ازدواج و تشکیل خانواده از مبارک‌ترین رسوم جهان اسلام است که به آن به وفور تاکید شده است. آشنایی با یک خانواده سالم و خوب میتواند از اعضایش در برابر ناملایمات زندگی و سختی‌ها محافظت کند. در واقع خانه و خانواده همان مکان امن و مامن آرامشی است که می‌توان از هجوم سختی‌ها و مشکلات به آن پناه برد. اگر چه در دین مبین اسلام به ازدواج و تشکیل خانواده تاکید فراوان شده است، اما در مقابل اختیار طلاق هم به زوجین داده شده است. بدین ترتیب افرادی که در زندگی مشترک آسیب می‌بینند و هیچ تمایلی به ادامه آن ندارند، میتوانند به صورت قانونی و شرعی به آن پایان دهند.
آشنایی انواع طلاق
طلاق از جمله آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌رود که میتواند با تاثیرات منفی بر احوال اشخاص همراه شود. اگرچه این اجازه در شرع و قانون به زوجین داده شده است، اما توصیه می‌شود تا جای ممکن به منظور حفظ و حمایت از بنیان خانواده از طلاق خودداری شود. زیرا در بسیاری از موارد می‌توان با مشاوره‌های صحیح و گفتمان به بسیاری از اختلافات پایان داد. طلاق آخرین راه است. اما متاسفانه بسیاری از افراد آن را به عنوان اولین انتخاب برمی‌گزینند. طلاق بنیان خانواده را از هم می‌پاشد و میتواند اثرات سوئی بر زوجین و فرزندان بگذارد.
این روزها در مقایسه با گذشته آمار طلاق افزایش چشمگیری داشته است. عده‌ای از افراد بر این باورند که کم بودن آستانه صبر و تحمل جوانان مهمترین عامل در طلاق‌های امروزی است. بزرگترها معتقدند که جوانان تاب و تحمل هیچ دشواری را ندارند. عده‌ای دیگر هم مشکلات مالی و اقتصادی را اصلی‌ترین عامل طلاق می‌دانند. اگر چه آشنایی با این موارد میتواند در طلاق‌ها نقش به سزایی داشته باشد، اما همیشه اینگونه نیست. در بعضی از مواقع هیچ گونه راهکاری به غیر از طلاق وجود نخواهد داشت.
افرادی که قصد طلاق دارند، میتوانند با بررسی انواع طلاق و آثار حاکم بر آنها بهترین تصمیم را بگیرند. لذا بر آن شدیم تا در این مقاله انواع طلاق را به تفکیک شرح می‌دهیم. می‌توانید ما را در ادامه دنبال کنید.
آشنایی با انواع طلاق در یک نگاه
- طلاق رجعی
- طلاق بائن
آشنایی با طلاق رجعی
افرادی که عقد دائم انجام داده باشند، میتوانند نسبت به طلاق اقدام کنند. البته برای طلاق به اراده مرد نیاز خواهد بود. بر اساس ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی کشور طلاق رجعی یکی از دو نوع طلاق به شمار می‌رود. در این نوع از طلاق به مرد این اختیار داده شده است که در زمان عده رجوع نماید. در ادامه عده را توضیح خواهیم داد.
عده چیست؟
بر طبق شرع و قانون زنی که طلاق می‌گیرد تا مدت معینی که عده نام دارد، اجازه ازدواج مجدد را نخواهد داشت. این اقدام به منظور پاک بودن رحم و اطمینان حاصل شدن از نداشتن فرزندی از همسر سابق انجام می‌شود. ضمن اینکه این کار به نوعی احترام به رابطه زناشویی سابق است.
همان طور که آشنایی دارید پایان ازدواج میتواند اشکال مختلفی داشته باشد. مرگ همسر، فسخ نکاح و طلاق از انواع پایان ازدواج به شمار می‌روند. انواع علل پایان ازدواج به همراه نوع ازدواج (دائمی یا موقت) و بارداری یا عدم بارداری زن در تعیین مدت زمان عده نقش دارد. در ادامه عده هریک را ذکر خواهیم کرد.
- شرع عده زنان را در طلاق دائم ۳ طهر در نظر گرفته است. منظور از طهر همان پاکی است و زنانی که ۳ دوره پاکی را پس از حیض و نفاس تجربه کنند، عده آنها به پایان خواهد رسید. لازم به ذکر است که منظور از حیض همان خونریزی ماهیانه زنان است که در هر ماه در زمانی خاص رخ می‌دهد و نفاس همان خونریزی پس از بارداری می باشد.
- عده‌ای که برای زنان باردار در نظر گرفته شده است، تا زمان وضع حمل ادامه خواهد داشت.
- در صورتی که پایان ازدواج بر اثر فوت شوهر باشد، عده مدت زمانی ۴ ماه و ۱۰ روزه خواهد بود که این مدت زمان در مورد ازدواج دائم و موقت صدق می‌کند. در صورتی که در زمان فوت شوهر، زن باردار باشد، عده تا زمان وضع حمل ادامه خواهد داشت.
با آثار و احکام عده طلاق رجعی آشنا شوید
همان طور که پیشتر گفتیم، عده زنان در طلاق دائم ۳ طهر است. چنانچه طلاق از نوع رجعی باشد، این اختیار به زوجین داده شده است تا در این بازه زمانی بهتر و بیشتر به زندگی خود و فرزندانشان بیاندیشند. لذا در صورتی که در این مدت از طلاق پشیمان شوند، میتواند مجددا رجوع کنند. زیرا با رجوع می‌توان از بسیاری از اختلالات و مشکلاتی که ممکن است در آینده شکل بگیرد، جلوگیری کرد.
بدین ترتیب قانونگذار به شوهر این اختیار را داده است تا در صورت پشیمانی از قطع رابطه زناشویی با همسر، در مدت عده به وی رجوع کند و زندگی دوباره را از سر گیرند. اهمیت این موضوع تا جایی است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است. خداوند در آیه ۲۲۸ سوره بقره می‌فرمایند: “عده شرایط لازم را برای رجوع مرد به زن در طلاق رجعی فراهم می‌کند.”
جالب است بدانید که در عده طلاق رجعی آثار زوجیت بین زن و مرد برقرار است. یعنی به یکدیگر محرم می‌باشند. لذا در صورتی که زن از این قانون پیروی نکند و در مدت زمان عده شوهر دیگری اختیار کند، ازدواج آنها از هر نوعی که باشد، باطل خواهد بود. ضمن اینکه در صورتی که زن با علم بر حکم عده دست به چنین کاری بزند، ارتباط و ازدواج وی با آن مرد به صورت دائم حرام خواهد بود.
بر طبق قانون مرد موظف است در دوران عده زن به وی نفقه پرداخت کند. چنانچه یکی از زوجین در زمان عده فوت کند، دیگری از وی ارث خواهد برد.
آشنایی با رجوع
هدف از حق رجوعی که در طلاق رجعی در نظر گرفته شده است، این است که مرد بتواند به آسانی به همسرش باز گردد. بدین ترتیب برای ادامه زندگی نیازی به عقد مجدد نخواهد بود. لذا مرد میتواند در صورتی که تصمیم به رجوع گرفته باشد، با هر سخن و یا عملی این موضوع را به همسرش تفهیم نماید. رجوع اثرات مثبت زیادی به همراه دارد که جلوگیری از سوء استفاده از زن مطلقه از مهمترین دستاوردهای ان است.
وقتی از قصد رجوع صحبت می‌کنیم، منظورمان این است در صورتی که مرد به طور قطع تصمیم بر ادامه زندگی مشترک خود بگیرد و بخواهد نسبت به تشکیل مجدد خانواده اقدام کند، میتواند درخواستش را به همسر مطلقه‌اش به صورت گفتار یا رفتار اعلام نماید. اما چنانچه مرد قصد رجوع نداشته باشد، رفتار یا گفتارش به معنای رجوع نخواهد بود. به عنوان مثال اگر مردی که قصد رجوع ندارد، در زمان عده دست همسرش را بگیرد و یا وی را در آغوش بکشد، این اقدام از لحاظ شرع و قانون رجوع برآورد نمی‌شود.
همان طور که گفته شده، چنانچه در زمان عده طلاق رجعی، رجوع اتفاق بیفتد، نیازی به عقد مجدد نخواهد بود. زیرا در این دوران تمامی آثار زوجیت وجود خواهند داشت. لذا مرد موظف است تا در این دوران نفقه زن را پرداخت نماید. در صورتی که مرد از چنین اقدامی امتناع ورزد، زن میتواند به طور قانونی از وی شکایت کند. قانون برای ترک انفاق ۶ ماه تا ۲ سال حبس تعزیری در نظر گرفته است.
راه‌های رجوع مرد به زن
- یکی از راه‌های رجوع این است که مرد از طریق گفتار رابطه مطلوبی با همسرش برقرار کند که در اصطلاح به این کار “مصالحه” گفته می‌شود. گفتن جمله‌های محبت آمیزی از قبیل:”دوستت دارم” در این دسته جای دارند.
- راه دیگر این است که مرد از طریق کردار به همسرش القا کند که قصد ادامه زندگی با وی را دارد. به عنوان مثال میتواند از روی محبت دست همسرش را بگیرد و یا حجابش را بردارد.
آشنایی با ویژگی‌های طلاق بائن
طلاق بائن در نقطه مقابل طلاق رجعی قرار گرفته است. در این نوع طلاق به مرد اجازه رجوع در زمان عده داده نشده است. در طلاق بائن آثار زوجیت برقرار نیست و زن به عنوان زوجه شناخته نمی‌شود. بدین ترتیب رابطه زناشویی کاملا پایان می‌یابد و زن و مرد به یکدیگر حرام می‌شوند. بر طبق قانون زن در طلاق بائن حق درخواست نفقه نخواهد داشت و چنانچه یکی از آنها در مدت زمان عده فوت نماید، به طرف مقابل ارثی نخواهد رسید. لذا در صورتی که پس از طلاق زن و مرد تصمیم به تشکیل مجدد خانواده بگیرند، برای یکی شدنشان نیاز به عقد مجدد خواهد بود.
آشنایی با موارد طلاق بائن
بر طبق ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی کشور، مواردی برای طلاق بائن در نظر گرفته شده است که در ادامه آنها را ذکر می‌کنیم.
طلاق‌های پیش از نزدیکی
چنانچه طلاق مزبور در دسته طلاق‌های باکره یا غیرمدخوله جای گیرد، به آن طلاق بائن گفته می‌شود.
طلاق دادن زنان در دوران یائسگی
دوران یائسگی از دوران معمول در زندگی زنان به حساب می‌آید که بر طبق آن خونریزی ماهیانه برای همیشه قطع خواهد شد. در صورتی که زنان به دوران یائسگی وارد شوند، دیگر شرایط لازم برای بارداری را نخواهند داشت. زنان در بازه زمانی ۴۵ تا ۵۵ سالگی به یائسگی دچار می‌شوند. لذا طلاق دادن زنان یائسه نیز در دسته طلاق‌های بائن جای دارد.
طلاق خلع و مبارات
در طلاق‌های خلع و مبارات چنانچه زن اقدامی نسبت به رجوع به عوض انجام نداده باشد، به آن طلاق بائن گفته می‌شود. در صورتی که زن به خاطر تنفر از همسرش حاضر باشد تا مالی را به وی پرداخت نماید تا در ادامه شرایط لازم برای طلاق مهیا شود، به آن طلاق خلع گفته می‌شود. زن میتواند عین مهریه، معادل مهریه و یا مبلغی بیشتر و یا کمتر از آن را به عنوان مال مورد نظر به شوهرش پیشنهاد دهد. از آنجایی که زن با پرداخت تمام و یا بخشی از مهریه خود حق رجوع را از مرد می‌گیرد، طلاق خلع در دسته طلاق‌های بائن جای می‌گیرد.
اما در صورتی که زن تصمیم بگیرد تا مالی را که به همسرش بخشیده است را باز ستاند، طلاق بائن به طلاق رجعی بدل می‌شود. در چنین شرایطی مرد میتواند در دوران عده به همسرش رجوع نماید. در طلاق مبارات شرایط آشنایی کمی متفاوت است. در این نوع طلاق علاوه بر اینکه زن از شوهرش متنفر است، مرد هم همین احساس را نسبت به همسرش دارد و ادامه زندگی برای هر دو طرف سخت و جان فرسا شده است. در این نوع طلاق زن میتواند بخشی از مهریه خود را به منظور پایان دادن به زندگی مشترکش پرداخت نماید که البته این مبلغ نمی‌تواند از مقدار کل مهریه بیشتر باشد. چون که این تنفر و علاقه به پایان دادن به زندگی مشترک حسی دو طرفه است که در مرد هم وجود دارد.
در صورتی که طلاق پس از ۳ ازدواج متوالی صورت پذیرد، به آن طلاق بائن گفته می‌شود. لازم به ذکر است که ازدواج‌های پیاپی میتواند در قالب عقد جدید و یا رجوع باشد. بدین ترتیب طلاقی که پس از سومین ازدواج با همسر رخ دهد، بائن خواهد بود و مرد اجازه رجوع در دوران عده را نخواهد داشت. در صورتی که زن و مرد تصمیم به ازدواج مجدد پس از سومین طلاق بگیرند، باید زن در ابتدا با مرد دیگری ازدواج نماید و پس از برقراری رابطه زناشویی از وی جدا شود تا امکان ازدواج مجددا با همسر سابق فراهم شود. در غیر این صورت زن و مردی که ۳ بار از یکدیگر طلاق گرفته اند برای همیشه به هم حرام خواهند شد.
در صورتی که زن در عسر و حرج قرارداشته باشد، طلاق از نوع بائن خواهد بود. به طور کلی قانون اجازه طلاق را به مرد داده است. اما در صورتی که زن از شوهرش وکالت طلاق گرفته باشد، این حق را خواهد داشت تا نسبت به طلاق اقدام نماید. علاوه بر این، در صورتی که زن بتواند به قاضی اثبات نماید در عسر و حرج قرار دارد، می تواند از همسرش جدا شود.
آشنایی با مفهوم عسر و حرج
هرگاه می‌گوییم که زن در عسر و حرج قرار دارد یعنی در سختی و مشقت واقع شده است. در این شرایط امکان ادامه زندگی مشترک و تحمل آن برای زن وجود ندارد. این زنان به دنبال راهی هستند که شرایط لازم را برای طلاقشان مهیا سازد. با رجوع به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی کشور می‌توان با تعریف عسر و حرج و تبصره‌های ان آشنا شد. لذا زنانی که در عسر و حرج قرار داشته باشند، میتوانند بنا بر یکی از تبصره های این ماده نسبت به طلاق اقدام نمایند. همان طور که گفته شد طلاق از روی عسر و حرج در دسته طلاق بائن چای می‌گیرد. لذا در این شرایط مرد امکان رجوع در دوران عده زن را نخواهد داشت.
برای این کار کافیست تا زن علت عسر و حرج خود را به دادگاه خانواده اعلام کند و آشنایی در ادامه روند قانونی طلاق را طی نماید. در صورتی که عسر و حرج زن ثابت شود، قانون از مرد می‌خواهد به دلیل سختی‌هایی که در زندگی زن فراهم کرده است، وی را طلاق دهد. اگر مرد نسبت به این خواسته بی اعتنا باشد، زن میتواند با اجازه قاضی و حکم دادگاه از همسرش طلاق بگیرد.
آشنایی با موارد عسر و حرج
- در صورتی که زوج به مدت ۶ ماه متوالی در زندگی مشترک حضور نداشته باشد و یا برای مدت ۹ ماه متناوب بدون عذر موجه زندگی را ترک کند، زوجه میتواند به دادگاه خانواده اعلام عسر و حرج نماید.
- اعتیاد زوج به مواد مخدر و یا مشروبات الکلی از مواردی است که در نهایت زندگی مشترک را مختل می‌کند. لذا در این شرایط زن میتواند نسبت به طلاق اقدام نماید.
- محکوم شدن زوج به حبس در زندان برای مدت ۵ سال و یا بیشتر از ان، از دیگر موارد عسر و حرج به حساب می‌آید.
- در صورتی که زوج به ضرب و شتم و یا سوء رفتار علیه زوجه عادت داشته باشد، زن میتواند به خاطر مشقت و سختی که بر وی وارد می‌شود به دادگاه رجوع نماید.
- در صورتی که زوج به هر گونه بیماری صعب العلاجی دچار شود که درمان آن به راحتی صورت نپذیرد، زوجه میتواند به منظور طلاق اقدام نماید.
در انتها باید ذکر کنیم که موارد فوق تنها بخشی از علل شایعی بودند که زوجه میتواند در صورت وجود انها نسبت به طلاق اقدام کند. در صورتی که زن بنا به دلایل مختلف دیگری در عسر و حرج قرار داشته باشد، میتواند موضوع را به دادگاه خانواده اعلام نماید.
طلاق خلع و طلاق عسر و حرج چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
طلاق خلع با طلاق عسر و حرج تفاوت‌های فاحشی دارد. در طلاق خلع زوجه به دلیل تنفر و کراهتی که از همسرش دارد، رضایت می‌دهد تا مالی را به وی پرداخت کند تا به زندگی مشترک پایان دهد. در این طلاق به رضایت مرد نیازی نیست و وی در صورت قبول مالی همسرش را طلاق خواهد داد. اما در صورتی که مرد پیش از جاری شدن خطبه طلاق از پذیرفتن مال مزبور پشیمان شود، نمی‌توان زن را مطلقه اعلام کرد. ضمن اینکه در صورتی که زن مالی را که بذل کرده است در دوران عده از همسر تقاضا کند، طلاق خلع به طلاق بائن تبدیل می‌شود و بدین ترتیب مرد میتواند در زمان عده به همسرش رجوع نماید.
در طلاق عسر و حرج، شرایط سخت و جان فرسایی که برای زن پدید آمده است منجر به صدور حکم اجبار مرد بر طلاق می‌شود. در این طلاق نیازی به بذل مال نخواهد بود و مرد چاره‌ای به جز طلاق همسرش نخواهد داشت. چنانچه مرد از طلاق همسرش سر باز زند، این کار از طریق قانون و دادگاه خانواده پیگیری خواهد شد. لازم به ذکر است که طلاق عسر و حرج بائن محسوب می‌شود و مرد اجازه رجوع نخواهد داشت.