نگارش و تقدیم دادخواست نخستین گامی است که برای شروع رسیدگی به یک دعوای حقوقی لازم است، چرا که به موجب ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی‌نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست کرده باشند. پس یک دعوی حقوقی باید مطابق قانون در قالب دادخواست طرح و اقامه شود و در واقع می‌توان گفت که «دادخواست» شناسنامه دعوای شماست و اصولاً تصمیم‌های دادگاهه به نکاتی وابسته است که در دادخواست ذکر کرده‌اید.
حرف مشاوره و توصیه‌های کارشناسی نیست، قانون گفته است که برای شروع دعوا باید کار را یک راست با دادخواست آغاز کنید. یعنی همان برگه‌ای که در آن علت دعوا و دلایل خود را ذکر میکنید. یک کلام، بدون دادخواست هیچ دعوایی آغاز نمی‌شود که به سرانجامی برسد؛ در نتیجه برای شروع عدالتخواهی به دادخواست نیاز است.
مرجع تقدیم دادخواست
«دادخواست» برگه‌ای است که در آن علت دعوا و دلایل خود را ذکر کرده‌اید. این برگه مهم، باید به دست دادگاه برسد البته در برخی از مراکز، دادگاه‌ها شعبه‌های متعددی دارند. در این مناطق، دادخواست باید در اختیار شعبه اول قرار گیرد تا به این ترتیب به موضوع رسیدگی شود. البته در این میان نکته‌ای وجود دارد که باید حواستان به آن باشد؛ دادخواست باید «ثبت» شود. به عبارتی وقتی منشی دادگاه، دادخواست را دریافت کرد باید آن را فوری ثبت کند تا در نوبت رسیدگی قرار گیرد.
از نشانه‌های ثبت شدن دادخواست این است که مدیر دفتر دادگاه، برگه «رسید»ی را در اختیار شاکی قرار می‌دهد که بر آن نام خواهان، خوانده، روز و ماه و سال ثبت شکایت با ذکر شماره ثبت ذکر شده است. این تاریخ اهمیت زیادی دارد زیرا معلوم می‌کند چه زمانی فرد برای شکایت وارد دادگاه شده است.
شرایط پر کردن دادخواست
فردی که می‌خواهد دادخواست تقدیم کند باید اطلاعاتی در این باره داشته باشد مثلا بداند که دادخواستش باید به زبان فارسی باشد تا مورد رسیدگی قرار گیرد. البته وی نمی‌تواند شکایت خود را به زبان فارسی روی هر برگه‌ای بنویسد، بلکه برای این کار باید از برگه‌های چاپی مخصوص استفاده کند. به همین دلیل است که گفته می‌شود برای طرح شکایت بهتر است که از وکیل کمک بگیرید. این برگه چاپی مانند بسیاری از فرم‌های دیگر شامل جاهای خالی است که شما به عنوان شاکی باید آن را پر کنید.
مواردی مانند نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و در صورتی که مقدور باشد شغل «شاکی»؛ اگر دادخواست توسط وکیل پر می‌شود، باید مشخصات وکیل نیز درج شود. از دیگر مواردی که باید در فرم‌ها درج شود نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل «خوانده» است. تعیین خواسته و بهای آن، آنچه که «خواهان» از دادگاه درخواست دارد، ذکر ادله و وسایلی که «خواهان» برای اثبات ادعای خود دارد، امضای دادخواست‌دهنده یا اثر انگشت او از دیگر مواردی است که باید در دادخواست وجود داشته باشد.
اهمیت آدرس در دادخواست
در برگه دادخواست دو آدرس وجود داد؛ اول آدرس کسی که شکایت کرده است و دیگری، آدرس فردی که از وی شکایت شده است. این دو آدرس اهمیت زیادی دارند؛ به همین دلیل باید به طور دقیق از قبیل شهر و روستا و دهستان و خیابان و به‌نحوی نوشته شود که ابلاغ به‌سهولت ممکن باشد. البته این در صورتی است که «خواهان» یا «خوانده» شخص حقوقی نباشد، اگر این فرد حقوقی باشد در دادخواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی، نوشته خواهد شد؛ یعنی آدرس شرکت.
در این رابطه نکته دیگری نیز وجود دارد. وقتی آدرس «خوانده» موجود نباشد در این صورت آدرس «مجهول‌المکان» اعلام می‌شود و پس از آن، مفاد دادخواست را یک بار در روزنامه کثیر الانتشار آگهی می‌کنند. در صورتی که دادخواست ناقص باشد طبق قانون آیین دادرسی مدنی بعد از اینکه دادخواست ثبت شد دو روز فرصت رفع نقص وجود دارد و پس از رفع نقص، دادخواست روند عادی را طی می‌کند اما اگر نقص رفع نشود قرار «رد دادخواست» صادر و ابلاغ خواهد شد که در این صورت تا 10 روز فرصت اعتراض دارید؛ در غیر این صورت دادخواست رد می‌شود.
توجه داشته باشید که هر نقصی که در دادخواست وجود داشته باشد و رفع نشود موجب رد شدن دادخواست می‌شود؛ اما از مهم‌ترین مواردی که موجب رد شدن دادخواست می‌شود آن است که «آدرس خواهان» را قید نکرده یا هزینه دادرسی را پرداخت نکنید یا اثبات نکنید که توانایی پرداخت هزینه دادرسی را ندارید.
پیوست‌های دادخواست
کار با این بخش تمام نمی‌شود زیرا شاکی باید رونوشت یا تصویر اسناد خود را پیوست دادخواست کند؛ یعنی برخی از دلایل خود برای شکایت را همراه دادخواست ارائه دهد تا مرجع قضایی رسیدگی به آن را آغاز کند. گاهی ممکن است که دادخواست به زبان فارسی نباشد در این موارد شاکی باید علاوه بر رونوشت یا تصویر مدارک، ترجمه گواهی شده آن را نیز پیوست دادخواست کند. صحت ترجمه و مطابقت رونوشت با اصل، در تخصص مترجمان رسمی یا مأموران است. در این میان و برابر قانون، اگر دادخواست توسط ولی، قیم، وکیل یا نماینده قانونی «خواهان» تقدیم دادگاه شود؛ رونوشت سندی که نشان دهنده و تایید کننده دادخواست دهنده باشد نیز باید به‌پیوست دادخواست تسلیم دادگاه شود. این برگه‌ها در ۲ نسخه تهیه می‌شود، البته اگر تعداد «خوانده‌ها» بیشتر باشد، به تعداد آنها باید دادخواست تهیه شود.
ابلاغ دادخواست
آدرس برای این است که طرف مقابل از شکایت مطلع شود. اکنون در صورتی که دعوایی مطرح باشد از طریق پیامک به طرفین دعوا اطلاع داده می‌شود که با مراجعه به مرجع قضایی از آن آگاه می‌شوند، فکر نکنید این به معنی ابلاغ است زیرا ابلاغ باید به صورت کاغذی و با امضا صورت گیرد. گاهی باید به دادگاه کیفری هم «دادخواست» ارائه داد. این دادخواست در مواردی مانند کلاه‌برداری، سرقت و… به دادگاه کیفری تقدیم می‌شود. فرق این دادخواست با دادخواستی که به دادگاه حقوقی داده می‌شود درر سرعت دادرسی و جلوگیری از تکرار رسیدگی است چرا که در پرونده کیفری به لحاظ کفایت ادله و تحقیقات به عمل آمده، دادگاه کیفری مکلف به رسیدگی توأمان است. این را نیز به خاطر داشته باشید که ابلاغ باید طی تشریفات قانونی و توسط مامور ابلاغ صورت گیرد.
محسن نامی
