درخواست انحصار وراثت و توضیحاتی درباره ی روند رسیدگی به آن

برای درخواست انحصار وراثت ، باید دادخواستی با همین مضمون به شورای حل اختلاف تقدیم کرد. اما سوال این است که این دادخواست را باید چه کسانی تنظیم و امضا کنند؟ به طور قطع نخستین گروه، وراث متوفی هستند که حق درخواست انحصار وراثت دارند. اگر متوفی، پدر، مادر یا فرزند داشته باشد، آنها جزو طبقه اول وارثان هستند و آنها چنین دادخواستی را تنظیم و تقدیم دادگاه می‌کنند. گروه دوم، اشخاص ذینفع هستند. منظور از ذینفع کسی است که در اموال متوفی نفع دارد؛ مانند طلبکار متوفی(مثلا کسی که متوفی در وجه او چک کشیده است، به میزان مبلغ چک در اموال متوفی نفع دارد) یا ورثه،کسی که متوفی به نفع او وصیت کرده (موصی‌له) یا کسی که ازسوی متوفی مامور اجرای وصیت شده است.

(وصی) می‌توانند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت کنند. مخالفت یا همکاری نکردن یک یا چند تن از ورثه به هر دلیلی که باشد مانع رسیدگی و صدور گواهی انحصار وراثت نیست. اگر متوفی از اقلیت‌های مذهبی باشد وراث باید تقسیم‌نامه هم ضمیمه دادخواست کنند چون نحوه تقسیم ارث در هر مذهبی با دیگر مذاهب متفاوت است. شورا بر اساس قواعد تقسیم ترکه در مذهب متوفی، گواهی انحصار وراثت صادر می‌کند. اگر وراث یا اشخاص ذی‌نفع متعدد باشند، نیازی به درخواست همگی آنها نیست و اقدام یک نفر از این افراد برای امضا و ارایه دادخواست کافی است.

مرجع رسیدگی به درخواست

مراجع رسیدگی قضایی، تقسیم‌بندی‌های متفاوتی دارند. در صورتی که دادخواست به دادگاهی ارایه شود که صلاحیت رسیدگی به موضوع را ندارد، قرار عدم صلاحیت صادر خواهد شد و فرایند رسیدگی به درازا خواهد کشید. بنابراین برای تقدیم دادخواست انحصار وراثت باید به دادگاهی که صلاحیت ذاتی و محلی رسیدگی به موضوع دارد مراجعه شود. رسیدگی به دادخواست انحصار وراثت در صلاحیت شورای حل اختلاف است مطابق ماده 20 «قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی»، دعاوی مربوط به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می‌شوند که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، در آن محل بوده است.

بنابراین معمولا دادگاه صالح برای طرح دعوا، دادگاهی است که متوفی پیش از فوت، در آن سکونت داشته است. اگر هم آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در آن حوزه بوده است. بنابراین اگر شخصی در طول مدت زندگی خود در شهرهای مختلف سکونت داشته باشد و برای مثال آخرین محل سکونتش اصفهان باشد، پس از فوت، دادگاه اصفهان صلاحیت صدور گواهی انحصار وراثت را خواهد داشت هر چند که شخص در شهر دیگری فوت کرده باشد یا اموال وی در استان دیگری باشد. اگر متوفی وصیت نامه هم داشته باشد، وصیت نامه او نیز به دادخواست ضمیمه می‌شود.

چه مدارکی لازم است؟

برای گرفتن گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف باید برخی مدارک ضمیمه دادخواست شود. اصلی‌ترین و مهمترین مدرکی که نباید فراموش کنید، شناسنامه و گواهی فوت متوفی است. پس از فوت و تایید پزشک، اداره ثبت احوال، شناسنامه متوفی را باطل می‌کند و گواهی فوت صادر می‌کند. ارائه اصل گواهی فوت و کپی آن به شورا الزامی است. دومین مدرک استشهادیه محضری است. اسامی تمام وراث در فرم مخصوصی که به وسیله دادگستری در اختیار آنها قرار داده می‌شود نوشته می‌شود و به وسیله دو نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را می‌شناسند در دفتر اسناد رسمی امضاء و امضاء آنها نیز توسط دفاتر اسناد رسمی گواهی می‌شود.

شما باید قبل از مراجعه به شورا این استشهادیه را آماده کرده باشید. رسید گواهی مالیاتی، مدرک مهم سوم است؛ وراث یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها ملزم هستند ظرف مدت ۶ ماه ازتاریخ فوت متوفی اظهارنامه مالیاتی مخصوص را که حاوی تمام اقلام بازمانده از متوفی با تعیین قیمت زمان فوت و همچنین مطالبات و بدهی‌ها تهیه و تکمیل کنند و به اداره مالیاتی تسلیم کنند. بعد از اینکه مالیات پرداخت شد، اداره مالیات رسید پرداخت مالیات بر ارث صادر میکند که ضمیمه دادخواست می‌شود. هر کدام از وراث که به شورا می رود و قصد اقدام دارد باید کپی برابر اصل شده شناسنامه همه وراث را به همراه داشته باشد.

روند رسیدگی به درخواست انحصار وراثت

بعد از اینکه دادخواست انحصار وراثت به ضمیمه مدارک به شورا تقدیم شد، مدیر دفتر، مدارک را بررسی می‌کند تا نقصی نداشته باشد؛ سپس دادخواست را ثبت می‌کند و در نوبت رسیدگی قرار می‌دهد. پس از ملاحظه اسناد و مدارک تقدیمی، درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی آگهی می‌کند و هزینه نشرآگهی نیز به عهده متقاضی است. پس از گذشتن یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که کسی اعتراضی نداشته باشد، شورا با توجه به دلایل و اسناد ارائه شده،گواهی انحصار وراثت که شامل تصدیق وراثت، تعیین تعداد وراث و نسبت آنها با متوفی می شود را صادر می‌کند.

اگر فرد متقاضی صدور گواهی انحصار وراثت، عمدا اسم یکی از ورثه را در دادخواست ننویسد، وارثی که نامش در دادخواست آورده نشده می‌تواند از او شکایت کند چراکه، رفتار فرد متقاضی در حکم کلاهبرداری بوده و قانون ایران، این عمل را جرم دانسته است. قانون ضمانت اجرای سنگینی برای این سهل‌انگاری در نظر گرفته است و چنین فردی ممکن است به عنوان کلاهبردار تحت تعقیب قرار گیرد. اگر بعد از نشر آگهی و سپری شدن روند قانونی دادخواست انحصار وراثت، شورا گواهی را صادر کرد، سپس فردی پیدا شد و نسبت به این گواهی اعتراض داشت؛ مثلا مدعی شد که او هم از ورثه آن مرحوم است(مثلا همسر دایم دیگر متوفی است)، حق دارد به دادگاه تجدیدنظر مراجعه کرده واعتراض کند.

امید عبدالهیان