند:
- صادر کردن آرای غیر مستند یا غیر مستدل
- غیبت غیر موجه از شش روز تا سی‌روز در یک بازه سه ماهه یا خودداری غیرموجه از رفتن به محل خدمت یا ترک خدمت به مدت کمتر از سی‌روز
- دادن دستور تعیین وقت دادرسی خارج از ترتیب دفتر اوقات بدون علت موجه
- تأخیر یا تجدید وقت دادرسی بدون وجود جهت قانونی و بدون ذکر آن
- رعایت نکردن مقررات مربوط به صلاحیت رسیدگی اعم از ذاتی یا محلی
- رفتار خارج از نزاکت حین انجام وظیفه یا به مناسبت آن
- تأخیر غیر موجه بیش از یک ماه در صدور رأی و اجرای آن
- عدم رعایت مقررات مربوط به تشکیل جلسه دادرسی و ابلاغ وقت رسیدگی
- خودداری از اعلام تخلفات کارکنان اداری، ضابطان، وکلاء دادگستری، کارشناسان رسمی‌دادگستری، مشاوران حقوقی قوه قضائیه و مترجمان رسمی به مراجع مربوط، در مواردی که قانون الزام نموده است.
دسته سوم: تخلفات دارای مجازات درجه۶ تا ۱۰
- سوء استفاده از اموال دولتی، عمومی وتوقیفی
- خودداری از اعتبار دادن به مفاد اسناد ثبتی بدون جهت قانونی.
- خودداری از پذیرفتن مستندات و لوایح طرفین و وکلاء آنان جهت ثبت و ضبط فوری در پرونده.
- خودداری غیرموجه از عزیمت به محل خدمت در موعد مقرر یا ترک خدمت بیش از سی‌روز.
- استنکاف از رسیدگی و امتناع از انجام وظایف قانونی.
دسته چهارم: تخلفات دارای مجازات درجه ۸ تا ۱۳
- گزارش خلاف واقع و مغرضانه قضات نسبت به یکدیگر.
- اشتغال همزمان به مشاغل مذکور در اصل یکصد و چهل و یکم قانون اساسی یا کارشناسی رسمی‌دادگستری، مترجمی رسمی، تصدی دفتر ازدواج، طلا ق و اسناد رسمی و اشتغال به فعالیتهای تجاری موضوع ماده (۱) قانون تجارت.
- خارج کردن مستندات و لوایح طرفین از پرونده.
- خروج از بی‌طرفی در انجام وظایف قضائی.
- پذیرفتن هرگونه هدیه یا خدمت یا امتیاز غیرمتعارف به اعتبار جایگاه قضائی.
- رفتار خلاف شأن قضائی.
چه رفتارهایی از سوی یک قاصی، خلاف شان شغل قضاوت محسوب می شوداست؟
تبصره ماده ۱۷ قانون نظارت بر رفتار قضات، انجام هر عمل یا رفتاری که در قانون مجازاتها، از جرایم عمدی محسوب شود و یا خلاف عرف مسلم شغل قضاوت باشد به گونه ای که قضات آن را ناپسند بدانند. رفتار خلاف شأن قضایی است.
در این شرایط اگر قاضی مرتکب این جرایم شود، هم مجازات خواهد شد و هم از شغل قضاوت به طور دائم منفصل می شود.
برای شکایت از قاضی چه مراحلی باید طی شود؟
در شهرستانها برای طرح شکایت می توان به دفتر ارزشیابی عملکرد قضات در دادگستری‌ها مراجعه کرد. در تهران نیز دادگاه عالی انتظامی قصات مرجع صالح این امر است. به تخلفات کلیه قضات در دادگاه عالی انتظامی قضات رسیدگی می شود.
موارد شروع به رسیدگی به شرح زیر است:
- شکایت ذی‌نفع یا نماینده قانونی او
- اعلام رئیس قوه قضائیه
- اعلام رئیس دیوان عالی کشور یا دادستان کل کشور
- اعلام شعبه دیوان عالی کشور در مقام رسیدگی به پرونده قضائی
- ارجاع دادگاه عالی
- اطلاع دادستان.
نحوه رسیدگی در دادگاه عالی به چه شکل است؟
جلسه دادگاه عالی انتظامی با حضور رئیس و دو مستشار رسمیت می یابد و اگر هر یک حاضر نشود، عضو معاون جایگزین می‌شود و رأی اکثریت قضات مناط اعتبار است. در صورت درخواست دادستان یا در صورت صلاح دید دادگاه، دادستان یا یکی از معاونان وی به منظور دفاع از کیفرخواست و اداء توضیحات لازم در جلسه دادگاه حضور می‌یابد.
آراء این دادگاه در صورت محکومیت قاضی به مجازات تا درجه پنج، قطعی است و در سایر موارد توسط محکوم‌علیه و در مورد آراء برائت توسط دادستان، ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراص در دادگاه عالی تجدید نظر می باشد.
مجازاتهای انتظامی قصات به ترتیب درجات:
مجازاتهای انتظامی‌قضات سیزده درجه به شرح زیر است:
- توبیخ کتبی بدون درج در سابقه خدمتی
- توبیخ کتبی با درج در سابقه خدمتی
- کسر حقوق ماهانه تا یک سوم از یک ماه تا شش ماه
- کسر حقوق ماهانه تا یک سوم از شش ماه تا یک سال
- کسر حقوق ماهانه تا یک سوم از یک سال تا دو سال
- تنزل یک پایه قضائی و در مورد قضات نظامی‌تنزل یک درجه نظامی یا رتبه کارمندی
- تنزل دو پایه قضائی و در مورد قضات نظامی‌تنزل دو درجه نظامی‌یا دو رتبه کارمندی
- انفصال موقت از یک ماه تا شش ماه
- انفصال موقت از شش ماه تا یک سال
- خاتمه خدمت از طریق بازنشستگی با داشتن حداقل بیست و پنج سال سابقه و بازخرید خدمت درصورت داشتن کمتر از بیست و پنج سال سابقه
- تبدیل به وضعیت اداری و در مورد قضات نظامی لغو ابلاغ قضائی و اعاده به یگان خدمتی
- انفصال دائم از خدمت قضائی
- انفصال دائم از خدمات دولتی
سخن آخر
با توجه حجم کار بالای قضات در مراجع قضایی ایران، مطمئنا هم بروز اشتباهات انسانی ممکن بوده و هم امکان اعتراض به عملکرد قضات وجود دارد. در همین راستا ممکن است که یک قاضی، با تخطی سهوی یا عمدی از قوانین، حق را زیر پا بگذارد و در راستای شغلش، مرتکب جرم یا تخلف شود. طبق اصل 171 قانون اساسی، اگر به دلیل اشتباه یا تقصیر قاضی، ضرری به کسی وارد آید، باید حتما جبران شود. حال اگر خود قاضی عمدا این ضرر را به افراد زده باشد، خودش مسئول جبران آن است و در غیر این صورت، دولت مسئول جبران این اشتباه خواهد بود.
باسلام،قاضی دادگاه کیفری۲ شعبه ۱۰۱ بافت بنام اسماعیل خواجه بهرامی،هنگامی که بنده میخواستم دفاع کنم وقت ندادند و گفتند شما ۲۰ ثانیه فرصت نداریدو باعث استرس به بنده شدند بنده رشته کلام از دستم خارج شد و نتوانستم از خودم دفاع کنم و همچنین شاهد من که یک پیرمرد سالخورده بود تا داخل اتاق سد با بی احترامی بیرون کرد،
وبا وکیلِ شاکیِ بنده بنده را به تمسخر گرفتن و به لوایح من اصلا توجه ننموده و این باب باعث خسارت هنگفت مادی و معنوی به بنده شده است،
استدعا دارم پیگیری بفرمایید شماره پرونده۱۴۰۰۲۱۹۲۰۰۱۳۸۱۶۶۴
سلام.در پرونده کلاسه۱۴۰۰۲۱۹۲۰۰۰۱۳۸۱۶۶۴شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بافت به قران قسم حق کاملا با من بود،ولی چون من پول گرفتن وکیل و کارشناس را نداشتم،و شاکی بنده با طرح یک دعوای واهی و غرض ورزانه و قصور و سهل انگاری قاضی اسماعیل خواجه بهرامی رای نابجا و کاملا ناعادلانه صادر شد خداوند به داد دل بی بضاعتهایی که دنبال عدالت در دادگاهها می گردند برسد
سلام یک سال و ۳ماه هست بافت یک پرونده دارم،تمام۵ کارشناس ها و همه شهود ،دیوار رو به من دادن،ولی قاضی و وکیل متاسفانه من رو حیرون کردند وبنظر میاد باهم هستند و دنبال به نتیجه نرسیدن پرونده هستن،حتی با اینکه کارشناس سند همسایه رو باطل اعلام کرده و حتی سند همسایه۷۰سانتیمتر با دیوار من فاصله داره،اما قاضی متاسفانه حکمی که در شأن یک قاضی باشه نداده و میگه باید صلح کنید،!!!چه صلحی وقتی ۱۵ماه هست من رو حیرون ساخت و ساز کرده و صدها نفر گفتن دیوار از ماهست،حتی سند ما تا۱۴متر بالاتر هست و همسایه یکسوم زمین ما رو سند کرده،که بخاطر همین کارشناس ها سند رو باطل اعلام کردند،