این روزها ارسال تعداد زیاد پیامکهای تبلیغاتی به مشترکان تلفن همراه از نوع اعتباری یا دائمی از سوی اپراتورهای مختلف به معضلی تبدیل شده است. تعداد افرادی که از دریافت چنین پیامکهایی ناراضی هستند هرروز بیشتر میشود، برخی از این پیامکها در زمانهای نامناسبی ارسال شده و آسایش مشترکان را از بین میبرد حتی گاهی مشترکان میگویند هزینه دریافت این پیامکها به پای خودمان نوشته میشود یا اگر از کشور خارج میشویم هزینهای چند برابر برایمان میآید. با گذشت مدت زیادی از ابلاغ مصوبه ممنوعیت ارسال پیامکهای تبلیغاتی بدون موافقت مشترکان شواهد نشان میدهد که همچنان مشترکان اپراتورهای مختلف همچنان روزانه تعداد بیشماری پیامکهای تبلیغاتی ناخواسته دریافت میکنند.
جدا از این مسائل باید به این موضوع اشاره کرد که همانطور که میدانیم رواج خرافات امروزه رو به گسترش است و این مسئله تا جایی زیاد شده که اپراتورها هم به نوعی برای رواج آن تلاش میکنند و در پیامکهایی از قبیل انواع فال و طالعبینی توسط آن اپراتورها ارسال میشود. اکنون این پرسش مطرح است که آیا این اپراتورها حق چنین کاری را دارند؟ یا ارسال پیامک تبلیغاتی حاوی مطالب خرافی قانونی است؟ از آنجا که حق تبلیغ محترم است اما این تبلیغ نباید ورود به حریم خصوصی افراد شود و به ترویج امور خلاف قانون، عرف و شرع بپردازد، بر همین اساس به بررسی راهکارهای قانونی برای رفع مزاحمتهای پیامکهای تبلیغاتی پرداختهایم.
دکتر حسن فدایی، مدیر آموزش کرسی حقوق بشر در رابطه با ارسال پیامک تبلیغاتی توضیح داد: بسیاری از مشکلات ما ناشی از جهل و عدم آشنایی به برخی قوانین مانند قانون مجازات، مطبوعات و …. است. برخی سوءاستفادههای موجود هم ناشی از خلاء قانونی است. در خصوص پیامکهای تبلیغاتی یا در بحث ایمیلهای ناخواسته، قانون خاصی که به طور دقیق این مسئله را جرمانگاری کند، وجود ندارد. میتوانیم از مواد موجود در قوانین مختلف مانند قانون مطبوعات ،قانون تجارت الکترونیک برای ارسال پیامها استفاده کنیم.
مصوبه ممنوعیت ارسال پیامک تبلیغاتی جزو مقررات تکمیلی پروانه اپراتورها
وی ادامه داد: اپراتورها بر این باور هستند که مصوبه ممنوعیت ارسال پیامک تبلیغاتی بدون اجازه مشترکان جزو مقررات تکمیلی پروانه اپراتورها است. اگر آنها این مصوبه را رعایت نکنند قطعا خاطی محسوب میشوند و به لحاظ ورود به حریم خصوصی افراد برخلاف میل آنها باید پاسخگو باشند پس باید گفت مشترکان حق شکایت دارند.
فدایی تصریح کرد: محتوای پیامک ها به دو صورت اخلاقی ( پیامکهای تبلیغاتی)و غیر اخلاقی تقسیمبندی میشود. اگر پیامک ها غیر اخلاقی و به تعبیر قانونی مستهجن باشد افراد میتوانند به دادسرای محل وقوع جرم شکایت کنند. اما اگر پیامکها تبلیغاتی باشد در این حالت هم دو بحث وجود دارد یکی از طریق خود اپراتورهاست و دیگری پیامک های خصوصی است که برخی امکاناتی را میخرند و پیامکهای تبلیغاتی مانند فال ارسال میکنند. آن دسته از پیامک هایی که توسط خود اپراتورها ارسال میشود مشترک میتواند درخواست قطع آن را دهد که در این حالت آن اپراتور موظف است هرچه سریع تر به قطع آن بپردازد. آن دسته از پیامکها مانند فال که توسط دسته دوم ارسال میشود باید در نظر داشته باشند مشترکان می توانند از مواد موجود مانند ماده 697 استفاده کنند.
افراد میتوانند با مواد قانونی مانع سوءاستفاده اپراتورها شوند
این وکیل دادگستری عنوان کرد: در ماده 697 آمده است که هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری راصریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب میشود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا (74) ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد. یا ماده 641 که در آن آمده است که هرگاه کسی به وسیله تلفن با دستگاههای مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت نماید، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک ماه تا 6 ماه محکوم خواهد شد. به موجب این مواد افرادی که از این مواد قانونی اطلاع داشته باشند به راحتی میتوانند مانع سوءاستفاده اپراتورها شوند.
ارسال پیامک تبلیغاتی برخلاف اصول و بدیهیات حقوقی
وی خاطر نشان کرد: برخی شرکت ها معتقد هستندکه افراد میتوانند از طریق ارسال پیامک خواستار لغو دریافت پیامکها شوند یعنی اپراتورها پیامک را ارسال میکنند اگر مشترک نخواست باید اعلام کند که این برخلاف اصول و بدیهیات حقوقی است. افراد برای دریافت خدمات باید پیامک ارسال کنند نه برای عدم دریافت خدمات یعنی آنها خود را محق میدانند که برای مشترکان پیامک ارسال کنند اگر کسی آن پیامک را نخواست اطلاع دهد و خواستار لغو آن شود. این موضوع برخلاف عقل و منطق است. باید به این نکته اشاره کرد که بسیاری از افراد نمی دانند باید به کجا مراجعه و شکایت کنند طبعا این پیامکها را هم دریافت یا حتی گاهی برای آنها هزینه بر هم است.
با دریافت پیامک تبلیغاتی و قطع نشدن آن مشترک حق شکایت دارد
فدایی در پایان ذکر کرد : اپراتورها باید توجیه شوند که افراد باید برای دریافت خدمات با اپراتورها در ارتباط باشند نه برای عدم دریافت خدمات. باید گفت نباید برخلاف مقررات عمل کنند. به نظر بنده اگر افراد اعتقاد به کسب حلال داشته باشند مشمول این آیه میشوند که «اموال یکدیگر را به ناحق مخورید، مگر، آنکه تجارتی باشد که هر دو طرف بدان رضایت داده باشید.» یعنی رضایت طرف مقابل در ارسال مطالب یا تنظیم قرارداد وجود نداشته باشد هر آنچه بهدست میآید کسب حلال نیست و کل مال به باطل است لذا از لحاظ اعتقادی هم باید در نظر داشت دریافت هزینههایی که از قبل این ارسال پیامک ها بدون اجازه دارند هم شرعا مجاز نیست انشاءا… هم از لحاظ شرعی و قانونی توجیه باشند و اقدام به چنین اعمالی نکنند. پس اگر مشترک با دریافت چنین پیامکهایی که مطالب غیر اخلاقی باشد دادسرا از باب توهین و فحشا بحث جرم را مطرح کند، اگر بحث اداری باشد از مخابرات میخواهد که آن را قطع کند اگر قطع نشد میتواند از مجاری حقوقی پیگیری کند.
مصوبه ممنوعیت ارسال پیامک تبلیغاتی بدون اجازه مشترک
آیین نامه ساماندهی و نظارت بر خدمات پیامکی شبکه های ارتباطی در تاریخ 21 بهمن ماه سال ۹۳ در جلسه شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید. شورای عالی فضای مجازی به عنوان نهاد سیاستگذار در حوزه فضای مجازی کشور، با تصویب این آیین نامه، یک متولی برای این موضوع تعیین کرد و به موجب این مصوبه وظیفه ساماندهی ارسال پیامکهای انبوه تبلیغاتی و پیامکهای ارزش افزوده به عهده یک کارگروه ویژه با مسئولیت وزارت ارشاد اسلامی و عضویت نمایندگان وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات، وزارت کشور، وزارت دادگستری، وزارت بهداشت و درمان، سازمان تبلیغات اسلامی ، ناجا، مرکز ملی فضای مجازی و دادستانی کل کشور است که باید وضعیت پیامک های انبوه را ساماندهی کنند.
در آیین نامه مصوب شورای عالی فضای مجازی، خدمات پیامکی شامل پیامک انبوه و پیامک های ارزش افزوده است که پیامک انبوه جنبه تبلیغاتی دارد و بدون درخواست مشترک ارسال می شود و هزینهای برای مشترکان دربر نخواهد داشت و نیز پیامکهای ارزش افزوده که به انتخاب مشترک خواهد بود و بابت آن باید هزینه پرداخت کند. در این مصوبه، پیامکهای انبوه با محتوای اطلاع رسانی و تبلیغاتی به دلیل حجم زیاد پس از ارسال تحت نظارت وزارت ارشاد قرار خواهند گرفت اما پیامکهای ارزش افزوده پیش از ارسال باید تحت نظارت وزارت ارشاد قرار گیرد و پس از دریافت مجوز، امکان استفاده از آن برای مشترکان ممکن خواهد بود؛ همچنین طبق سیاستهای این مصوبه، شرکتهای ارائه دهنده خدمات پیامکی باید براساس موازین نظام جمهوری اسلامی و پس از تایید وزارت ارشاد نسبت به ارسال پیامک اقدام کنند. در غیر اینصورت برای این شرکتها و حتی اپراتورهای تلفن همراه که بستر ارائه این سرویس را آماده کردهاند جرایمی در نظر گرفته شده است.
همراه اول مسئول محتوای پیامکهای تبلیغی نیست
در تماس با اپراتور همراه اول شرایط ارسال پیامکها و نظارت بر محتوای پیامهای ارسالی را جویا شدیم. یکی از کارکنان اپراتورهمراه اول در پاسخ به این سوال که پیامک های تبلیغاتی که ارسال میشود برای مشترک هزینه بر است یا خیر، گفت: دو شرایط برای این قضیه وجود دارد برخی پیامک های تبلیغاتی وجود دارد که قاعدتا هزینهای ندارند اما برخی سامانه ها به نام سامانه سرویس ارزشافزوده از سر شماره های 4 الی 6 رقم ارسال میشود که با درخواست خود مشترکان فعال سازی آن انجام میشود و اگر تلفن مشترک در حالت رمینگ و از ایران خارج شده باشد این هزینه سرویس ارزش افزوده برای آنها منظور میشود اما پیامک های تبلیغاتی که تبلیغ برخی اجناس یا مکانهاست هزینهای برای مشترک ندارد.
همچنین در پاسخ به این سوال که مشترکان میگویند دریافت پیامکها گاهی ناخواسته است که پس از غیر فعال کردن آنها هم باز برای آنها ارسالمیشود این موضوع به پیگیری خود مشترک مربوط است یا پیگیری اپراتورها در این زمینه بیشتر دخالت دارد، توضیح داد: هم میتواند از جانب خود مشترک باشد چون ممکن است شیوه غیر فعالسازیای که مشترک انجام میدهد درست یا کامل نبوده بنابراین در نهایت میتواند از سوی ما پیگیری کند و گاهی هم میتوانند با ما تماس بگیرند اگر ما دسترسی داشته باشیم میتوانیم برای آن مشترک غیر فعال کنیم یا در غیر اینصورت به واحد فنی ارسال میشود و با این وجود بالاخره غیر فعال میشود و امکان ندارد که غیرفعال نشود.
این اپراتور در رابطه با این مضوع که زمانی که پیامک ها ارسال میشود آیا همراه اول آن متن ارسالی را مطالعه میکند و در نظر دارد که محتوای متن چیست نیز گفت: شرکتهای تبلیغاتی زیر نظر همراه اول فعالیت میکنند و باید گفت آنها مورد قبول همراه اول بوده اند. برخی ارگان ها یا سازمان ها که میخواهند تبلیغ کنند با شرکت تبلیغاتی که همراه اول آن را قبول دارد قرارداد بسته و به عهده آن شرکت است که محتویات آن پیامک را بسنجد که نامناسب نباشد. خود همراه اول مستقیم این مسئله را پیگیری نمیکند بلکه شرکت های زیر مجموعه آن عهده دار این مسئله هستند.
بی توجهی مخابرات به حقوق مشترکان
به طور کلی باید در نظر داشت که مصوبه ممنوعیت پیامکهای تبلیغاتی، خبری و اطلاعرسانی از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به اپراتورهای تلفن همراه ابلاغ شده و لازمالاجراست که در صورت رعایت نشدن آن، جریمههایی برای اپراتورها در نظر گرفته شده است. زمانی که مشترک عدد مورد نظر را به منظور انصراف از دریافت پیامکهای تبلیغاتی ارسال می کند تمام پیامک ها به گفته اپراتورها لغو میشوند این در حالی است که برخی ادارات مانند بانک ها، پیامکی به مشترک مورد نظر خود ارسال میکنند که با چنین اقدام مخابرات، ارسال آن پیامک هم لغو میشود.
یعنی در چنین اقدامی حقوق مشترک در نظر گرفته نمیشود چون مخابرات به خود اجازه داده حتی بدون توجه به محتوای پیامک آن را ارسال یا در صورت درخواست لغو آن ارسال تمام پیامکها را لغو کند چون محتوای پیامک ها به سازمان دیگری سپرده میشود در صورتی که خود اپراتور باید به این مسئله رسیدگی کند. از طرفی هم برای بسیاری که از دریافت پیامک تبلیغی انصراف داده اند نیز پیامکهایی حاوی مطالب فال گیری، مسابقه و … همچنان در حال ارسال است و حتی با در خواست مکرر مشتری نیز خبری از ممنوعیت ارسال این پیامک ها نیست. به هرحال بررسی محتوای پیامک ها از الزامات ارسال پیامکهاست در حالی که اپراتور همراه اول از این موضع شانه خالی کرده است.
الهام رستمی