در بسیاری از مواقع، برای افراد این پرسش مطرح می شود که با توجه به اینکه در قانون مدنی حق طلاق برای مرد در نظر گرفته شده است و مردان، هر زمانی که بخواهند می توانند از آن استفاده نمایند، چه روش هایی برای زنان وجود دارد تا بتوانند از همسر خود جدا شوند و در چاچوب قانون، عقد نکاح را فسخ کنند.
در این مطلب سعی داریم تا تمامی روش هایی را که زوجه می تواند طلاق گیرد و مسائل مربوط به درخواست طلاق از طرف زوجه را بررسی نماییم.
انواع طلاق چه چیزهایی را شامل می شود؟
در حالت کلی طلاق به دو نوع رجعی و بائن تقسیم می شود که در ادامه هر کدام را به تفکیک توضیح خواهیم داد.
- طلاق بائن:
طلاق بائن در نقطه مقابل طلاق رجعی قرار گرفته است. در این نوع طلاق به مرد اجازه رجوع در زمان عده داده نشده است. در طلاق بائن آثار زوجیت برقرار نیست و زن به عنوان زوجه شناخته نمی‌شود. بدین ترتیب رابطه زناشویی کاملا پایان می‌یابد و زن و مرد به یکدیگر حرام می‌شوند. با توجه به قانون، در این نوع طلاق زن حق درخواست نفقه را ندارد و دیگر آثار ازدواج نیز بر آن ها مترتب نخواهد بود.
در این نوع طلاق اگر زوجین قصد کنند تا مجددا با هم اردواج نمایند، باید عقد نکاح دوباره انعقاد گردد.
با استناد به ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی کشور، مواردی برای طلاق بائن در نظر گرفته شده است که در ادامه آن ها را بیان خواهیم نمود.
- اگر طلاق مزبور در دسته طلاق های باکره یا غیر مدخوله جای گیرد، طلاق بائن نامیده می شود.
- در صورتی که زنان به دوران یائسگی وارد شوند، دیگر شرایط لازم برای بارداری را نخواهند داشت و معمولا زنان در بازه زمانی ۴۵ تا ۵۵ سالگی به یائسگی دچار می شوند. لذا طلاق دادن زنان یائسه نیز در دسته طلاق های بائن جای دارد.
- در طلاق های خلع و مبارات نیز اگر زن اقدامی نسبت به رجوع به عوض انجام نداده باشد، وکیل طلاق به آن طلاق بائن گفته می شود و در حالت کلی طلاق خلع به این معناست که زن به دلیل تنفر از همسرش حاضر باشد تا مالی را به وی پرداخت نماید تا شرایط لازم برای طلاق را مهیا نماید.
در این نوع طلاق زن می تواند عین مهریه، معادل مهریه و یا مبلغی بیشتر و یا کمتر از آن را به عنوان مال مورد نظر به شوهرش پیشنهاد دهد. از آن جایی که زن با پرداخت تمام و یا بخشی از مهریه خود حق رجوع را از مرد می گیرد، طلاق خلع در دسته طلاق های بائن قرار دارد.
اما لازم به ذکر است که اگر زن تصمیم بگیرد تا مالی را که به همسرش بخشیده است را باز ستاند، طلاق بائن به طلاق رجعی بدل می شود و در چنین شرایطی مرد می تواند در دوران عده به همسرش رجوع نماید.
در طلاق مبارات شرایط کمی متفاوت است و در این نوع از طلاق، زن و مرد از هم متنفر هستند و به این صورت نیست که این تنفر فقط از طرف زن بوده باشد و دیگر نمی توانند یکدیگر را تحمل نمایند. در این صورت زن مقداری از مهریه اش را که از کل آن بیشتر نباشد می تواند ببخشد تا طلاق اتفاق بیوفتد.
همچنین نکته دیگر در رابطه با طلاق های بائن این است که اگر یک طلاق پس از سه ازدواج پشت سر هم صورت گیرد، بائن می شود و دیگر حق رجوع وجود نخواهد داشت.
نکته دیگر این است که در صورتی که زن و مرد تصمیم به ازدواج مجدد پس از سومین طلاق بگیرند، باید زن در ابتدا با مرد دیگری ازدواج نماید و پس از برقراری رابطه زناشویی از وی جدا شود تا امکان ازدواج مجددا با همسر سابق فراهم شود. در غیر این صورت زن و مردی که ۳ بار از یکدیگر طلاق گرفته اند برای همیشه به هم حرام خواهند شد.
در صورتی که زن در عسر و حرج قرار داشته باشد، طلاق از نوع بائن خواهد بود. به طور کلی قانون اجازه طلاق را به مرد داده است. اما در صورتی که زن از شوهرش وکالت طلاق گرفته باشد، این حق را خواهد داشت تا نسبت به طلاق اقدام نماید. علاوه بر این، در صورتی که زن بتواند به قاضی اثبات نماید در عسر و حرج قرار دارد، می تواند از همسرش جدا شود.
- طلاق رجعی:
افرادی که عقد دائم انجام داده باشند، می‌توانند هر زمانی که بخواهند به دلایل مختلف، برای طلاق اقدام نمایند. در حالت کلی برای ثبت طلاق به اراده مرد نیاز خواهد بود و همچنین بر اساس ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی کشور: طلاق رجعی یکی از دو نوع طلاق به شمار می رود. در این نوع از طلاق به مرد این اختیار داده شده است که در زمان عده رجوع نماید و عقد نکاح دوباره ادامه پیدا کند. اما این پرسش پیش می آید که مدت عده چیست؟
عده چیست؟
با توجه به شرع و قانون ما در جمهوری اسلامی ایران، زنی که طلاق می گیرد تا مدت معینی نمی تواند مجددا ازدواج کند که به آن مدت معین، عده می گویند و علت این موضوع آن است که پاک بودن رحم زن و نداشتن فرزند از همسر قبلی او کاملا احراز شود و مشکلی در این زمینه صورت نگیرد.
اما مدت عده همیشه به یک صورت نیست و در برخی مواقع با توجه به شرایط، کم یا زیاد می شود. برای مثال با توجه به اینکه در حالت کلی شرع عده زنان را در طلاق دائم ۳ طهر در نظر گرفته است و منظور از طهر همان پاکی است و زنانی که ۳ دوره پاکی را پس از حیض و نفاس تجربه کنند، عده آن ها به پایان خواهد رسید و همچنین منظور از حیض همان خونریزی ماهیانه زنان است که در هر ماه در زمانی خاص رخ می‌دهد و نفاس همان خونریزی پس از بارداری می باشد و این در حالت عادی است.
اما مثلا عده ای که برای زنان باردار در نظر گرفته شده است، تا زمان وضع حمل ادامه خواهد داشت.
و همچنین با توجه به قانون، در صورتی که پایان ازدواج بر اثر فوت شوهر باشد، عده مدت زمانی ۴ ماه و ۱۰ روزه خواهد بود که این مدت زمان در مورد ازدواج دائم و موقت صدق می‌کند.
علاوه بر موارد فوق، در صورتی که در زمان فوت شوهر، زن باردار باشد، عده تا زمان وضع حمل ادامه خواهد داشت.
عده به چه منظوری در نظر گرفته می شود؟
با توجه به اینکه در حالت کلی عده سه طهر در نظر گرفته شده است، در می یابیم که اگر طلاق از نوع رجعی باشد و عده برای آن معین شده باشد، این اختیار به زوجین داده می شود که بیشتر به زندگی خود و فرزندان خود فکر کنند و در صورتی که از تصمیم خود پشیمان شده یا از آن بازگردند، بتوانند مجددا رجوع کنند و از مشکلات احتمالی آینده جلوگیری نمایند.
بدین ترتیب قانونگذار به شوهر این اختیار را داده است تا در صورت پشیمانی از قطع رابطه زناشویی با همسر، در مدت عده به وی رجوع کند و زندگی دوباره را از سر گیرند. در قرآن نیز خداوند در آیه ۲۲۸ سوره بقره می فرمایند: “عده شرایط لازم را برای رجوع مرد به زن در طلاق رجعی فراهم می کند.”
شایان ذکر است که اگر زن، بدون اطلاع از مدت عده مجددا ازدواج کند، ازدواج وی در هر صورت باطل خواهد بود و اگر هم با علم به عده ازدواج نماید، ازدواج وی با آن شخص برای همیشه حرام خواهد بود.
احکام نفقه در مدت عده به چه صورت است؟
با توجه به قانون مدنی، مرد وظیفه دارد تا در مدت عده نیز به زن نفقه پرداخت کند و اگر یکی از زوجین در هنگان عده فوت نمایند، دیگری از آن ارث می برد و این احکام بین آنها همانند زن و شوهر اجرا خواهد شد.
رجوع و مسائل مربوط به آن
همان طور که پیشتر بیان شد، در طلاق رجعی افراد می توانند در مدت معینی رجوع کنند و این حق برای زوج در نظر گرفته شده است تا بتواند به آسانی به همسرش بازگردد و زندگی اش را به روال قبل ادامه دهد و نیازی به انعقاد مجدد عقد نکاح نداشته باشد. رجوع می تواند به صورت عملی یا کلامی صورت گیرد و هنگامی که از قصد رجوع صحبت می شود، منظور این است که مرد تصمیم بگیرد به طور قطعی زندگی مشترکش را مانند قبل ادامه دهد و عقد نکاح را فتح نماید.
البته رجوع به سادگی نیز این اتفاق نمی‌افتد و مثلاً اگر در زمان عده زوجین دست همدیگر را بگیرند یا همدیگر را در آغوش بگیرند، رجوع اتفاق نمی افتد.
همچنین همانطور که پیش تر بیان شد، اگر در زمان عقد رجعی رجوع واقع شود، نیازی به انعقاد دوباره عقد نکاح نخواهد بود و تمامی آثار ازدواج در این دوران مترتب خواهد بود و زوجه در این زمان، واجب النفقه نیز می باشد.
چند راه برای رجوع مرد به زن وجود دارد که می توان از آن: گفتار رابطه مطلوبی با همسرش برقرار کند که در اصطلاح به این کار “مصالحه” گفته می‌شود. گفتن جمله‌های محبت آمیزی از قبیل:”دوستت دارم” و غیره را نام برد.
همچنین مرد می تواند از طریق دیگری و خصوصا کردار خود به همسرش القا کند که قصد ادامه زندگی با وی را دارد. به عنوان مثال می‌تواند از روی محبت دست همسرش را بگیرد و یا حجابش را بردارد.
چه راه هایی برای طلاق زن وجود دارد؟
این مسائل که چه راه هایی برای ثبت طلاق از سوی زن و داشتن حق طلاق از سوی وی وجود دارد، ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول نموده است. در ادامه انواع روش های آن را بیان خواهیم نمود.
- عدم پرداخت نفقه از سوی همسر:
با توجه به اینکه در قانون مدنی و در روابط بین زوجین، زوجه و یک سری افراد دیگر واجب النفقه هستند، استنباط می شود که عدم پرداخت نفقه با توجه به ماده 1129 قانون مدنی در صورتی که زن بتواند امتناع شوهر از پرداخت نفقه و یا عجز او را پرداخت در دادگاه ثابت نماید. دادگاه شوهر را مجبور به طلاق زن می کند و چنانچه شوهر حکم را اجرا نکند خود دادگاه یا نماینده او اقدام به اجرای صیغه طلاق و امضای سند طلاق خواهد کرد.
- عسر و حرج زن:
عسر و حرج زن از جمله مواردی است که بسیار فراگیر است و دلیل بسیاری از طلاق ها می باشد. با استناد به ماده 1130 قانون مدنی، زن این حق را دارد که در صورتی که ادامه زندگی مشترک برای او با مشقت همراه باشد از دادگاه خانواده تقاضای طلاق کند و در صورتی که دادگاه عسر و حرج را احراز نماید، می تواند طلاق را حکم کند.
از مصادیق عسر و حرج می توان ترک زندگی مشترک خانوادگی از سوی مرد، اعتیاد به مواد مخدر، محکومیت قطعی مرد به حبس به مدت 5 سال یا بیشتر، ضرب و شتم و دیگر سوء رفتارهای مالی غیر قابل تحمل و ابتلاء مرد به بیماری های صعب العلاج و غیر قابل درمان را نام برد.
البته لازم است بدانیم که مصادیق عسر و حرج که ذکر شد حصری نیستند و می توان موارد دیگری را هم در شمار آن ها قرارداد. تشخیص مصادیق عسر و حرج با دادگاه است.
- غیبت زوج:
بر اساس ماده 1029 قانون مدنی به مدت بیش از چهار سال از مواردی است که زن بر اساس آن می تواند درخواست طلاق کند.
- شروط دوازده گانه ضمن عقد ازدواج:
شروط مندرج در عقدنامه که در صورت تحقق هر کدام از آن ها، زن می تواند دادخواست طلاق بدهد. و لازم است که هر شخصی از آن ها اطلاع داشته باشد که در ادامه بیان خواهیم نمود.
- خودداری شوهر از پرداخت نفقه زن.
- سوء رفتار شوهر در حدی که غیرقابل تحمل باشد.
- بیماری صعب العلاج شوهر که غیرقابل درمان باشد و ادامه زندگی مشترک را با مشکل مواجع کند.
- در صورتی که شوهر دیوانه باشد یا در طول زندگی مشترک دیوانه شود.
- اشتغال شوهر به شغلی که به حیثیت و آبروی خانوادگی زن لطمه بزند.
- محکومیت شوهر به 5 سال حبس یا بیشتر.
- اعتیاد شوهر به مواد مخدر به شکلی که زندگی مشترک را مختل کند.
- چنانچه زوج شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب زندگی مشترک را بدون عذر موجه ترک کند.
- محکومیت فطعی شوهر به ارتکاب جرم خلاف شئونات خانوادگی زن.
- ناباروری مرد پس از گذشت 5 سال از زندگی مشترک.
- در صورتی که شوهر مفقودالاثر شود و شش ماه پس از مراجعه زن به دادگاه خبری از او نباشد و پیدا نشود.
- ازدواج مجدد مرد بدون اجازه زن.
- وکالت بلاعزل طلاق داشتن زن:
به عنوان شرط ضمن عقد ازدواج یا بر اساس عقد لازم دیگر
در نهایت، در صورتی که زن یکی از این شرایط را دارا باشد، می تواند درخواست طلاق خود را به دادگاه ارائه دهد تا مورد بررسی قرار گیرد.
