یکی از جرایمی که در هر بار ارتکاب، انزجار عمومی را به شدت بر می‌انگیزد، اسیدپاشی است. علت این انزجار را علاوه بر صدمات جدی و معمولا جبران‌ناپذیری که به قربانی وارد می‌شود، باید در انگیزه مرتکب جست‌وجو کرد. این جرم که معمولا روی صورت قربانیان انجام می‌گیرد، عموما به انگیزه تباه ساختن آینده و گوشه‌نشین کردن دائمی قربانی انجام می‌گیرد که متاسفانه در عمل نیز چنین اتفاقی رخ می‌دهد و قربانی جرم تا مدت‌های طولانی و شاید حتی تا پایان عمر، از بند لطمات جسمانی و روانی این جرم خلاصی نخواهد یافت. با این حال، در کتاب‌ها و مقالات حقوقی به اندازه کافی به این جرم پرداخته نشده است. در گفت‌وگو با «عزت‌الله یوسفیان ملا» عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی به بررسی این موضوع پرداختیم.
جرم اسیدپاشی از نظر قانونی چگونه تعریف می‌شود و مجازات آن چیست؟
هر جرمی دارای انگیزه است و مجرمان جرایم را با انگیزه‌های مختلفی مرتکب می‌شوند. در هر مورد، باید بررسی کرد که نیت مجرم از انجام دادن جرم چیست. ممکن است انگیزه مجرم اختلافات خانوادگی، انتقام‌جویی یا بیماری روانی باشد. همچنین امکان دارد انگیزه مجرم بر هم زدن نظم عمومی و ایجاد رعب و وحشت باشد که در این صورت، می‌توان گفت دارای یک انگیزه سیاسی است.بنابراین، زمانی که جرمی از جمله جرم اسیدپاشی تحقق پیدا می‌کند، باید انگیزه را بررسی کرد و بر اساس آن، مجازات را اعمال کرد.
مجازات جرم اسیدپاشی ایراد جرح است، البته به اندازه جراحتی که وارد کرده است. در ضمن، مجازات به تناسب جراحتی که فرد متحمل شده است، تشدید می‌شود. مثلا اگر فرد دچار نقص عضو شود، می‌توان حکم قصاص داد و دقیقا همان عضو به همان میزان از بین برود. همچنین اگر منجر به جراحتی شود که باعث نقص عضو نشود، باید دیه پرداخت کنند. اگر هم این جراحت باعث رعب و وحشت شود، تا مجازات اعدام هم می‌توان برایش در نظر گرفت.
آیا لازم نیست قانونی خاص برای مقابله با اسیدپاشی داشته باشیم؟
هم‌اکنون قانونی وجود دارد که می‌تواند جوابگوی این جرم باشد. البته می‌توان این جرم را جدا از قوانین و مقررات جزایی تعریف و در واقع شفاف‌تر کرد. برای این کار، دستگاه‌های مسئول باید با تدوین لایحه‌ای، مجازات جرم اسیدپاشی را به طور مستقل تشدید کنند.
باز هم تاکید می‌کنم که هم‌اکنون در قانون ما کاستی و مشکل خاصی در مورد جرم اسیدپاشی ندارد و همان ایراد جراحت، ایراد ضرب و ایراد مصدومات بدنی کافی است، ولی می‌توان قوانین شفاف‌تری داشت، گرچه کمبود قانون نداریم.
آیا نباید مجازات جرم اسیدپاشی با محاربه برابر شود؟
اگر قصد ترساندن مردم با سلاح سرد یا سلاح گرم بدون وارد کردن هیچ گونه جراحتی باشد، مثلا ترساندن مردم با چاقو یا اسلحه یا حتی با شیشه اسید، می‌توان به این جرم حکم محاربه یا همان اعدام داد.
تبعات این جرم را برای فردی که مورد اسیدپاشی قرار گرفته است و خانواده او و در نهایت برای جامعه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به هر حال، زمانی که یک جرم واقع می‌شود، خانواده مجروح هم دچار ناراحتی ذهنی می‌شود و هم باید هزینه‌های بسیاری را به دلیل از بین رفتن عضو یا زیبایی یکی از افراد خانواده تحمل کند. این آثار تا مدت‌های طولانی قابل مشاهده است. از سوی دیگر، خانواده فرد خاطی نیز مورد بی‌حرمتی قرار می‌گیرد و از اعتبار اجتماعی‌اش کاسته می‌شود، چرا که معمولا جامعه به چشم بدی به آن خانواده نگاه کند. بدین ترتیب، امکان دوری از اجتماع هم برای این‌گونه خانواده‌ها وجود دارد.
جنبه عمومی و اجتماعی جرم اسیدپاشی چگونه است؟
هر جرمی دو جنبه دارد: نخست، جنبه شخصی آن است که به میزان جراحت و خسارتی که بر جسم فرد وارد شده، مجروح می‌تواند تقاضای دیه یا قصاص کند؛ دوم، جنبه عمومی جرم است که مورد توجه قانون‌گذار قرار دارد. اگر جرم اسیدپاشی در ملاءعام اتفاق افتد و باعث ترس و نگرانی مردم و اخلال در نظم عمومی جامعه شود، مجازات آن از 2 سال حبس تا اعدام است. در واقع، در این مواقع، قاضی می‌تواند با صلاحدید خود و بر اساس اصول قانونی و شرعی، علاوه بر دیه، یکی از این مراحل را انتخاب کند.
با توجه به اینکه هزینه‌های درمانی برای فردی که مورد اسیدپاشی قرار می‌گیرد زیاد است، آیا قانون حمایتی در این خصوص در نظر گرفته شده است؟
خیر، کسی که جراحتی به او وارد می‌شود، مانند کسی است که سکته کرده یا بیمار شده است و به هر حال، زمانی که مجروح می‌شود، به درمان نیاز دارد و با استفاده از بیمه‌های درمانی خود اقدام به درمان می‌کند. البته در مورد اسیدپاشی‌های اخیر، بعضی از مؤسسات خیریه برای درمان به این افراد کمک کرده‌اند، ولی قانون خاصی برای حمایت از این‌گونه بیماران وجود ندارد.
آیا برای مقابله با اسیدپاشی به اقدامات فرهنگی هم نیاز داریم؟ چگونه می‌توان در این مورد فرهنگ‌سازی کرد؟
قطعا چنین اقداماتی لازم و کارآمد است. البته پیش از این اقدامات، لازم است که از عرضه آزادانه اسید جلوگیری شود. این مواد باید حتما در جاهایی که موارد مصرف دارند عرضه شوند و نباید به راحتی بتوان آن را تهیه کرد. همچنین لازم است به تمامی کارگاه‌های تولیدی که اسید مصرف می‌کنند اخطار داده شود که اگر این ماده باعث ایجاد جراحت برای فردی شود، آنها نیز مجازات خواهند شد. واحد‌های تولیدی که از اسید استفاده می‌کنند باید تحت نظارت قرار گیرند تا این ماده حتی‌المقدور از دسترس عموم خارج شود.
اکرم میرزائی
