اخذ گواهینامه رانندگی بدون نیاز به گذراندن سربازی

اردیبهشت ماه گذشته، خبر تصویب طرح اخذ گواهینامه رانندگی بدون گذراندن سربازی در کمیسیون اقتصادی مجلس منتشر شد. روز گذشته این طرح با کسب اکثریت آرا در صحن علنی مجلس به تصویب رسید و طبق آن از این پس صدور گواهینامه برای اشخاص منوط به گذراندن دوره سربازی نخواهد بود.

این در حالی است که پیش از این طبق اصول مندرج در بند «الف» ماده ۱۰ از قانون خدمت وظیفه عمومی، اخذ گواهینامه رانندگی منوط به تعیین تکلیف خدمت سربازی بود و تا زمانی که متقاضیان تکلیف سربازی خود را مشخص نمی‌کردند، امکان دریافت گواهینامه را هم نداشتند. پس از تصویب این طرح در مجلس، سردار موسی کمالی، جانشین اداره سرمایه‌های انسانی ستاد کل نیروهای مسلح به این مصوبه مجلس واکنش نشان داد و اظهار کرد: «از نظر ما قانونگذاری وظیفه و حق یک نماینده مجلس است و قطعا آنچه از سوی مجلس درباره امکان اخذ گواهینامه بدون تعیین تکلیف سربازی مشخص شده، با هدف حل مشکلات برخی از مردم بوده است. اما این مصوبه کارشناسی شده نیست و با اهداف و قوانین سربازی مغایرت دارد. این مصوبه علاوه بر اینکه میل و رغبت سربازی را کاهش می‌دهد، تامین کارکنان وظیفه در نیروهای مسلح را با مشکل مواجه خواهد کرد. این مصوبه به نفع سربازان و مشمولان فراری و غایب و متخلف خواهد بود.»

اما سردار کمالی در شرایطی این حرف‌ها را می‌زند که ایرج ندیمی، نماینده مجلس معتقد است که این طرح برای رفع قانون‌گریزی مطرح شده است. او از جمله کسانی بود که برای نخستین بار این طرح را در کمیسیون اقتصادی مجلس مطرح کرد، در راستای ضرورت طرح این موضوع و تصویب آن، در گفت‌وگوی کوتاهی با ندیمی به این موضوع پرداختیم:

• چه مساله‌ای باعث شد ضرورت طرح این موضوع در مجلس احساس شود؟

امروز ما شاهدیم که نوجوانان و جوانان زیادی که وسیله نقلیه دارند و بیمه هم هستند، اما بنا به شرایطی که دارند هنوز گواهینامه دریافت نکرده‌اند، و به استناد مواد قانونی قبلی در صورتی که دچار حادثه هنگام رانندگی شوند، محکوم به حبس تعزیری شش ماه تا ۲۴ ماه خواهند شد. پیشنهادی که ما در کمیسیون مطرح کردیم، این بود که گذراندن دوره سربازی در اخذ گواهینامه تاثیری نداشته باشد، چرا که در بسیاری موارد ممکن است فرد نیاز داشته باشد که معیشت خود را از طریق یک وسیله نقلیه بگذراند. اگر در حین کار دچار حادثه شود، باید به زندان برود و این به معنای گسترش بزه در جامعه است.

• منتقدان این طرح معتقدند تصویب این طرح موجب قانون‌گریزی می‌شود.

اصل قانون‌گریزی این است که فرد بدون گواهینامه سوار ماشین شود. فرد زمانی که مجبور است بدون گواهینامه رانندگی کند، این پیام را دارد که من می‌توانم بدون قانون هم زندگی کنم. به تعبیر دیگر اگر ما نیازهای مردم را از راه‌های طبیعی و قانونی رفع نکنیم، کمترین آسیبش این خواهد بود که از راه‌های غیر صحیح و غیرقانونی نیازشان را مرتفع می‌کنند. مردم جامعه ما در شرایط اقتصادی فعلی، به سختی معیشت‌شان را تامین می‌کنند، و بسیاری از آنها به اجبار با یک وسیله نقلیه به کسب درآمد می‌پردازند. فردی که گواهینامه می‌گیرد بیشتر در دسترس مراجع قانونی است تا کسی که گواهینامه ندارد. می‌شود مدت زمان تمدید گواهینامه این افراد را کوتاه‌تر کرد.

• سردار کمالی به نمایندگی از ستاد کل نیروهای مسلح معتقد است این طرح فرار از سربازی را ترویج می‌کند.

اتفاقا برعکس است، چون وقتی یک فرد گواهینامه دریافت می‌کند بیشتر رصد می‌شود. مدام از طریق گواهینامه فرد شناسایی می‌شود. خود گواهینامه باعث می‌شود که فرد بیشتر زیرنظر باشد. فکر می‌کنم مخالفت با این طرح یک نگاه سنتی به شرایط است. نباید با راه‌های قدیمی مردم را به سربازی بکشانیم. ما می‌گوییم همان‌طور که جوانان ما وظیفه دارند به سربازی بروند، حق دارند از امکانات موجود هم استفاده کنند، همان‌طور که هر فردی حق استفاده از برق و گاز و خیابان و معابر عمومی را دارد حق داشتن گواهینامه هم دارد. گواهینامه امروزه یکی از بخش‌های زندگی است. اگر هم گفته می‌شود که این قانون باعث بی‌میلی جوانان به سربازی می‌شود، باید گفت که برای تمایل جوانان به این موضوع باید فکر دیگری کرد. همان‌طور که در پرداخت جریمه‌ها هم این انتقادها مطرح بود اما می‌بینیم که نتیجه داده است. ضمن اینکه این افراد مجوز خروج از کشور را که ندارند، اگر صدور روادید بدون گذراندن خدمت سربازی محقق می‌شد، می‌توانستیم برخی از این انتقادها را به جا بدانیم.

• فکر می‌کنید این قانون می‌تواند در کاهش جرم هم تاثیرگذار باشد؟

تعداد زیادی از افرادی که دچار حادثه در هنگام رانندگی شده‌اند، قتل غیرعمد مرتکب شده‌اند، هزینه اجتماعی داده‌اند و به زندان رفته‌اند، همین زندان رفتن خود موجب افزایش جرم است، چون فرد در زندان آموزش‌های غیرمستقیمی را می‌بیند که می‌تواند مسیر زندگی‌اش را تغییر دهد. یکی از دلایلی که فرد بعد از تصادف با یک عابر، فرار می‌کند همین نداشتن گواهینامه است، این موضوع با جان افراد در ارتباط است. وقتی کسی بعد از تصادف با یک عابر، به دلیل نداشتن گواهینامه، به جای اینکه مصدوم را به بیمارستان برساند، فرار کند، اگر آن مصدوم فوت کند، آیا ما مسوول نیستیم؟ از نظر من این یک رویکرد اجتماعی است، از نظر فرهنگی و مقید شدن مردم به پذیرش قانون هم می‌تواند آثار مثبتی داشته باشد. چون قانونی که قابلیت اجرای خود را از دست می‌دهد، فرار از آن محتمل‌تر است. این طرح در واقع برای پیشگیری فرار از قانون است نه ترویج و توسعه آن.