اجرای آزمایشی طرح ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی در حالی از چندی قبل در استان‌های فارس و قزوین آغاز شد که با توجه به نتایج مثبت در اجرای اولیه این طرح، روسای دادگستری‌های سایر استان‌های کشور نیز از آمادگی برای اجرای طرح ابلاغ الکترونیکی خبر دادند؛ طرحی که به گفته رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، اجرای کامل آن، می‌تواند تا هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و هزینه ابلاغ اوراق به همراه داشته باشد.
ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری، دستگاه‌های قضایی را مکلف کرده است تا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی ازقبیل دورنگار، نمابر، پست الکترونیک، ارتباط تصویری از راه دور و تلفن را برای طرح شکایت و دعوا، ارجاع پرونده، احضار متهم، ارجاع اوراق قضایی و نیابت قضایی را با رعایت اصول قضایی اجرا کنند. قانونگذار همچنین در ماده 655 قانون آیین دادرسی کیفری، به دستگاه قضایی اجازه داده است تا در هر مورد که به موجب قانون آیین دادرسی کیفری و سایر قوانین و مقررات حقوقی و کیفری، سند،، مدرک نوشته، برگ اجرائیه، اوراق رأی، امضا، اثرانگشت، ابلاغ اوراق قضایی، نشانی و مانند آن لازم باشد، صورت یا محتوای الکترونیکی آن با رعایت سازوکارهای امنیتی موجود در این قانون و تبصره‌های آن مورد استفاده قرار گیرد.
حالا، اولین گام در اجرای این قانون، با راه‌اندازی و اجرای آزمایشی سامانه ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی در دو استان فارس و قزوین کلید خورد تا کم‌کم، سایر استان‌های کشور نیز از نظام سنتی در رسیدگی قضایی به نظام الکترونیک تغییر رویکرد داده و در این راه قدم بردارند. البته اجرای آزمایشی طرح ابلاغ الکترونیک در شهرستان‌های استان فارس، به دلیل گستردگی جغرافیایی استانی، به تدریج در حال اجراست به طوری که رئیس دادگستری سروستان از آغاز اجرای طرح ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی در حوزه قضایی این شهرستان خبر داده است.
به گفته محمد مهدی انصاری در گام اول اجرای طرح در شهرستان سروستان، ثبت‌نام وکلا و کارشناسان رسمی دادگستری در سامانه ابلاغ الکترونیکی الزامی شده تا ابلاغ اوراق قضایی به آنها، از این پس، با این سامانه صورت گیرد.
اعلام آمادگی هرمزگان برای اجرای ابلاغ الکترونیک
در این میان استان هرمزگان نیز برای ابلاغ الکترونیک آماده شده است، به طوری که رئیس کل دادگستری استان هرمزگان معتقد است که با اجرای طرح ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی در دادگستری استان هرمزگان، مشکلات موجود در دایره ابلاغ به صورت سنتی مرتفع می‌شود که گام مؤثری در راستای کاهش زمان، هزینه‌ها و رفع اطاله دادرسی، ارتقاء سطح امنیت و جلوگیری از هر گونه سوء‌استفاده در این حوزه برداشته خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین محمد صادق اکبری توضیح می‌دهد: اصحاب دعوی در پرونده‌های قضایی با مراجعه به سامانه این طرح موسوم به (ثنا) مراحل ثبت‌نام را انجام دهند. وی تصریح می‌کند: در قالب این طرح، اوراق قضایی مانند اخطاریه و احضاریه، به صورت الکترونیکی به طرفین پرونده ابلاغ می‌شود و به منظور دریافت الکترونیک اوراق قضایی برای طرفین پرونده، حساب کاربری قضایی تعریف خواهد شد و در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
این مسئول عالی قضایی در ادامه می‌افزاید: ابلاغ الکترونیک فرصتی استثنایی برای قوه‌قضائیه است تا گام‌های اساسی را در توسعه این روند بردارد، ضمن اینکه با ابلاغ الکترونیک دیگر در بسیاری از موارد نیازی به بهره‌گیری از توان و ظرفیت انسانی نیروی انتظامی نداریم. وی در خصوص شیوه راه‌اندازی سیستم ابلاغ الکترونیک می‌گوید: سامانه‌ای به نام ابلاغ طراحی شده است که همه ابلاغ‌ها از سامانه CMS به طور اتوماتیک به سامانه ابلاغ ارسال می‌شود و طرفین پرونده‌های قضایی به آن دسترسی دارند و در هر مکانی که به اینترنت دسترسی داشته باشند، می‌توانند با مراجعه به این سامانه ابلاغ خود را دریافت کنند.
حجت الاسلام والمسلمین اکبری تأکید می‌کند: بر اساس قانون از تاریخ اول آبان ماه 1395 ارایه هرگونه خدمات قضایی به اصحاب پرونده، وکلاء، کارشناسان، مشاوران و نمایندگان حقوقی ادارات پس از ثبت‌نام در سامانه ثنا و دریافت حساب کاربری امکان‌پذیر خواهد بود.
آغاز مراحل نخستین ابلاغ الکترونیک در اصفهان
اصفهان نیز در اجرای این طرح پیشقدم شده است به طوری که محسن لسانی، معاون آمار و فناوری اطلاعات دادگستری استان اصفهان، می‌گوید: در حال حاضر در مرحله اول ثبت نام طرح ثنا در محل دادگستری مرکز استان آغاز شده و به زودی محاکم نیز نسبت به ارسال الکترونیکی اوراق قضایی و ابلاغیه به شناسه‌ها اقدام خواهند کرد.
مشاهده پرونده قضایی در ثنا
رئیس کل دادگستری استان البرز نیز با اشاره به آغاز طرح ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی در دادگستری البرز می‌گوید که دارندگان شناسه قضایی می‌توانند با مراجعه به سامانه ثنا همه اوراق مربوط به پرونده خود را مشاهده کنند. احمد فاضلیان توضیح می‌دهد: با توجه به اینکه شماره همراه ثبت شده در هنگام ثبت‌نام ملاک احراز هویت اصحاب دعوی، وکلا و کارشناسان است و رمز موقت و شناسه کاربری به همان شماره ارسال خواهد شد بنابراین هنگام ثبت‌نام نسبت به ارئه شماره همراه دقیق خود دقت لازم را داشته باشند.
وی در تشریح مزایای ابلاغ الکترونیکی اظهار می‌کند: طرح ابلاغ الکترونیک این امکان را فراهم آورده است که خدمات سنتی ابلاغ در بستر جدیدی ارائه شود و مشکلات پیشین از میان رفته و خدمات‌رسانی مطلوبتر شود. وی می‌افزاید: از جمله مزایای این طرح، جلوگیری از طولانی شدن فرآیند ابلاغ است که از اطاله دادرسی ممانعت می‌کند؛ حفظ امنیت معنوی و رعایت حریم خصوصی افراد، کاهش هزینه‌های مالی، افزایش سرعت، دقت، حذف سوء‌استفاده‌های احتمالی، برطرف شدن مشکلات عدم صحت اجرایی ابلاغ یا عدم شناسایی افراد و عدم پذیرش ابلاغ از دیگر مزایای ابلاغ الکترونیکی است.
