نگارش دادخواست : یادگیری اصول نوشتن دادخواست و دانستن وظایف دادگاههای مختلف مانع از سردرگمی افراد می‌شود. وقتی شما از کسی شکایتی دارید یعنی مدعی پرونده یا خواهان هستید و برای احقاق حقتان وارد یک دعوای حقوقی می‌شوید حتماً باید دادخواست تهیه کنید. دادخواست برگه‌های چاپی است که ادعای مدعی در آن درج و برای رسیدگی در مرجع قضایی به دفتر دادگاه ارسال می‌شود. آن‌گونه که کارشناسان معاونت آموزش قوه قضائیه راهنمایی می‌کنند این اوراق چاپی را می‌توان در همه دادگستری ها و مجتمع های قضایی سراسر کشور تهیه کرد؛ اوراقی که اگر اطلاعات خواسته شده در آن به‌دقت تنظیم شود مقدمه‌ای خوب برای شروع یک دادرسی عادلانه خواهد بود.
نگارش دادخواست
البته برگه‌های دادخواست بنا بر نوع خواسته خواهان با یکدیگر کمی فرق دارند اما درمجموع محتویات همه آنها مشابه همدیگر است به‌طوری‌که در اغلب آنها نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، محل سکونت و شغل خواهان، نام و نام خانوادگی، محل سکونت و شغل خوانده (خوانده یا مدعی علیه کسی است که ادعا علیه او اقامه‌شده)، تعیین خواسته و بهای آن در دعواهای مالی، تعهداتی که به‌موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می‌داند، عنوان نگارش دادخواست شرح دادخواست (بیان ادله و وسایلی که خواهانن برای اثبات ادعای خود دارد مثل اسناد، نوشته‌ها و شهود) و امضا یا اثرانگشت خواهان باید به‌درستی درج شود. اگر هرکدام از این اطلاعات ناقص باشد دادگاه طی اخطاریه‌ای به خواهان فرصت اصلاح می‌دهد و اگر خواهان اقدامی نکند دادخواستش رد خواهدد شد پس ضروری است اگر بدون حضور وکیل دست به تنظیم دادخواست می‌زنید باید به این نکات توجه جدی داشته باشید.
البته گاه اتفاق می‌افتد که خواهان از محل سکونت یا اقامت خوانده اطلاعات دقیقی در دست ندارد برای همین خواهان می‌تواند از دادگاه درخواست کند تا به خاطر مجهول‌المکان بودن از طریق نشر آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار او را به دادرسی دعوت کند البته خواهان باید هزینه نشر این آگهی را به بانک بپردازد و رسید آن را به پرونده ضمیمه کند. وقتی تمام این مراحل به‌درستی انجام شود مدیر دفتر دادگاه گواهی تکمیل نگارش دادخواست را صادر می‌کند و رئیس دادگاه یا جانشین او وقت دادرسی و دعوت طرفین را تعیین می‌کند و نسخه دوم دادخواست و ضمیمه‌های آن را به خوانده نیز ابلاغ می‌کند.
چه وقت به دادگاههای عمومی حقوقی برویم؟
دانستن این‌که دادخواست ما باید در کدام دادگاه رسیدگی شود مانع سردرگمی و اتلاف وقت می‌شود برای همین اگر بدانیم هرکدام از دادگاه ها به کدام دسته از نگارش دادخواست رسیدگی می‌کنند به هدفمان نزدیک‌تر شده‌ایم. به طور کلی دادگاه های عمومی به 2 بخش حقوقی و کیفری تقسیم می‌شوند به‌طوری‌که دعوای حقوقی یا مدنی (مثل دعاوی تجاری، امور حسبی، ثبتی، مالکیتهای معنوی و صنعتی، دعاوی خانوادگی، دعوای موجر و مستأجر و دعاوی بین‌المللی) در دادگاه های حقوقی و دعاوی که پس از طی مراحل دادسرایی منجر به صدور کیفرخواست می‌شوند در دادگاههای کیفری رسیدگی خواهند شد.
هر دادگاه صاحب یک قلمرو قضایی است که بر اساس تقسیمات کشوری تعیین می‌شود. برای همین خواهان نمی‌تواند دادگاه رسیدگی‌کننده به دادخواستش را به‌دلخواه انتخاب کند. آن‌گونه که کارشناسان معاونت آموزش قوه قضاییه می‌گویند همه دعاوی به‌جز در مواردی که قانون خلاف آن را تصریح کرده باید در محل اقامت خوانده اقامه شود. برای مثال کسی که ساکن تهران است و از فردی ساکن در اصفهان شکایت دارد باید در دادگاه عمومی اصفهان اقامه دعوا کند اما اگر خوانده در ایران نباشد اوضاع به شکل دیگری خواهد بود. دراین گونه موارد اگر خوانده در ایران اقامتگاه موقتی نیز نداشته باشد اما مال غیرمنقول دارد باید دعوا در دادگاهی اقامه شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع‌شده است. مثلاً در دعاوی بازرگانی و دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول که از عقود و قراردادها ناشی شده‌اند خواهان علاوه بر دادگاه محل اقامت خوانده می‌تواند به دادگاهی که عقد یا قرارداد در حوزه آن واقع‌شده یا تعهد باید در آنجا انجام شود مراجعه و اقامه دعوا کند.
این در حالی است که در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول شامل مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق و تصرف عدوانی در دادگاهی اقامه دعوا می‌شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع‌شده حتی اگر خوانده در آن حوزه مقیم نباشد. دراین میان دادگاه های خانواده مهم‌ترین دادگاه عمومی حقوقی به شمار می‌روند که به خاطر وسعت موضوعات مطرح‌شده در آن در مجتمع های مجزا مستقرشده‌اند. به‌این‌ترتیب اگر فردی نسبت به مهریه، جهیزیه، اجرت‌المثل و نحله ایام زوجیت، نفقه معوقه و جاریه، حضانت وو ملاقات کودک، نسب، نشوز و تمکین، نصب قیم و ناظر، حکم رشد، ازدواج مجدد و شرایط ضمن عقد ازدواج دعوایی دارد باید به دادگاه های خانواده مراجعه کند.
چه وقت به دادگاههای کیفری برویم؟
کلید رسیدگی به دعاوی کیفری در دادسراها می‌خورد به‌طوری‌که پس از صدور کیفرخواست در دادسرا، موضوع در دادگاه عمومی کیفری رسیدگی می‌شود و اگر جرم احراز شود حکم مجازات مجرم صادر و اگر بی‌گناهی‌اش ثابت شود حکم برائت او صادر می‌شود. اما برخی جرائم به خاطر حساس بودنشان مستقیماً در دادگاه کیفری مطرح می‌شوند و دیگر به دادسرا نمی‌روند مثل پرونده‌هایی که موضوع آنها جرائم مشمول حد زنا و لواط (به‌جز سنگسار و اعدام) است. دراین میان برخی از جرائم کیفری در شعبب ویژه رسیدگی می‌شوند که جرائم اطفال، سرقت، آدم‌ربایی، صدور چک پرداخت نشدنی، جرائم صنفی، جرائم مربوط به مفاسد اجتماعی، جعل، کلاهبرداری و جرائم کارکنان دولت از این جمله است.
گفته می‌شود مهم‌ترین مرجع تخصصی کیفری، دادگاه عمومی کیفری رسیدگی‌کننده به جرائم اطفال است که به تمام جرائم اشخاص بالغ و نابالغ زیر 18 سال رسیدگی می‌کند. دراین دادگاهها، قاضی مکلف است تا از ولی یا سرپرست قانونی طفل دعوت کند تا در حین دادرسی در دادگاه حضورداشته یا برای او وکیل تعیین کند برای همین اگر چنین فرصتی برای طفل مهیا نشود دادگاه برای او وکیل تسخیری تعیین می‌کند. این در حالی است که اگر نگهداری از طفل برای انجام تحقیقات یا جلوگیری از تبانی ضروریی باشد یا او ولی یا قیم نداشته باشد تا صدور و اجرای رأی، طفل به کانون های اصلاح و تربیت سپرده خواهد شد.
