خبر از تغییرات اساسی در برگزاری آزمون وکالت در حالی منتشر شد که آزمون سال 1399 با چندین تعلیق و به دلیل ویروس کرونا، هنوز برگزار نشده است. اگر از اعتراضات داوطلبین سال 99 و مشکلاتی که بر سر راه آنان به وجود آمده است، بگذریم؛ داوطلبین 1400 با تصویب آیین‌نامه جدید اجرایی لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری در آخرین هفته حضور ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس قوه قضاییه در تاریخ 2 تیرماه سال جاری و حدود 120 روز مانده به آزمون، حسابی غافلگیر شدند. این آیین‌نامه تصویب و ابلاغ شده است و همانطور که می‌دانید پس از ابلاغ لازم‌الاجرا می‌باشد.
البته تا قبل از اعلام تصویب این آیین‌نامه، داوطلبین 1400 انتقادات زیادی بر عملکرد اسکودا وارد کرده بودند که چرا با تغییر زمان آزمون از آذر ماه به آبان ماه از فرصت آنان برای مطالعه کاسته‌اند.
مطابق این آیین‌نامه تغییرات مهمی از ثبت‌نام تا مواد امتحانی و ظرفیت پذیرش و حتی دوره کارآموزی قبول‌شدگان ایجاد شده است. ما به شرح تمامی این تغییرات در ذیل خواهیم پرداخت. به یاد داشته باشید تمامی این تغغیرات مخصوص به آزمون وکالت کانون وکلای دادگستری است و هیج ارتباطی به آزمون وکالت مرکز مشاوران قوه قضاییه ندارد.
1.شرایط سنی هنگام ثبت‌نام:
محدودیت سنی ثبت‌نام برای داوطلبان به 24 سال تمام شمسی رسیده و به این ترتیب فارغ تحصیلان مقطع کارشناسی باید تا رسیدن به سن مذکور منتظر بمانند تا شرایط سنی ثبت‌نام برای آنان محرز گردد. در نظر داشته باشید که 24 سال تمام به معنی 24 سال و یک ماه و دو ماه و سه ماه نیست بلکه باید 24 سال تمام شود و داوطلب در آستانه ورود به 25 سالگی قرار گیرد.
2.منابع و مواد درسی در آزمون:
مورد بعدی افزودن دو درس حقوق اساسی و متون فقه به مواد امتحانی است و حالا آزمون با هشت منبع یعنی حقوق مدنی، اصول فقه، آیین دادرسی مدنی، حقوق تجارت، حقوق جزا، آیین دادرسی کیفری، حقوق اساسی و متون فقه برگزار می‌شود. این مسئله 100 روز قبل از برگزاری آزمون برای داوطلبینی که در حال مطالعه بوده‌اند و حالا می‌بینند دو منبع حجیم و سخت هم به لیست دروسشان اضافه شده، بسیار مشکل ساز شده و صدمات زیادی را برای آنان به بار می‌آورد. ضمن آن که این دروس به خودی خود جز دروس مشکل در دانشگاه هستند و مطالعه و تسلط بر آن سه ما قبل از آزمون ممکن نخواهد بود.
در نظر داشته باشید که منبع مطالعه متون فقه، کتاب تحریرالوسیله می‌باشد و نه تحریر الروضه که جز منابع ارشد است.
3.کسب حداقل نمره 60 درصد از کل آزمون برای سهمیه آزاد و 80 درصد برای سهمیه ایثارگران:
این مسئله سردرگمی‌های زیادی را برای داوطلبین ایجاد کرده است. ماجرا از این قرار است که هر ساله هر کانون ظرفیت تعداد افرادی را که به عنوان کارآموز نیاز دارد و می‌پذیرد را اعلام می‌کند. برای مثال ظرفیت کانون وکلای مرکز در سال 1400، 2000 نفر اعلام شده است. حالا از کل تعداد داوطلبین وکالت امسال در مرکز کسانی که 60حداقل درصد از نمره قبولی از کل را کسب کرده باشند جدا شده و از این تعداد 2000 نفر برتر پذیرفته می‌شوند.
اگر از تعداد کسانی که حد نصاب قبولی را آورده‌اند از 2000 نفر کمتر بود، برای مثال 1200 نفر توانسته‌اند حداقل 60 درصد قبولی از کل سوالات را در آزمون به دست آورند و بقیه داوطلبین مثلا 40 درصد کسب کرده‌اند. در اینجا 800 نفر باقی‌مانده از افرادی با درصد پایین‌تر انتخاب نمی‌شوند و آن 800 نفر خالی خواهد ماند. این برخلاف رویه سال‌های گذشته است که ظرفیت از افراد برتر بدون در نظر گرفتن درصد آن‌ها پر می‌شد.
در مورد افراد با سهمیه ایثارگران هم در ظرفیت اعلامی مخصوص سهمیه‌داران، باید به ترتیب گفته شده بتوانند حداقل 80 درصد از نمره قبولی کل را بدست آورند و از میان آن‌ها مطابق با ظرفیت مخصوصشان افراد برتر پذیرفته می‌شوند.
مطابق ماده 42 این آیین‌نامه، اگر افرادی که از سهمیه خود استفاده می‌کنند حداقل نمره 60 درصد از کل را در بخش آزاد و بدون سهمیه بیاورند، مانع از قبولی آنان نخواهد بود.
4.شرط داشتن معافیت یا پایان خدمت در هنگام ثبت‌نام برای آقایان:
مطابق بند 3 ماده 44 از این آیین‌نامه، آقایان باید تا قبل از تاریخ ثبت‌نام کارت پایان خدمت خود را دریافت کرده باشند و یا به وضعیت آنان رسیدگی شده باشد. چنین شرطی تا پیش از این به هنگام ثبت‌نام وجود نداشت و داوطلبین مرد می‌توانستند تا روز برگزاری آزمون تکلیف نظام وظیفه خود را روشن کنند اما حالا باید تا قبل از روز ثبت‌نام این مسئله را حل و فصل کرده باشند.
5.کارآموزی:
پس از قبولی داوطلبین در آزمون، دوره کارآموزی آنان در 3 مرحله دو ماهه، شش ماهه و هفت ماهه یعنی مجموعا 15 ماه و زیر نظر وکیل سرپرست با انجام وظایف مشخص صورت می‌پذیرد تا شرایط شرکت در اختبار را به دست آورند.
ماده 54 آیین‌نامه در مورد دوره کارآموزی و شرح وظایف آن به این ترتیب آمده است که:
مرحله اول: شرکت در جلسات سخنرانی علمی و کارگاه‌های آموزشی حوزه وکالت و کارآموزی به مدت دو ماه و حداقل پنجاه ساعت؛ در پایان این مرحله، از کارآموز آزمون کتبی به‌عمل‌آمده و پس از قبولی، بلافاصله مرحله دوم آغاز می‌شود. در صورت عدم شرکت در آزمون یا عدم قبولی، این آزمون تا دو مرتبه دیگر قابل تکرار است. در صورت عدم شرکت یا عدم قبولی کارآموز در نوبت سوم، با اعلام کمیسیون کارآموزی و تأیید هیئت‌مدیره، پروانه کارآموزی ابطال خواهد شد. این تصمیم قابل‌اعتراض در دادگاه عالی است.
مرحله دوم: کارآموز مدت شش ماه هر روز (به‌غیراز ایام تعطیل) تمام‌وقت اداری در مراجع قضایی حضور می‌یابد و روزانه از یک پرونده دارای وقت رسیدگی یا در حال رسیدگی، گزارش تهیه می‌نماید. کارآموز در این مدت باید در همه انواع مراجع قضایی اعم از شعب دادیاری و بازپرسی دادگاه‌های حقوقی، خانواده، کیفری یک و دو، انقلاب، تجدیدنظر، دوایر اجرای احکام شرکت نموده و حضور داشته باشد. در صورت عدم تأیید کمیسیون کارآموزی، این دوره تا دو مرتبه دیگر و هر بار حداکثر به مدت چهار ماه قابل تمدید است. در پایان مرتبه سوم و عدم تأیید در کمیسیون کارآموزی، با اعلام کمیسیون و تأیید هیئت‌مدیره، پروانه کارآموزی ابطال می‌شود. این تصمیم قابل اعتراض در دادگاه عالی است.
مرحله سوم: مدت این مرحله هفت ماه است و کارآموز باید تکالیف زیر را انجام دهند:
- الف- با معرفی کانون نزد وکیل سرپرست به آموزش و تمرین عملی امور وکالت بپردازد و گواهی ماهانه وکیل سرپرست را ارائه دهد؛
- ب- در حداقل پنجاه ساعت جلسات سخنرانی علمی و کارگاه آموزشی حضور یابد؛
- پ- امور محوله از سوی کانون را انجام دهد؛
- ت- گواهی مربوط به انجام تکالیف را ارائه داده و پس از تأیید در کمیسیون کارآموزی، در اختبار کتبی و شفاهی شرکت کند.
6.اختبار و کسب پروانه وکالت:
اختبار با تغییرات بسیار اندک و در دو بخش آزمون کتبی و شفاهی برگزار می‌شود. در صورتی که تکالیف دوره کارآموزی تمام و کمال به پایان برسد، کارآموز باید تقاضای بررسی تکالیف را از کمیسیون کارآموزی بخواهد و بعد از تایید، نوبت به شرکت در اختبار می‌رسد. هر دو آزمون طبق تصریح ماده 62 از دروس حقوق مدنی، آیین دادرسی مدنی، قوانین و مقررات وکالت، حقوق کیفری، آیین دادرسی کیفری، حقوق تجارت و حقوق ثبت و امور حسبی برگزار می‌گردد.
ماده 63 در مورد نصاب قبولی می‌گوید قبولی در اختبار، منوط به کسب نمره ده از بیست در حداقل پنج درس و معدل کل دوازده از بیست است. در معدل‌گیری نمره هر درس، ضریب اختبار کتبی «سه» و ضریب اختبار شفاهی «یک» است.
البته لازم به ذکر است که که ابطال کردن تمبر مالیاتی و مالیات بر درآمد وکلا همچنان پا برجاست.
-نکته پایانی
هرچند که این آیین‌نامه به تصویب و ابلاغ قوه قضاییه رسیده و نه برای 99 ولی از 1400 لازم‌الجرا می‌باشد، اما مخالفت‌های زیادی از اسکودا و سایر کانون‌ها صورت گرفته است که این آیین‌نامه را اجرا نخواهند کرد چرا که متن تصویب شده با پیش‌نویسی که به قوه قضاییه تقدیم شده بسیار متفاوت است. در هر صورت در پیش‌نویس یاد شده هم شرط سنی و درس حقوق اساسی و سایر موارد وجود داشت و اگر کانون حتی بتواند حرف خود را به کرسی بنشاند، باز هم شرایط برای داوطلبین تغییر خواهد کرد مگر آن که اجرای این طرح به 1401 موکول شود.
توصیه مفید به آن دسته از داوطلبینی که شرایط سنی لازم را برای شرکت در آزمون 1400 دارند، این است که به مطالعه خود پر قدرت ادامه دهند چرا که حتی با اضافه شدن دروس بیشتر باز هم امسال سطح سوالات بهتر از سال‌های آتی خواهد بود. و به کسانی که به سن 24 سال تمام نرسیده‌اند هم پیشنهاد می‌دهیم در کنار مطالعه به دنبال پلن بی برای چند سال پیش رو باشند.
