از روزهای نخست برگزاری مزایده شمارههای رند و اعلام ارقام میلیونی برای خط‌هایی که با قیمت دولتی حداکثر یک میلیون تومان خریداری می‌شدند، شایعات درباره ارزش واقعی این شماره‌ها آغاز شد. در آن زمان «ابوالفضل علیشاهی» رئیس کمیسیون معاملات شرکت ارتباطات سیار گفت: کسانی که در این مزایده‌ها شرکت کرده و شمارههای رند را خریداری می‌کنند، دلال‌هایی هستند که با سرمایه‌های زیاد در این فرصت مناسب شمارههای رند را می‌خرند، سپس آنها را با قیمتی بالاتر به فروش می‌رسانند.
فعالان بازار سیم‌کارت اعلام می‌کردند که در مزایده‌های شرکت ارتباطات سیار، سیم‌کارت‌ها با قیمت غیرواقعی قیمت‌گذاری می‌شوند و به اصلاح مخابرات ارزان‌فروشی می‌کند و این روش، بازار سیاهی برای فروش دوباره شماره‌ها با قیمت واقعی‌تر و به مشتری‌های ویژه را فراهم کرد. این موضوع وقتی جنبه غیرقانونی گرفت و پای مجلس شورای اسلامی را به میدان باز کرد که یکی از مدیران سابق شرکت ارتباطات سیار در زمینه برگزاری مزایده‌ها در این باره به خبرگزاری فارس گفت: شماره‌هایی که در مزایده به قیمت 40 میلیون تومان فروخته شدند، اکنون کمتر از 400 میلیون تومان خرید و فروش نمی‌شوند، اما در آن زمان قیمت همان اندازه بود و به قیمت بیشتر به فروش نمی‌رفت.
بازار گوشی تلفن همراه کشور هم‌اکنون از 3 بازیگر اصلی همراه اول، ایرانسل و رایتل تشکیل شده است. اپراتور اول به سبب سابقه فعالیت، اپراتور غالب بازار است. طبق اعلام همراه اول، این اپراتور 66 میلیون سیم‌کارت فروخته که از این تعداد 52 میلیون سیم‌کارت فعال شده است. همراه اول با 40 میلیون مشترک فعال، بیشترین تعداد مشترکان فعال را دارد. اپراتور دوم تلفن‌همراه نیز 37 میلیون سیم‌کارت فروخته که 25 میلیون مشترک فعال دارد. همچنین اپراتور سوم تلفن همراه 2 میلیون سیم‌کارت فروخته که با 1/5میلیون مشترک فعال، رتبه سوم تعداد مشترکان را در میان 3 اپراتور به خود اختصاص داده است.
قیمت ها چطور تعیین می‌شود
در پرسش‌وجو درباره اینکه قیمت شمارههای میلیونی رند در چه مرجعی تعیین می‌شود، تمامی پرسش‌ها به پاسخ میزان سودآوری در بازار سیاه ختم می‌شود. به عبارت دیگر، در این بازار عجله‌ای برای فروش شماره نیست، چنان‌که شمارههای قدیمی‌تر از امتیاز بیشتری نیز برخوردارند. بنابراین ممکن است شماره‌ای که امروز آگهی می‌شود، همین امروز مشتری نداشته باشد، اما سرانجام مشتری به دنبال شماره مورد نظر خواهد آمد. ضمن اینکه معمولا خرید و فروش شمارههای رند به صورت توافقی انجام می‌شود و حدود قیمت، بسته به نظر خریدار و فروشنده، تغییر می‌کند.چنان‌که همواره در این بازار، خریداران واقعی می‌توانند با جست‌وجوی بیشتر، قیمت‌هایی بسیار پایین‌تر و مناسب شمارههای مرتب و تا حدی رند را پیدا کنند.
نکته مهم این است که قیمت شمارههای رند و لوکس ارتباط مستقیمی با جوّ روانی و قدرت خرید مردم دارد. برای مثال، سال گذشته شمارههای فعلی با نصف قیمت امروز قیمت‌گذاری شده بود، اما در یک سال گذشته، با بالا رفتن قیمت‌ها و کاهش ارزش پول، قیمت این شماره‌ها که طالبان آنها عموما در جریان تغییرات بازار افزایش سرمایه داشته‌اند، افزایش یافته است. در نهایت، بازار شمارههای رند همواره از عرضه و تقاضا متاثر بوده است. علاوه بر این، شماره رند دارای مشابه نیست و این ویژگی منحصربه‌فرد بودن همواره امکان اعمال سلیقه را برای فروشنده باز می‌گذارد. همچنین شماره رند جنبه سرمایه‌‌ای نیز دارد و از این رو بعضی از سرمایه‌گذاران به این بازار وارد شده‌اند. در نتیجه، این عامل بیش از پیش بازار شماره رند را از وضع اقتصادی کشور تاثیرپذیر کرده است.
فروش شمارههای رند
اکنون دستورالعمل واگذاری شمارههای تلفن‌همراه و ثابت رند (مرتب) و مناسب از سوی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات تصویب شده است. هدف از تصویب این دستورالعمل، یکسان‌سازی شرایط و روند واگذاری شمارههای رند (مرتب) تلفن همراه برای تمامی اپراتورها، شفاف‌سازی در قیمت‌گذاری این شماره‌ها، ضابطه‌مند شدن و برخورد یکسان با متقاضیان و آگاه ساختن آنان از شمارههای رند موجود در هر اپراتور بوده است.این دستورالعمل، درباره شمارههای رند و مناسب تفکیک قائل شده و ملاک تشخیص رند یا مناسب بودن شماره‌ها، اپراتور است.
بر این اساس، شماره رند (مرتب) تلفن همراه و ثابت شامل شماره‌هایی است که به دلیل روان بودن یا داشتن موسیقی لفظی یا روابط عددی، به راحتی در ذهن افراد ثبت می‌شود.همچنین منظور از شماره مناسب، شماره‌هایی است که بر اساس نوع شماره، دارای متقاضی خاص بوده و قیمت آنها با قیمت معمول در بازار متفاوت است. بدین ترتیب، اپراتور طبق دستورالعمل اجرایی می‌تواند شمارههای تلفن همراه و ثابت رند (مرتب) و مناسب را بالاتر از قیمت‌های تعیین‌شده در پروانه و مصوبات کمیسیون واگذار کند.
در دستورالعملی که اپراتور برای فروش شمارههای رند تهیه می‌کند، شرایط اطلاع‌رسانی عمومی، باید رقابتی و عادلانه باشد و روش واگذاری نیز باید به صورت شفاف تعیین شود. دستورالعمل هم پیش از اجرا باید به تایید سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برسد.
دارنده پروانه موظف است برای فروش شمارههای رند از طریق پایگاه اینترنتی خود یا سایر روش‌ها، اطلاع‌رسانی مناسب و لازم را برای عموم انجام دهد. همچنین در این دستورالعمل پیش‌بینی تغییرات اجباری فنی نیز در نظر گرفته شده است، به طوری که اپراتور در زمان واگذاری شماره رند و مناسب موظف است مشترک را از تغییرات احتمالی ناشی از ضرورت‌های مقرراتی یا فنی مطلع کند و در صورتی که بعد از واگذاری، بنا بر ضرورت‌های مقرراتی یا فنی، شماره وی تغییر کند، حتی‌المقدور شماره‌ای متناسب به مشترک واگذار کند.
نزدیک‌شدن بازار رسمی و سیاه
با ضابطه‌مند شدن فروش و واگذاری شمارههای رند، در نخستین قدم، توقف فروش شمارههای رند لغو خواهد شد. انتظار می‌رود پس از لغو محدودیت فروش شمارههای رند جدید، بازار قدری از انحصار فروشندگان فعلی خارج و با ورود شمارههای جدید، پویاتر و رقابتی و در نتیجه قیمت‌ها انعطاف‌پذیر‌تر شود، زیرا اپراتورهای خصوصی که از این پس شمارههای رند را با پشتوانه قانونی واگذار می‌کنند، قطعا طبق قوانین سودآوری در شرکت‌های خصوصی، با نگاه بسته به بازار سیاه اقدام به قیمت‌گذاری نخواهند کرد و این عامل، کاهش فاصله قیمت‌های اپراتوری و بازار سیاه را در پی خواهد داشت.
همچنین منطقی است که تعیین سازوکار قیمت‌گذاری برای فروش شمارههای رند جدید، بر قیمت‌گذاری بازار سیاه شمارههای قدیمی رند نیز اثرگذار خواهد بود و به صورت غیرمستقیم حدودی را برای تعرفه‌گذاری در اختیار قرار خواهد داد. در نهایت، در عمل به نظر می‌رسد تا زمان اجرایی شدن دستورالعمل جدید فروش و واگذاری شمارههای رند و مرتب، بازار رندها همچنان از قواعد نانوشته سلیقه، قدمت و وضع اقتصادی کشور تبعیت کند و عرضه و تقاضا از سوی متقاضیان سرمایه‌دار و فروشندگان، تحولات این بازار گران را رقم زند.
مجلسیان پای کار آمدند
چندی پیش، بحث واگذاری خطوط ثابت بعد از همراه نیز مورد توجه بهارستان‌نشینان قرار گرفت و در حالی که سال گذشته بازار سیاه و رقم واگذاری شمارههای رند همراه، نقل محافل شده بود، به نظر می‌رسد تخلف در واگذاری شمارههای رند ثابت نیز پای تفحص مجلس را به مخابرات باز کند. «نادر قاضی‌پور» عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از سلیقه‌ای بودن و وجود رانت در واگذاری خطوط ثابت رند 4 یا 5 رقمی از سوی شرکت مخابرات، گفت: تحقیق و تفحص از شرکت مخابرات در پی اوج‌گیری تخلفات این شرکت و داغ شدن بازار دلالی خطوط رند ثابت بررسی می‌شود.
وی با تاکید بر ضرورت بازگرداندن شرکت مخابرات به دولت برای تشدید نظارت بر عملکرد آن، معتقد است که اکنون شرکت مخابرات تخلفات بی‌شماری دارد که کم‌فروشی اینترنت و همچنین واگذاری خطوط رند و تخلفاتی در حوزه واگذاری شمارههای تلفن سیار بر اساس رابطه از جمله آنها است و این موارد به بی‌اعتمادی مردم منجر شده است و مجلس به این موضوع رسیدگی خواهد کرد.
رعنا محمدی
