قوانینی برای حمایت از شاغلان در زمان بیکاری
بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های تامین اجتماعی است که از سوی سازمان تامین اجتماعی در مقابل دریافت حق بیمه مقرر، به بیمه‌شدگانی که بیکار می‌شوند ارائه می‌شود. بیکار فردی بیمه‌شده‌ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد. به چنین شخصی، مقرری بیمه بیکاری پرداخت می‌شود. بیمه‌شدگان بیکار، در صورت احراز این شرایط، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را خواهند داشت:
- بیمه‌شده قبل از بیکار شدن حداقل 6 ماه سابقه پرداخت بیمه داشته باشد. بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه، از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و مانند اینها بیکار می‌شوند، با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل، از این بند استثنا می‌شوند.
- بیمه‌شده مکلف است ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری، با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی، آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی یا مشابه آن اطلاع دهد. مراجعه بعد از 30 روز با عذر موجه و با تشخیص هیات حل اختلاف تا 3 ماه امکان‌پذیر خواهد بود.
- بیمه‌شده بیکار مکلف است در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که از سوی واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی یا سایر واحدهای مربوط با تایید وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می‌شود، شرکت کند و هر 2 ماه یک‌بار گواهی لازم در این مورد را به شعب تامین اجتماعی تسلیم کند.
مزایای بیمه بیکاری
مهم‌ترین امتیاز استفاده از بیمه بیکاری، پرداخت مقرری تعیین‌شده به شخصی است که شغل خود را از دست داده است. جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه بیکاری، اعم از دوره اجرای آزمایشی یا دائمی، برای مجردها حداکثر 36 ماه و برای متأهل‌ها یا متکفلان حداکثر 50 ماه بر اساس سابقه کلی پرداخت حق بیمه است. مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است و به این روش محاسبه می‌شود: میزان مقرری روزانه بیمه‌شده بیکار معادل 55 درصد متوسط مزد یا حقوق یا کارمزد روزانه بیمه شده است. به مقرری افراد متأهل یا متکفل، تا حداکثر 4 نفر از افراد تحت تکفل به ازای هر یک از آنها به میزان 10 درصد حداقل دستمزد افزوده می‌شود.
در هر حال، مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد، کمتر و از 80 درصد متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد. به کارگرانی که در زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری به شغل یا مشاغلی گمارده می‌شوند که میزان حقوق و مزایای آن از مقرری بیمه بیکاری متعلقه کمتر باشد، از حساب صندوق بیمه بیکاری، مابه‌التفاوت دریافتی پرداخت خواهد شد. بیمه‌شده بیکار و افراد تحت تکفل، در مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری حق دارند از خدمات درمانی موضوع بندهای الف و ب ماده 3 قانون تامین اجتماعی نیز استفاده کنند.
قطع بیمه بیکاری
ماده 8 قانون بیمه بیکاری مصوب 1369/6/26 مواردی را که در آنها بیمه بیکاری قطع می‌شود، بیان کرده است. یکی از موارد قطع بیمه بیکاری، زمانی است که بیمه‌شده دوباره مشغول کار شود. پرداخت بیمه بیکاری اختصاص به دوران بیکاری دارد و نوعی حمایت اجتماعی از کسانی محسوب می‌شود که موقتاً بیکار شده‌اند. بنابراین، اشتغال مجدد به کار به معنی قطع این حمایت‌‌ها خواهد بود. واحد کار و امور اجتماعی محل مکلف است در صورت اطلاع از اشغال به کار بیمه‌شده‌ای که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کند، فورا موضوع را بررسی کند و پس از احراز این موضوع، مراتب را به شعبه پرداخت‌کننده مقرری برای قطع آن اعلام کند.
چنانچه سازمان تامین اجتماعی نیز به نحوی از انحا، از اشتغال به کار مقرری‌بگیر مطلع شود، لازم است ضمن قطع مقرری او، مراتب را به واحد کار و امور اجتماعی محل اعلام کند. در دوران بیکاری، بیمه‌شده‌ای که مستمری بیمه بیکاری دریافت می‌کند باید در دوره‌های تعیین‌شده کارآموزی یا سوادآموزی شرکت کند. اگر بیمه‌شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند، حمایت‌های دوران بیکاری قطع خواهد شد. سایر مواردی که منتهی به قطع بیمه بیکاری می‌شود، عبارت است از:
- بیمه‌شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند؛
- بیمه‌شده بیکار ضمن دریافت مقرری بیمه بیکاری مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی کلی شود.
تکالیف بیمه‌شده بعد از بیکاری
بیمه‌شده بیکار موظف است ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری، فرم تقاضای استفاده از مقرری بیمه بیکاری را تکمیل کند و به واحد کار و امور اجتماعی محل تحویل دهد. چنانچه بیمه‌شده بیکار در فاصله زمانی 30 روز بعد از بیکاری امکان مراجعه یا اعلام بیکاری به واحد و امور اجتماعی و ارائه یا ارسال تقاضای استفاده از مقرری بیمه بیکاری را پیدا نکند، تا 3 ماه از تاریخ وقوع بیکاری فرصت دارد مدارک خود را مبنی بر عذر موجه، برای طرح در هیأت حل اختلاف، همراه با تقاضای کتبی به واحد کار و امور اجتماعی محل ارائه کند.
در صورتی که هیات حل اختلاف استان مربوط عذر متقاضی را موجه تشخیص دهد، مراتب را اعلام خواهد کرد. بیمه‌شده بیکار از تاریخ ارائه تقاضای استفاده از مقرری بیمه بیکاری آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی یا مشابه آن اعلام کرده است و باید در فاصله زمان‌های معینی که واحد کار و امور اجتماعی تعیین می‌کند، در اداره کار و امور اجتماعی محل حاضر شود و دفاتر مربوط را امضا کند. واحدهای کار و امور اجتماعی موظفند حداکثر ظرف 30 روز پس از اخذ مدارک تکمیل‌شده، درباره غیرارادی بودن بیکاری متقاضی اظهار نظر کرده و در صورت تایید، وی را کتبا به سازمان تامین اجتماعی معرفی کنند. واحدهای اجرایی سازمان تامین اجتماعی مکلف‌اند ظرف 10 روز پس از ثبت معرفی‌نامه فرد بیکار، درباره احراز شرایط اظهار نظر و متعافب آن، مقرری بیمه بیکاری وی را برقرار کنند.
