موضوع قاچاق کالا قدمت چندین ساله در ایران دارد و هر ساله شاهد این رویداد در کشور هستیم. متاسفانه سالانه حجم بالایی از اجناس مختلف در کشورمان قاچاق می شوند و آمار دقیقی از میزان و نحوه قاچاق کالا وجود ندارد. در سال های اخیر تلاش های زیادی برای کاهش میزان قاچاق کالا به کشور صورت گرفت اما نتیجه موثری در این زمینه حاصل نشد.
همچنین علاوه بر این که تغییر خاصی در مسئله قاچاق بوجود نیامد، ورود کالا به کشور به روش غیر قانونی افزایش چشمگیری پیدا کرد. قاچاق کالا منبع درآمد مناسبی برای برخی افراد محسوب می شود و امکان جلوگیری از این امر در داخل کشور تقریبا غیر ممکن است. علاوه بر موضوع قاچاق، کولبری نیز در سالیان اخیر به روش درست ساماندهی نشده است و همچنان ابهامات زیادی درخصوص ارتباط بین کولبری و قاچاق وجود دارد که در ادامه توضیحات بیشتری در این زمینه خواهیم داد.
نگاهی به مسئله کولبری در ایران
افراد ساکن در استان های مرزی کشور، سال های زیادی است که برای امرار معاش خود به کولبری روی آورده اند و همچنان مقررات سختی پیش روی این شغل وجود دارد. در چند سال گذشته آیین نامه و مقررات کولبری مورد بازنگری و بررسی قرار گرفت، اما موانع آن در حد انتظار رفع نشد. کولبران برای جابجایی و حمل اجناس در مناطق مرزی باید مسافت طولانی را طی کنند و با سختی های فراوانی در مسیر راه روبرو هستند.
طبق بررسی های انجام شده بیکاری و تعطیل شدن بازارچه های مرزی، دلایل عمده هجوم مرز نشینان غرب کشور به شغل کولبری است و منبع اصلی درآمد زایی مردمان این مناطق به شمار می رود. رده سنی خاصی برای شغل کولبری وجود ندارد و طبق آمار از سنین 15 به بالا مشغول به فعالیت در این زمینه هستند. باتوجه به سختی بالای این شغل، کولبران در ازای حمل کالا بین دو طرف خط مرزی مبلغ بسیار ناچیزی دریافت می کنند و به سختی زندگی خود را می گذرانند.
مرزنشینان کشور از روی اجبار و ناچاری در زمینه کولبری فعالیت می کنند و در سالیان اخیر شاهد رفتار نامناسب نیرو های مرزبانی با کولبران بوده ایم. متاسفانه هر از چند گاهی اخبار کشته شدن کولبران در رسانه ها منتشر می شود و مسئولان ذی ربط هیچ گونه اقدام موثری که باعث سهولت و رفع مشکلات شغل کولبری بشود، انجام نداده اند. کولبران اجناس و کالا های ضروری مانند مواد غذایی، پوشاک و غیره را در خطوط مرزی حمل و نقل می کنند و با خطراتی مانند سرما، مسیر های صعب العبور مواجه هستند. بیشترین آمار کشته شدگان کولبران به استان های غرب کشور تعلق دارد و اگر تدابیر درستی در خصوص کولبری انجام شود، دیگر شاهد این مسائل در مناطق مرزنشین نخواهیم بود.
آیا بین قاچاق کالا و کولبری ارتباطی وجود دارد؟
باتوجه به این که هدف اصلی اغلب مرزنشینان از شغل کولبری، داشتن درآمد و امرار معاش است اما در این حوزه شاهد سوء استفاده بسیار زیادی بوده ایم. درواقع برخی افراد کولبری را به ابزاری برای قاچاق کالا تبدیل کرده اند و از این راه اجناس مختلف به صورت غیر قانونی به داخل کشور وارد می شوند. قاچاق کالا از راه کولبری زمینه بی اعتمادی مسئولان و نهاد های امنیتی را بوجود آورده است و به همین دلیل موانع و مشکلات فراوانی پیش روی کولبران وجود دارد. درواقع سوء استفاده برخی افراد باعث شده است که مقررات و آیین نامه کولبری سال به سال دشوارتر شود و کولبران نتوانند به راحتی در این حوزه فعالیت داشته باشند.
سوال اساسی اینجاست که حجم عمده قاچاق کالا از چه طریقی صورت می گیرد؟ آیا کولبری نقش سازنده ای در قاچاق اجناس دارد یا خیر؟ طبق آمار منتشر شده تقریبا 90 درصد حجم قاچاق کالا از طریق مبادی رسمی صورت می گیرد و این نشان از ضعف عملکرد سازمان و نهاد های مدیریتی در خصوص موضوع قاچاق است. در واقع کولبری نقش محدودی در قاچاق کالا دارد و نمی توان این شغل را عامل اصلی قاچاق در کشور دانست.
همواره اختلاف نظر درخصوص نحوه قاچاق کالا وجود دارد و کارشناسان نظرات مختلفی در این زمینه دارند. طبق آمار، قاچاق کالا اغلب به روش سازمان یافته و تنها در برخی موارد از طریق کولبری انجام می شود. اما در عمل نمی توان به نظرات کارشناسان و حتی آمار های منتشر شده اعتنا کرد؛ زیرا آمار های اعلامی علاوه بر این که اطلاعات دقیق و واضح در مورد میزان قاچاق کالا نمی دهند، یکدیگر را نیز نقض می کنند.
کولبری جزو مشاغلی است که تا حدود زیادی به مسائل امنیتی مربوط می شود و نیازمند نظارت دقیق مسئولان و نهاد های امنیتی است. اگر شرایط تردد و مسیر رفت و آمد کولبران تسهیل شود و نظارت ها به گونه ای باشند که حمل و نقل کالا در مناطق مرزی طبق مقررات و اصول مشخص انجام شوند، مشکلات کولبران تا حدود زیادی برطرف خواهند شد. درصورتی که کولبری به روش صحیح و قانونی انجام شود یعنی کولبران مانع از ورود اجناس ممنوعه به داخل کشور شوند و نیرو های مرزبانی نیز امنیت آن ها را به خوبی تامین کنند، مسئله قاچاق کالا به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کند.
قاچاق یکی از موانع اصلی تولید در کشور است و برای رفع این مشکل باید به درستی با قاچاق سازمان یافته برخورد شود. همانطور که گفته شد، تعطیلی بازارچه های مرزی یکی از عوامل افزایش تعداد کولبران و ورود اجناس ممنوعه به داخل کشور است. اگر بازگشایی این مراکز مجدد از سر گرفته شود و آیین نامه مرتبط با کولبری به درستی بازبینی شود، مشکلات کولبران و حتی مرزنشینان تا حدود زیادی رفع خواهد شد. همچنین رفع مشکلات در مناطق مرزی، باعث تسهیل در روند واردات و صادرات نیز می شود.
نمایندگان مجلس در چند سال اخیر طرح های زیادی درمورد حذف کولبری ارائه کردند که آنچنان مورد استقبال قرار نگرفت. در واقع حذف کولبری منوط به عوامل مختلفی مانند ایجاد اشتغال زایی مناسب در مناطق مرزی کشور خصوصا در بخش کشاورزی و دامپروری، بازگشایی مجدد بازارچه های مرزی و غیره می باشد. متاسفانه در حال حاظر به شغل کولبری به دید قاچاق کالا نگاه می شود و رفع موانع و مشکلات مذکور نیاز به مدت زمان طولانی دارد.
