مهریه و روش های آسان مطالبه آن در محاکم ایران

مهریه مالی است که  هنگام عقدازدواج شرعا ، عرفا و قانونا، ازطرف مرد به زن پرداخت می گردد و صداق و کابین هم نامیده می شود.

اوصاف و اقسام مهریه

قانون مدنی ایران چیزی را قابل تعیین به عنوان مهریه می داند که دارای دو خصوصیت مهم باشد:

اولاً : مهریه باید مالیت داشته باشد، یعنی قابل تبدیل شدن به پول باشد.

دوما: مهریه باید قابلیت تملک داشته باشد، یعنی بتوان آن را خرید و فروش کرد.

مهریه از حیث میزان تعهد و مسئولیت زوج نیز بر دو قسم است

مهریه عند المطالبه: به این معنی است که وقتی سند نکاح امضا میشود از همان تاریخ امضا، مهریه قابلیت وصول را خواهد داشت.

مهریه عندالاستطاعه: به این معنی است که هر زمانی زوج اموالی برای پرداخت مهریه داشته باشد زن میتواند نسبت به مطالبه آن اقدام کند.

در قانون جدید خانواده، مهریه تا چه میزان قابلیت وصول را خواهد داشت؟

طبق ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، دادگاه‌ها برای اجرای حکم مهریه تا ۱۱۰ سکه یا معادل ریالی آن، (البته در صورتی که مهریه سکه تعیین شده باشد) مجاز به صدور برگه اجراییه و در نهایت صدوربرگه جلب زوج می باشد. البته این مطلب را نیز حتماً باید مدنظر قرار دهید که صدور برگ جلب زمانی از سوی مرجع قضایی صادر خواهد شد، که از ناحیه زوج مالی برای استیفای مهریه در دسترس نباشد و شناسایی نگردد بنابراین اگر مالی از زوج شناسایی شود، امکان بازداشت زوج مقدور نیست.

در چه صورتی کل مهریه تعیین  شده زوجه، قابل وصول است؟

در خصوص اشخاصی که از آنها اموال شناسایی می‌شود که تکاپوی پرداخت مهریه زوجه را خواهد داد و اموال شناسایی شده مازاد بر مستثنیات دین باشد، دیگر نمیتوان به مقرره ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده استناد نمود و زوجه میتواند با معرفی اموال زوج به اجرای احکام دادگستری مراجعه و تمام مهریه تعیین شده در سند ازدواج را وصول نماید.

بر اساس بخشنامه رئیس قوه قضاییه در صورتیکه مهریه سکه بهار آزادی باشد، در روز تنظیم دادخواست می‌بایست تعداد سکه مورد مطالبه به نرخ روز محاسبه شده و سه و نیم درصد مبلغ ارزیابی شده به عنوان هزینه دادرسی یکجا از سوی زوج به حساب دادگستری واریز گردد.

روش های مطالبه مهریه

زوجه میتواند از زمان عقد نکاح، یعنی چه در دوران عقد و ایام زناشویی و چه زمانی که به محکمه برای درخواست طلاق مراجعه می کند، از طریق محاکم دادگستری مهریه خود را به اجرا بگذارد. بنابراین گرفتن‌ مهریه نیازی به دادخواست طلاق ندارد و به عنوان یک حق قانونی هر زمان که زوجه اراده کند می تواند نسبت به دریافت آن اقدامات لازم را انجام دهد. لازم به توضیح است مهریه حتی پس از فوت زوجه، از ناحیه وراث او هم قابلیت وصول را خواهد داشت.

چه دادگاه هایی صالح به طرح دعوا برای مطالبه مهریه هستند؟

بر مبنای قانون حمایت از خانواده، زوجه میتواند جهت وصول مهریه خود به دادگاه های خانواده محل سکونت خود مراجعه نمایند و نیازی به حضور در دادگاه محل اقامت زوج نیست .البته یک استثنا وجود دارد، در صورتی که مهریه مال غیر منقول باشد مثلاً واحد مسکونی یا زمین یا مغازه باشد، زوجه می‌بایست دعوای مطالبه مهریه خود را در دادگاه محل وقوع آن مال مطرح، و تقاضای رسیدگی را به نماید.

اجرای مهریه را می توان از دو طریق دنبال کرد

از طریق محاکم قضایی کشور:

جهت مطالبه مهریه  از طریق محاکم قضایی در ابتدای امر زوجه می بایست با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، خود را در سامانه ثنا ثبت نام نموده و در گام بعدی با در دست داشتن اصل عقدنامه شناسنامه و کارت ملی خود به یکی از دفاتر خدمات قضایی جهت تنظیم دادخواست مطالبه مهریه مراجعه نماید و آدرس دقیق محل سکونت خود را برای ارجاع دادخواست به دادگاه نزدیک محل سکونت ، ذکر نماید.

از طریق اجرای ثبت اسناد:

هرگاه عقدنامه ازدواج رسمی باشد مهریه از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول خواهد بود. با این توضیح که زوجه به دفترخانه ای که ازدواج در آن محل واقع شده مراجعه و تقاضای وصول مهریه خود را می نماید. از طرف دفترخانه مراتب به زوج ابلاغ می شود. اگر زوج حاضر به پرداخت مهریه نباشد، زوجه تقاضای اجرای مفاد سند ازدواج خود را درخصوص مهریه می نماید و چنانچه از طرف زوجه مالی از زوج معرفی شود که جزء مستثنیات دین نباشد مال معرفی شده از طرف اجرای ثبت به نفع زوجه توقیف می شود، هرگاه زوج فاقد مال بوده ولی کارمند دولت باشد با تقاضای زوجه یک سوم از حقوق شوهر تا پرداخت کل مهریه به نفع زوجه توقیف و به زوجه پرداخت می شود.

اگر مهریه وجه نقد یا  سکه و طلا باشد، زن با در دست داشتن سند رسمی ازدواج می تواند به دفتر ازدواج و یا دایره ثبت (مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج) مراجعه و تقاضای صدور اجراییه کند.

اگر سند ازدواج رسمی نباشد، زن برای مطالبه مهریه خود از طریق دادگاه اقدام نماید.

تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی:

در صورتی که اقدام زوجه برای مطالبه مهریه از طریق محاکم قضایی باشد و نتواند هزینه دادرسی معادل سه و نیم درصد ارزش خواسته خود را در بدو امر و به صورت یکجا پرداخت نماید، می تواند به همراه دادخواست مطالبه مهریه، نسبت به طرح ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی نیز ضمن همان دادخواست  اقدام نموده که دادگاه پس از رسیدگی، در صورتی که واقعاً زوجه را معسر تشخیص دهد، او را موقتا از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌نماید، ولی پس از صدور حکم،  مبلغ هزینه دادرسی از طریق دایره اجرا از محل دریافت مهریه زوج کسر خواهد شد

آیا می توان اموال زوج را قبل از ارائه دادخواست مطالبه مهریه توقیف کرد؟

زوجه میتواند اگر اموالی اعم از منقول و غیر منقول از زوج شناسایی نموده باشد، زمان دادخواست مطالبه مهریه و یا به صورت دادخواست جداگانه درخواست تامین خواسته نموده و از دادگاه قبل از رسیدگی یا در حین رسیدگی تقاضای توقیف مال شناسایی شده را بنماید. در این صورت نسبت به توقیف آن دسته از اموال زوج که جزء مستثنیات دین نباشد اقدام قانونی به عمل خواهد آمد.

چند نکته تکمیلی تر در خصوص مهریه

• نمی‌توان در عقد نکاح شرط نمود که اگر شوهر در مدت معین نتواند مهریه همسر خود را پرداخت نماید، بتوان عقد نکاح را فسخ نمود. این شرط مخالف مقتضای ذات عقد است.
• پس از تعیین مهریه در عقد نکاح زن مالک آن می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در مهریه خود بنماید. البته این مطلب ناظر به زمانی است که مهریه مشخص باشد مثلاً ساختمان یا زمین باشد در صورتی که مهریه پول یا سکه باشد زوج به محض وقوع نکاح یکی از طلبکاران زوج محسوب می شود.
• تقسیط مهریه و دعوای اعسار از پرداخت آن: قانونگذار در ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی بیان داشته که برای پرداخت مهریه از ناحیه زوج میتوان مدت و اقساط را پیش بینی نموده است. اعسار از پرداخت مهریه از جمله دعاوی غیر مالی است که با توجه به طرح چشمگیر دعوی موسوم به مطالبه مهریه در سال های اخیر بویژه در تهران و شهرهای بزرگ ، از سوی مردان مطرح می گردد. دعوای اعسار از پرداخت مهریه، معمولاً در فرضی که مرد ناتوان از پرداخت مهریه است، منتهی به صدور رأی تقسیط مهریه می گردد. تقسیط مهریه یعنی پرداخت مهریه به اقساط، با توجه به توانایی مالی مرد و هزینه های زندگانی او و خانواده اش و میزان درآمد ماهیانه او انجام می گیرد. در تعیین اقساط مهریه باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او در نظر گرفته شود. حتی بعد از صدور حکم بر اعسار و تقسیط، ممکن است از ناحیه هر یک از زوجین دادخواستی مبنی بر تعدیل اقساط مهریه در دادگاه خانواده مطرح شود.درخواست تعدیل اقساط مهریه ( یعنی عادلانه کردن اقساط مهریه با توجه به وضعیت مالی مدیون ) .
• همانطور که بیان شد دعوی اعسار ازپرداخت مهریه از جمله دعاوی غیر مالی است و این نکته باعث کم شدن از فشار مالی هزینه های سنگین دادرسی دعاوی مالی بر خواهان دعوی اعسار می گردد.
• زن میتواند در صورتی که مهریه او حال باشد تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفای وظایف زناشویی خود امتناع نماید به این موضوع در قانون اصطلاحاً استفاده از حق حبس گوینداستفاده از این حق از سوی زوجه ثابت کننده پرداخت نفقه از ناحیه زوج نخواهد بود
• در صیغه نیز تعیین مهریه واجب بوده و عدم ذکر مهریه موجب بطلان صیغه خواهد شد.