حقوق حیوانات شامل چه مواردی است؟

در مبحث حقوق حیوانات میتوان گفت که اشیاء و حیواناتی که مالک آنها را در جهت عمل زراعت و کشاورزی استفاده کند از قبیل گاو و گاومیش و ماشین و اسباب و ادوات زراعت و تخم و غیره و به طور کلی هر مال منقول که برای استفاده از عمل کشاورزی و زراعت لازم و مالک آنرا به این امر تخصیص داده باشد از جهت صلاحیت محاکم و توفیق اموال جزو ملک محسوب و در حکم مال غیر منقول است و همچنین است تلمبه و گاو و یا حیوان دیگری که برای آبیاری زراعت یا خانه و باغ اختصاص داده شده است.

حیوان ضاله چیست؟

هر حیوان مملوکی است که بدون متصرف یافت شود ولی اگر حیوان مزبور در چراگاه یا نزدیک آبی یافت شود یا متمکن از دفاع خود در مقابل حیوانات درنده باشد ضاله محسوب نمی گردد.

هر کس حیوانات ضاله را پیدا کند باید آنرا به مالک آن رد کند و اگر مالک را نشناسد باید به حاکم یا قائم مقام او تسلیم کند و الا ضامن خواهد بود، اگر چه آنرا بعد از تصرف رها کرده باشد. یعنی حیوان ضاله را پیدا کند و بعد از مدتی رها کند ضامن میباشد.

حیوان ضاله در محل مسکونی و غیر مسکونی

در بحث حقوق حیوانات اگر حیوان گمشده در نقاط مسکونی یافت شود و پیدا کنند با دسترسی به حاکم یا قائم مقام او آنرا تسلیم نکند حق مطالبه مخارج نگهداری آنرا از مالک نخواهد داشت. مثلا خرج خوراک و درمان حیوان را در این شرایط نمیتواند مطالبه کند.

هر گاه حیوان ضاله در نقاط غیر مسکونی یافت شود پیدا کنند می تواند مخارج نگهداری آنرا از مالک مطالبه کند، مشروط بر اینکه از حیوان انتفاعی نبرده باشد و الا مخارج نگهداری با منافع حاصله احتساب و پیدا کننده یا مالک فقط برای بقیه حق رجوع به یکدیگر را خواهند داشت.

شکار حیوانات

شکار کردن موجب تملک است.

شکار حیوانات اهلی و حیوانات دیگری که علامت مالکیت در آن باشد موجب تملک (مالکیت) نمی شود.

مثلا در جنگل خرس یا هر حیوان وحشی را که متوجه شوند مالک خاص دارد و یا به نحوی تربیت شده است، شکار کنند موجب مالکیت نخواهد شد.

اگر کسی کندو یا محلی برای زنبور عسل تهیه کند زنبور عسلی که در آن جمع می شوند ملک آن شخص است همینطور است حکم کبوتر که در برج کبوتر جمع شود.

اگر کسی حیوان متعلق به دیگری را بدون اجازه صاحب آن بکشد باید تفاوت قیمت زنده و کشته آنرا بدهد و اگر برای دفاع از نفس بکشد یا ناقص کند ضامن نیست.

مقررات خرید و فروش حیوان

اکنون حقوق حیوانات از لحاظ خرید و فروش را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

اگر مبیع (مورد معامله) حیوان باشد مشتری تا سه روز از حین (زمان) عقد اختیار فسخ معامله را دارد.

در خیار مجلس و حیوان و شرط اگر مبیع (مورد معامله) بعد از تسلیم و در زمان خیار بایع یا متعاملین تلف یا ناقص شود بر عهده مشتری است و اگر خیار مختص مشتری باشد تلف یا نقص بعهده بایع (فروشنده) است.

در اجاره حیوان تعیین منفعت یا به تعیین مدت اجاره است یا به بیان محلی که راکب یا محمول باید به آنجا حمل شود.

در موردی که منفعت به بیان مدت اجاره معلوم شود تعیین راکب یا محمول لازم نیست ولی مستاجر نمی تواند زیاده بر مقدار متعارف حمل کند و اگر منفعت به بیان مسافت و محل معین شده باشد تعیین راکب یا محمول لازم است.

در اجاره حیوان ممکن است شرط شود که اگر موجر در وقت معین محمول را به مقصد نرساند مقدار معینی از مال الاجاره کم شود. مثلا موجر قرار است که اسب اجاره ای را در روز خاصی تحویل مستاجر بدهد ولی چند روز زمان ببرد.

در اجاره حیوان لازم نیست که عین مستاجره حیوان میعنی باشد بلکه تعیین آن به نوع معینی کافی خواهد بود.

حیوانی که مورد اجاره است باید برای همان مقصودی مصرف شود که قصد طرفین بوده است بنابراین حیوانی که برای سواری اجاره داده شده است نمی تواند برای بارکشی استعمال شود. مثلا اسبی که برای سوارکاری اجاره داده میشود نباید در جهت باربری استفاده شود.

قمار و شرط بندی حیوانات

قمار و گروبندی از لحاظ حقوق حیوانات باطل و دعاوی راجع به آنها مسموع نخواهد بود یعنی در مراجع قضایی شنیده نخواهد شد. همین حکم در مورد کلیه تعهداتی که از معاملات نامشروع تولید شده باشد جاری میباشد.

در دوانیدن حیوانات سواری و همچنین در تیر اندازی و شمشیر زنی گروبندی جائز و مفاد ماده قبل در مورد آنها رعایت نمی شود.

نگهداری از حیوانات وحشی

در این مبحث حقوق حیوانات وحشی به صورت کامل بررسی می شود.

صاحب هر حیوانی که خطر حمله و آسیب رساندن آن را می داند باید آن را حفظ نماید و اگر در اثر اهمال و سهل انگاری موجب تلف یا خسارت گردد صاحب حیوان عهده دار می باشد و اگر از حال حیوان که خطر حمله و زیان رساندن به دیگران در آن هست آگاه نباشد یا آنکه آگاه باشد ولی توانایی حفظ آن را نداشته باشد و در نگهداری او کوتاهی نکند عهده دار خسارتش نیست.

مثلا شخصی که در باغی سگ نگهبان نگهداری میکند اگر فردی وارد باغ شود و از جانب سگ به فرد خساراتی وارد شود، صاحب سگ مسئول خواهد شد.

هر گاه حیوانی به کسی حمله کند و آن شخص بعنوان دفاع از خود به مقدار لازم او را دفع نماید و همین دفاع موجب مردن یا آسیب دیدن آن حیوان شود شخص دفع کننده ضامن نمی باشد و همچنین اگر آن حیوان را از هجوم به نفس یا مال محترم بعنوان دفاع به مقدار لازم بازدارد و همین کار موجب تلف و یا آسیب او شود عهده دار نخواهد بود.

هر گاه در غیر مورد دفاع یا در مورد دفاع بیش از مقدار به آن آسیب وارد شود شخص آسیب رساننده ضامن می باشد.

اگر با سهل انگاری و کوتاهی مالک حیوانی به حیوانی دیگر حمله کند و آسیب برساند مالک آن عهده دار خسارت خواهد بود و هر گونه خسارتی بر حیوان حمله کننده و مهاجم وارد شود کسی عهده دار آن نمی باشد.

قوانین حقوق حیوانات مرتبط با صاحب حیوان

اگر کسی با اجازه وارد خانه کسی بشود و سگ خانه به آو آسیب برساند صاحب خانه ضامن می باشد، خواه آن سگ قبلاً در خانه بوده یا بعداً وارد شده باشد و خواه صاحب خانه بداند که آن حیوان او را آسیب می رساند و خواه نداند.

اگر کسی که سوار حیوان است حیوان را در جایی متوقف نماید ضامن تمام خسارت هایی است که آن حیوان وارد می کند.

اگر کسی حیوانی را بزند و به آن حیوان در اثر زدن خسارتی وارد نماید، آن شخص زننده عهده دار خسارت های وارده خواهد بود.

مجازات شکار حیوانات متعلق به دیگری

مجازات های مرتبط در باب حقوق حیوانات در بحث شکار عبارتند از:

هر کس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از 91 روز تا 6 ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.

هر کس بر خلاف مقررات و بدون مجوز قانونی اقدام به شکار یا صید حیوانات و جانوران وحشی حفاظت شده نماید به حبس از سه ماه تا سه سال و یا جزای نقدی از یک و نیم میلیون ریال تا هیجده میلیون ریال محکوم خواهد شد.

هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها، زباله در خیابان ها و کشتار غیر مجاز دام، استفاده غیر مجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می باشد و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشد به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.

تشخیص اینکه اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته می شود و نیز غیر مجاز بودن کشتار دام و دفع فضولات دامی و همچنین اعلام جرم مذکور حسب مورد بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان دامپزشکی خواهد بود.

منظور از آلودگی محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان با آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد.

مجازات کبوترپرانی

در مبحث حقوق حیوانات و به منظور تأمین حفاظت پرواز هواپیما هر کس در شعاع چهل کیلومتری فرودگاه ها و همچنین در مناطقی که از طرف وزارت جنگ ممنوعه اعلام گردد مبادرت به کبوترپرانی نماید به سه سال حبس تأدیبی محکوم خواهد شد.

وزارت جنگ محل فرودگاه ها و نقاط ممنوعه را به وسیله یکی از روزنامه های کثیر الانتشار مرکز به اطلاع عموم می رساند و پس از انقضاء پانزده روز از تاریخ انتشار آگهی اقدام به کبوترپرانی مستوجب مجازات مذکور در این قانون خواهد بود.