جرایم علیه امنیت عمومی در حقوق ایران را بهتر بشناسیم

کلیه جرایم به نوعی امنیت جامعه را خدشه دار می کنند اما در برخی از جرایم این ویژگی بارزتر است. جرایم علیه امنیت همانطور که از نام آن ها پیدا است، امنیت و آسایش جامعه را به طور مستقیم مورد هدف قرار می دهند. قانونگذار برای حفظ امنیت در کشورمان، مجازات های سنگینی برای مجرمین درنظر گرفته است تا احتمال وقوع این جرایم به مرور در جامعه کاهش یابد. جرایمی مانند محاربه، افساد فی الارض، بغی، جاسوسی جزء مهم ترین جرایم علیه امنیت عمومی کشور محسوب می شوند. در ادامه مطلب با جرایم علیه امنیت عمومی آشنا می شویم و به مجازات این جرایم می پردازیم.

مهم ترین جرایم علیه امنیت در حقوق ایران

محاربه

یکی از جرایم شناخته شده در قانون مجازات اسلامی که مخل امنیت جامعه به شمار می رود، محاربه است. محاربه از ریشه حرب یعنی سلب کردن و از بین بردن و جنگیدن به وجود می آید. این کلمه در آیه 33 سوره مائده که اصلی ترین سوره در رابطه با محاربه می باشد، به کار رفته است. تا قبل از انقلاب اسلامی محاربه در جرایم وجود نداشت و فقط بحث مفسدین علیه امنیت داشتیم که مجازات آن اعدام بود. محاربه از جمله جرایم مستوجب حد می باشد یعنی میزان و نحوه مجازات آن در دین اسلام تعیین شده است.

عنصر قانونی جرم محاربه، ماده 279 قانون مجازات اسلامی است که در این خصوص بیان می دارد: محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن ها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی شود. رکن مادی جرم محاربه کشیدن سلاح و رکن معنوی آن قصد تعرض به جان، مال و ناموس مردم است.

جنبه عمومی در تحقق جرم محاربه ضروری است و اگر عمل مرتکب جنبه عمومی نداشته و صرفا هدف وی بر روی شخص خاصی باشد، محاربه به شمار نمی رود. صرف کشیدن سلاح مصداق جرم محاربه نمی باشد و مرتکب باید هدفی خاص( تعرض به جان و مال و ترساندن مردم) داشته باشد. کشیدن سلاح مستلزم استفاده عملی از آن نمی باشد یعنی درصورتی که مرتکب با هدف برهم زنی امنیت جامعه، سلاح خود را بکشد ولی از آن هیچ استفاده ای نکند، مصداق جرم محاربه است. همچنین برهم زدن امنیت از طریق سرقت مسلحانه نیز جرم محاربه محسوب می شود. مطابق ماده 280 قانون مجازات اسلامی، فرد یا گروهی که برای دفاع و مقابله با محاربان دست به اسلحه ببرد، محارب نیست. همچنین طبق ماده 281 قانون مجازات اسلامی، راهزنان و سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها شوند، محارب هستند.

مجازات جرم محاربه در ماده 282 قانون مجازات اسلامی بیان شده است که طبق این ماده حد محاربه یکی از چهار مجازات اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد می باشد. انتخاب هریک از مجازات چهارگانه محاربه به اختیار قاضی است. مدت زمان مجازات نفی بلد در خصوص جرم محاربه حداقل یکسال است و محارب باید در این دوران تحت مراقبت قرار گیرد و با دیگران رفت و آمد نداشته باشد.

افساد فی الارض

از دیگر جرایم علیه امنیت جامعه، افساد فی الارض می باشد. در سوره مبارکه مائده به این جرم اشاره شده است و مانند محاربه جزو جرایم موستجب حد می باشد. مستند جرم افساد فی الارض ماده 286 قانون مجازات اسلامی است. مطابق این ماده « هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می گردد.»

درصورتی که رفتار مرتکب به یکی از نتایج مندرج در ماده 286 قانون مجازات اسلامی ختم نشود، مفسد فی الارض نیست و باتوجه به میزان نتایج زیانبار به حبس تعزیری درجه 5 یا 6 محکوم خواهد شد. در جرم افساد فی الارض تفاوتی بین مجازات مباشر و معاون نیست و مجازات اعدام دارد.

بغی

جرم بغی مانند محاربه و افساد فی الارض در زمره جرایم علیه امنیت قرار دارد و هدف اصلی آن اساس جمهوری اسلامی می باشد. عنصر قانونی این جرم ماده 287 قانون مجازات اسلامی می باشد و طبق این ماده گروهی که در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران، قیام مسلحانه کند باغی محسوب می شود. رکن مادی جرم بغی، قیام مسلحانه و رکن معنوی آن قصد براندازی و مقابله با نظام است.

منظور از اساس نظام جمهوری یعنی ارکان نظام از جمله رهبری، قوه مقننه، قوه قضاییه و قوه مجریه است. صرف مخالفت و تظاهرات گروهی ولو با استفاده از سلاح بدون این که قصد براندازی حکومت باشد، مصداق جرم بغی نمی باشد. در رابطه با مجازات جرم بغی موارد زیر مطرح است:

1) هرگاه اعضای گروه باغی قبل از دستگیری و استفاده از سلاح دستگیر شوند، چنانچه سازمان و مرکزیت آن وجود داشته باشد، به حبس تعزیری درجه سه و در صورتی که سازمان و مرکزیت آن از بین رفته باشد، به حبس تعزیری درجه پنج محکوم می شوند.

2) اعضای گروه باغی درصورت استفاده از سلاح و دستگیری به اعدام محکوم خواهند شد.

تشکیل یا اداره یا عضویت در دسته یا جمعیت به قصد برهم زدن امنیت کشور

مستند این جرم مواد 498 و 499 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات می باشد که در زمره جرایم علیه امنیت جامعه هستند.

ماده 498 قانون مجازات بخش تعزیرات: «هرکس با هر مرامی، دسته، جمعیت یا شعبه جمعیتی بیش از دو نفر در داخل یا خارج از کشور تحت هر اسم یا عنوانی تشکیل دهد یا ‌اداره نماید که هدف آن بر هم زدن امنیت کشور باشد و محارب شناخته نشود به حبس از دو تا ده سال محکوم می‌شود.»

ماده 499 قانون مجازات بخش تعزیرات: هرکس در یکی از دسته‌ها یا جمعیت‌ها یا شعب جمعیتهای مذکور در ماده (۴۹۸) عضویت یابد به سه ماه تا پنج سال حبس محکوم می‌گردد ‌مگر اینکه ثابت شود از اهداف آن بی‌اطلاع بوده است.

جاسوسی و جرایم وابسته به آن

جاسوسی امنیت جامعه را به نحوی خاص مورد تهدید قرار می دهد که در قانون مجازات اسلامی مصادیق آن عبارتند از:

1) مطلع کردن اشخاص فاقد صلاحیت از اسرار یا اسناد یا تصمیمات راجع به سیاست داخلی یـا خـارجی کشور

2) ورود به اماکن ممنوعه جهت کسب اطلاع از اسرار سیاسی یا نظامی یا امنیتی

3) جمع آوری اطلاعات طبقه بندی شده با هدف بر هم زدن امنیت

4) بی مبالاتی و عدم رعایت اصول حفاظتی در حفظ اطلاعات طبقه بندی شده

5) اخفای جاسوسان یا معرفی جاسوس به کشور های بیگانه

6) جاسوسی به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر در قلمرو ایران

[sc_fs_multi_faq headline-0=”h2″ question-0=”سرقت مسلحانه از اماکن تجاری مانند پاساژ، مصداق جرم محاربه است؟” answer-0=”بله، به صورت کلی سرقت مسلحانه مصداق جرم محاربه می باشد.” image-0=”” headline-1=”h2″ question-1=”تفاوت اصلی جرایم محاربه و بغی چیست؟” answer-1=”محاربه و بغی هردو از جمله جرایم علیه امنیت جامعه به شمار می روند اما هدف اصلی جرم بغی براندازی و مقابله با اساس نظام جمهوری اسلامی است.” image-1=”” headline-2=”h2″ question-2=”هرکسی مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی یا امنیت داخلی و خارجی شود، مفسد فی الارض شاخته می شود؟” answer-2=”خیر، درصورتی که مرتکب رفتار های مندرج در ماده 286 قانون مجازات اسلامی مانند جنایت علیه تمامیت جسمانی و امنیت داخلی و خارجی را به صورت گسترده انجام دهد، مفسد فی الارض شناخته شده و مجازات آن اعدام خواهد بود.” image-2=”” count=”3″ html=”true” css_class=””]