یکی از مهمترین بسترهای لازم برای اصلاح زندانیان و زمینه‌سازی برای بازگشت آنها به اجتماع، تفکیک بین زندانیان به لحاظ جرایم سبک و خشن، جرایم عمدی و غیرعمدی، جرایم مالی و غیرمالی و سایر تفکیک‌ها است. اگرچه در گذشته تنها زنان و مردان جداسازی و افراد زیر 18 سال نیز در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می‌شدند اما رشد و پیچیدگی جرایم در دوره‌های حاضر باعث شده تا موضوع تفکیک زندانیان بر اساس سن، درجه جرم و سابقه محکومیت بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. این در حالیی است که عدم تفکیک زندانیان آثار سویی را در پی دارد، اگرچه این طرح در‌زندان‌ها در حال اجراست اما اجرا شدن کامل آن نیازمند فضا و بودجه کافی است.
تفکیک زندانیان موجب سالم‌سازی فضاست
با توجه به اینکه زندان محیطی برای اصلاح مددجویان است؛ بر همین اساس نیز مجازات و روش اصلاحی برای مجرمان جرایم خرد با مجرمان حرفه‌ای و به عادت به طور قطع متفاوت است و نگهداری این زندانیان در کنار هم دارای اثرات نامناسبی خواهد بود، بر همین اساس نیز مقامات قضایی معتقدند که برای دستیابی به اهداف اصلاحی در زندان‌ها، زندانیان باید غربالگری و دسته‌بندی شوند. یک نماینده مجلس که تفکیک زندانیان را موجب سالم‌سازی فضای زندان‌ها می‌داند و در این باره می‌گوید: موانعیی مانند کمبود بودجه و کافی نبودن تعداد زندان‌ها مانعی بر تفکیک زندانیان است.
ابوالفضل ابوترابی بیان می‌کند: تفکیک زندانیان و مجرمان به لحاظ نوع جرم، سن، سلامتی و روحیه موضوعی است که در روانشناسی جزایی و قوانین کشور بر آن تاکید شده است اما هنوز این قانون به شکل کامل اجرا نمی‌شود. وی تاکید می‌کند: طبق قانون باید زندانیان کمتر از ۲۱ سال از مابقی زندانیان تفکیک شوند اما به دلیل تکثر زندانیان این موضوع امکان‌پذیر نیست.
کمبود فضا سد راه تفکیک زندانیان کرمانشاهی
بر این اساس مدیرکل سابق زندانهای کرمانشاه می‌گوید: در زندانهای جدید تفکیک زندانیان رعایت می‌شود اما برای زندانهای قدیمی این موضوع هنوز به طور کامل رعایت نشده است. اژدر اسدبیگی بیان می‌کند: زندان مرکزی کرمانشاه 600 نفر ظرفیت دارد این در حالی است که 4هزار مددجو را در خود پوشش می‌دهد بر این اساس طرح تفکیک زندانیان در این زندان به دلیل کمبود فضا به طور کامل اجرا نمی‌شود. وی توضیح می‌دهد: برای تفکیک زندانیان به موضوعاتی مانند: نوع جرم، محکومیت و تحت قرار، زندانیان موادمخدر و افراد دارای بیماری‌های پر خطر توجه می‌شود. مدیرکل سابق زندانهای کرمانشاه با بیان اینکه یکی از مشکلات در زمینه تفکیک زندانیان نبود فضای کافی و مناسب برای نگهداری زندانیان است، خاطرنشان می‌کند: در کرمانشاه حدود 2هزار و 500 نفر باید حبس را تحمل کنند بر این اساس نگهداری زندانیان و موضوع آموزش آنان بسیار مهم است.
کاهش آسیب‌های حبس با تفکیک زندانیان
این در حالی است که مدیرکل زندانهای خوزستان می‌گوید: طبقهبندی زندانیان اساس کاهش آسیب‌های ضمن حبس در زندان‌هاست و با توجه به ضرورت کاهش تبعات و آسیب‌های ناشی از حبس بر زندان و جامعه، تدابیر مختلفی در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، تامینی و قضایی فراروی قرار دارد که تفکیک و طبقهبندی زندانیان و جداسازی آنان بر اساس شاخص‌های مختلف که در آیین‌نامه سازمان زندان‌هاست. رضا پوستچی بیان می‌کند: برابر قانون طبقهبندی، شامل جنسیت، سن و نوع کلان جرم زندانیان است که به‌صورت کلی در زندان‌ها و مراکز تأمینی و تربیتی به اجرا گذاشته می‌شود اما آنچه در راستای اجرای دقیق طبقهبندی زندانیان حایز اهمیت است و به‌نوعی مشکل فراروی این محسوب می‌شود، دو مقوله تعدد عناوین مجرمانه و کمبود فضا و مکان‌هایی ندامتگاهی اندرزگاهی متناسب با این تنوع است.
وی می‌افزاید: در زندانهای خوزستان رعایت طبقهبندی دارای امتیازات بسیار مهم و مثبتی در حوزه عدالت کیفری، رعایت حقوق شهروندی زندانیان و کاهش تبعات حبس بر فرد و وابستگان و جامعه است که در اصل عدالت کیفری نگهداری زندانیان بسته به‌نوع جرم در مراکز مختلفی تعریف شده است. این مقام مسئول بیان می‌کند: در حال حاضر زندانیان نسوان (زن) استان در اهواز نگهداری می‌شوند و به‌منظور رعایت حریم امن و صیانت از منزلت بانوان مجموعه ندامتگاهی و اشتغال مولد زندانیان زن استان (اهواز) در فضایی مجزا و بیرون از پوسته زندان ساخته شده و امورات آن را نیز در حوزه تامین و تربیت، علاوه بر کارکنان زن، سیستم‌های هوشمندانه مدیریت می‌کنند.
تفکیک زندانیان از نظر سنی
وی نگهداری زندانیان مجرم زیر 18 سال سن در کانون اصلاح و تربیت را هم از دیگر اقدامات حوزه تفکیک و طبقه بندی مجرمان برشمارد و بیان می‌کند: در استان خوزستان همه مجرمان زیر 18 سال در کانون اصلاح و تربیت اهواز نگهداری می‌شوند و‌در‌صورتی که طول مدت حبس آنان به‌طول بیانجامد، این افراد تا سن 23 سالگی نیز تداوم حبس خود را بدور از افراد بزرگسان سپری خواهند کرد. این مقام مسئول همچنین می‌افزاید: زندان مرکزی اهواز کار نگهداری زندانیان محکوم را انجام می‌دهد که در نتیجه این دو محور طبقهبندی موجب بهبود سطح رسیدگی حمایتی – معاضدتی و قضایی و آموزشی خوبی از زندانیان شده است و آرامش مطلوبی را در زندان‌ها پدیدار ساخته است.
جداسازی زندانیان موادمخدری
مدیرکل زندانهای خوزستان تصریح می‌کند: جداسازی زندانیان موادمخدر از سایرین، زندانیان مالی از بقیه افراد و زندانیان بازداشتی از محکومان در همه زندان‌ها حتی زندان تک اندرزگاه رامهرمز به‌صورت اتاق به اتاق انجام شده است، زندانیان محکوم سنگین و ابد، تفکیک کامل زندان باز از زندان بسته در مرکز استان، جداسازی شاغلان و … از مهمترین اقدامات، برنامه‌ها و سیاست‌های کیفری اداره کل زندانهای خوزستان در عرصه تفکیک و طبقه بندی زندانیان است که با مساعدت مراجع قضائی وو پیگیری مددکاران دنبال شده است.
