انتخاب و ثبت علامت تجاری تابع شرایط خاصی است که در قوانین کشورهای مختلف با توجه به عرف جامعه عفت عمومی اخلاق حسنه مصالح کشور و رعایت مسائل مذهبی و اخلاقی محدودیت هایی برای آن پیش بینی شده است.
در این قسمت ضمن بررسی علائم تجاری ممنوع انواع علامت تجاری را با در نظر گرفتن موارد فوق بیان می داریم:
علامت تجاری ممنوع
به موجب ماده ۵ قانون ثبت علائم و اختراعات زیر ممنوع است:
علامت تجاری صنعتی و خدماتی
درماده ۱ ق.ث.ع.و.ا. علامت تجارتی درمعنای عام آن به کار رفته است و شامل هر گونه نشانه ای که برای امتیاز و تشخیص محصولات تجارتی و صنعتی و خدماتی و بالاخره محصولات مربوط به صنعتگران تجار و کشاورزان استعمال می شود.مثلا ((شهروند)) که علامت تجارتی فروشگاه شهروند است برروی کلیه اشیا فروشگاه مزبور الصاق می شود . علامت ممکن است برروی محصولات کارخانه نصب شود مانند: شربت سرفه (اکسپکتورانت) که برروی محصول الصاق می گردد. علات صنعتی نشانگر محصول معین و جنس آن میباشد مانند محصولات بهداشتی (داروگر). همچنین ممکن است علامت صنعتی کارخانه ای متعدد باشد. شایان ذکر است که علائم صنعتی محصولات موجب تشخیص تمییز کالاهای مشابه اما با تولید متفاوت میگردد. مانند: (صابون نخل و زیتون).
در ضمن موسسات خدماتی – تجارتی نیز برای ارائه بهتر خدمات به مشتریان و جذب مشتری علامت صنعتی انتخاب می نمایند. مثلا می توان درمورد خدمات حمل و نقل کلمه (هما) و از خدمات قالیشویی کلمه (شربت اوغلی) را به عنوان علامت تجاری نام برد.
علائم فردی جمعی ساده مرکب یا صوتی و تصویری
علائم فردی برای اشخاص معین حقیقی یا حقوقی استعمال می شود. و مشخص کننده محصولات تجارتی متعلق به آنها می باشد مانند (ارج) اما علائم جمعی برای تمییز محصولات معین یا اشخاص تهیه کننده از آنها استفاده می شود مانند (سبلان) که برای تشخیص و تمییز (عسل) آن منطقه (به طور کلی و بدون توجه به شخص معین ) از محل دیگر می باشد و یا قالی کرمان که از علائم جمعی است.
علامت ساده ممکن از ۱ با چند کلمه یا حرف تشکیل شود مانند (۱ و ۱) و یا به صورت نقش و تصویر باشد مانند علامت (سوسمار) بر روی مداد.
در علامت مرکب معمولا کلمه و نقش باهم به صورت ترکیبی استفاده می شوند . همچنین علامت ممکن است به صورت تصویری باشد مانند: منظره طبیعی کوه (سبلان ) یا کوه (دماوند) برای تبلیغ آب معدنی و عکس دانشمندی همچون (پاستور) برای تبلیغ دارو.
علامت ممکن است به صورت صوتی و غیر مادی معرفی گردد مانند آهنگ های موسیقی برای تبلیغ کالا که از رادیو یا تلویزیون و گاهی هم به همراه شعر پخش میشود.
اسم تجارتی
به موجب ماده ۵۷۶ ق.ت. ثبت اسم تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که ثبت آن الزامی شناخته شود . بدین ترتیب تاجر می تواند برای معرفی کالای خود از اسم تجارتی استفاده کند. گاهی نام تجارتی کالا با اسم تجارتی یا علامت ساخت آن ادغام و به یک شکل شده و برای شناساندن خود محصول به کار می رود به عنوان مثال محصول ( آدامس ) که در آن نام تاجر به عنوان اسم تجارتی استفاده شده و در عین حال محصول را نیز معرفی می کند و این نوع علامت را در انگلیسی و درفرانسه نامیده اند. به هر حال ممکن است اسم تجارتی غیر از نام تاجر باشد مانند فروشگاه گل یاس.
انتخاب اسم تجارتخانه نباید به نحوی باشد که مشتریان را در تشخیص کالا گمراه کند . همچنین اسم تجارتی ثبت شده به نام دیگری را نمی توان انتخاب و استفاده کرد حتی اگر با نام خانوادگی استفاده کننده اخیر یکسان باشد ( مستفاد از مواد ۵۷۷ و ۵۷۸ ق.ت.) . اسم تجارتی قابل انتقال است و مدت اعتبار آن پس از ثبت ۵ سال می باشد . (مستفاد از مواد ۵۷۹ و۵۸۰ ق.ت.) .
ثبت اسم تجارتی مانند ثبت شرکتها و دفاتر و علائم و اختراعات به صورت اعلامی است : به عبارت دیگر متقاضی ثبت با تنظیم اظهارنامه و طی تشریفات مربوط به ثبت و آگهی ثبت علامت را به وسیله اداره ثبت اعلام می نماید تا بدین وسیله اشخاص ذینفع با اطلاع از موضوع عند اللزوم اعتراض به ثبت اسم تجارتی مانع ثبت آن شده و حقوق خود را استیفا نمایند .
ثبت تجارتی ها نباید با ثبت اسم تجارتی اشتباه کرد زیرا ثبت نام تاجر با فوت یا حجر تغییر می یابد ولی اسم تجارتی با بقای خود نشانگر ادامه کار موسسه یا تجارتخانه می باشد . ماده ۵۸۲ ق.ت.مقرر میدارد: (وزارت ادلیه به موجب نظامنامه ترتیب اسم تجارتی و اعلان آن و اصول محاکمات در دعاوی مربوط به اسم تجارتی را معین خواهد کرد. دراین زمینه دراجرای مواد ۵۲۸ و ۵۸۵ ق.ت. طرح اصلاحی آیین نامه ثبت شرکتها مصوب ۱۳۴۰ با اصلاحات بعدی در بند ۲ ماده اول خود اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی درتهران را مکلف نموده که نسبت به ثبت علائم تجارتی و اختراعات و نام تجارتی و اشکال و ترسیمات صنعتی اقدام نماید ولی تا کنون ایین نامه اجرایی ماده ۵۸۲ ق.ت. راجع به نحوه ثبت مرجع ثبت و حمایت قانونی از دارنده ویا تعقیب افراد سو استفاده کنند از نام تجارتی و به تصویب نرسیده است . با این ترتیب در حال حاضر ثبت اسم تجارتی بدون تصویب آیین نامه اجرایی ثبت و حمایت از اسم تجارتی امکان پذیر نمی باشد و معمولا متقاضی اسم تجارتی را به عنوان علامت تجارتی به ثبت می رساند.
| شایان ذکر است به موجب ماده ۳ قانون سجل احوال مصوب ۱۳۰۷ کسی حق ندارد نام خانوادگی شخص دیگری را به عنوان است تجارتی یا عنوا تلگرافی خود قرار میدهد. |
نحوه تقاضا و ثبت علامت تجاری
در حقوق ایران حق استعمال انحصاری علامت فقط به کسی متعلق دارد که علامت را به ثبت رسانیده است (مستفاد ازماده ۲ ق.ث.ع.و.ا) ثبت علامت تجارتی اختیاری است مگر درمواردی که قانون ثبت آن را الزامی دانسته باشد (مستفاد از تبصره ۱ ماده ۲ ق.ث.ع.و.ا) به منظور جلوگیری از تقلب و تقلید و از نظر تسهیل نظارت در ساخت کالاهایی که برای مصرف واستعمال مستقیم بر روی بدن انسان به کار میرود ماده ۱ آیین نامه نصب وثبت اجباری علائم صنعتی بر روی بعضی از اجناس دارویی و خوراکی و آرایشی مصوب سوم اردیبهشت ماه ۱۳۲۸ مقرر می دارد: تمام اجناس دارویی و طبی و مواد غذایی مشروحه در ماده ۵ اعم از آنکه در داخل ایران و یادر خارج ساخته و وارد کشور شده و در بازار تحت اسم مشخصی با نصب برچسب به معرض فروش قرار می گیرند باید
دارای علامت تجاری ثبت شده بوده و در روی برچسب نکات زیر تصریح گردد
- اسم تجارتی و نشانی سازنده جنس با قید کشور مبدا
- شماره ثبت علامت در ایران.
- تقاضای ثبت علامت باید در اظهارنامه ثبت علامت بازرگانی در سه نسخه روی نمونه های چاپی از طرف متقاضی یاوکیل وی تهیه و تسلیم گردد. اظهارنامه مذکور باید دارادی تاریخ و امضا بوده و حاوی نکات زیر باشد:
- امضا کننده اظهارنامه صاحب علامت.
- اقامتگاه قانونی (شخص حقیقی یا حقوقی).
- رشته تجارت یا نوع صنعت.
- اسم و اقامتگاه اشخاصی که صلاحیت دریافت ابلاغ و اخطار را دارند.
- کالا و طبقات علامت بر طبق آیین نامه (ق.ث.ع.و.ا).
- شرح و توصیف علامت.
- طرز مخصوص استعمال علامت مانند اینکه قید شود به وسائل مختلف به هرشکل واندازه و نوع چاپ
در خاتمه اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی پس از دریافت اظهارنامه نحوه تنظیم آن را با مقررات تطبیق و مراتب رادر دفتر ثبت می کند سپس نسخه ثانی اظهارنامه را امضا و مهر نموده به متقاضی به عنوان رسید مسترد می دارد. اداره ثبت مکلف استکه ظرف ۱۵ روز اظهارنامه و سایر مدارک مذکور را مورد بررسی قرارداده و چنانچه نواقصی در آنها مشاهده نمایدمراتب را جهت رفع نقص به متقاضی ابلاع کند. اما در صورت کامل بودن اظهارنامه علامت مورد تقاضا را به ثبت رسانیده و مراتب را در روزنامه رسمی با قید نام و نشانی صاحب علامت و کالاهایی که در آنها از علامت استفاده می شود آگهی نماید. انواع علامت تجاری در صورتی که ظرف ۳۰ روز از تاریخ نشر آگهی اعتراضی از طرف اشخاص ذینفع به عمل نیاید اداره ثبت علامت مورد تقاضا را به نام متقاضی در دفتر مخصوص به ثبت رسانیده و گواهی ثبت را به درخواست کننده تسلیم می نماید. (مستفاد از مواد ۶ و ۷و ۹و ۱۰ و ۱۱ آ.ق.ث.ع.و.ا).
