وزیر بهداشت در حالی بخش مهمی از استیصال مردم در نظام سلامت را به خاطر طمع، زیاده خواهی و منفعت خواهی برخی از پزشکان می‌داند که موضوع روابط غیرشفاف بین بیماران و پزشکان همچنان یکی از معضلات جدی نظام سلامت است. پزشکان زیرمیزی بگیر با قوت به کار خود ادامه می‌دهند و مسئولان هم هر روز راهکاری برای نظارت بر پزشکان تعبیه می‌کنند اما بازهم مشکل حل نمی‌شود.
سوءاستفاده از نیاز بیماران
امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی و سطح نیازهای عمومی، مراجعه مردم به پزشکان و حتی انجام عمل‌های جراحی ضروری و غیرضروری افزایش چشم‌گیری داشته است. در حالیکه رهبر معظم انقلاب همواره تاکید داشته‌اند که بیمار جز رنج بیماری، نباید درد دیگری داشته باشد اما مسائل مالی و روابط مالی پزشک و بیمار همیشه یکی از نقاط تاریک و درعین حال مهم در حوزه سلامت بوده است. چه اینکه آمار نشان می‌دهد در سال‌های گذشته حدود 6 میلیون نفر به دلیل هزینه‌های بالای درمانی فقیر شده‌اند و اینها در کنار سایر فشارهای اقتصادی بر مردم، باعث شده تا توجه به این بخش بیش از گذشته باشد.
اما آنچه که به مساله‌ای جدی در نظام سلامت بدل شده، نه هزینه‌های درمانی و نه فشارهای اقتصادی است، بلکه دریافت زیرمیزی توسط پاره‌ای از پزشکان از بیماران نگون بخت قبل از عمل جراحی مهمترین درد این روزهای نظام سلامت کشور است.در حالی که بیمار از روی ناچاری مجبور به پذیرش شرایط و رفتن به زیر تیغ جراحی است اما گاهی پزشکان از نیاز بیماران به درمان سوءاستفاده کرده و آنها را مجبور می‌کنند تا بخشی از هزینه‌های مربوط به فرآیند درمان را خارج از سیستم بیمارستانی و شفاف، به حساب خود پزشکان واریز کنند و از اینجاست که با شکل‌گیری روابط غیرشفاف مالی میان پزشک و بیمار مشکلات آغاز می‌شود.
کارشناسان علت اصلی رواج پدیده زیرمیزی و روابط مالی غیرشفاف میان بیمار و پزشک را غیرواقعی بودن تعرفه‌های درمانی می‌دانند اما این اظهارنظر در حالی است که با وجود افزایش 120 درصدی تعرفه‌های درمانی در کتاب ارزش‌های نسبی خدمات سلامت، هیچ دردی از مشکل بیماران حل نشد و همچنان پدیده زیر میزی ادامه دارد.
چه کسی مسئول نظارت بر پزشکان است؟
در حالی که رئیس سازمان نظام پزشکی پیش از این اعلام کرده بود که نظارت بر تعرفه‌ها به عهده این سازمان نیست اما طی روزهای گذشته تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌ای بین نظام پزشکی، وزارت بهداشت و مجمع انجمن‌های علمی پزشکی منعقد شد تا اختیارات نظام پزشکی برای نظارت بر پزشکان به این انجمن‌ها واگذار شود و از این پس اگر تعرفه‌ای بیشتر از حد مصوب گرفته شود یا رعایت زمان لازم برای بیمار انجام نشود این انجمن‌ها به آن رسیدگی می‌کنند.
معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی گفت: ما به حقوق دیگران وارد نمی‌شویم بلکه موضوعاتی است که سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های تخصصی می‌توانند در مورد تخلفات واضح جامعه پزشکی نظرات خود را بگویند و در این صورت تعیین شود که انجام برخی اقدامات از سوی پزشکان در راستای مهارت تخصصی و اهداف حرفه‌ای آن صنف است یا خیر.جهانگیری ادامه داد: بنابراین اولین قدم در حوزه نظارت بر رفتار پزشکان توسط انجمن‌ها انجام می‌شود که در صورت لزوم رفع و ارتقا داده می‌شود مثلاً پزشکی در مباحث مهارتی اگر تخلفی کند انجمن‌های تخصصی بهتر از هر سازمان دیگری را می‌تواند به آن رسیدگی کنند در حوزه مهارتی اگر نیاز به بازآموزی یا هدایت خاصی باشد ایجاد می‌شود.
وی افزود: گاهی نیز از نظر اخلاق حرفه‌ای تخلفی می‌شود که اساتید انجمن‌های علمی و تخصصی با تذکر دادن قطعاً راهی را انتخاب می‌کنند تا جامعه پزشکی بهتر عمل کند.معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی گفت: در بحث اخلاق حرفه‌ای اگر تعرفه‌ای بیشتر از حد مصوب گرفته شود یا رعایت زمان لازم برای بیمار انجام نشود و از این قبیل تخلفات انجمن‌های تخصصی ورود می‌کند چرا که این انجمن‌ها می‌توانند بهتر نظر کارشناسی بدهند و در صورت انحراف جامعه پزشکی تذکر لازم برای اصلاح داده می‌شود.
جهانگیری تصریح کرد: اما اگر موضوع شاکی داشته باشد از مراجع قانونی خودش پیگیری می‌شود، اینها مواردی است که ما در نظارت‌ها داریم.بر اساس قانون برای حوزه سلامت تعرفه‌ای تعیین شده است که پزشکان باید بر اساس آن تعرفه خدمت ارائه کنند و پزشک نباید مبلغ جداگانه‌ای را به صورت زیرمیزی از بیمار دریافت کند، چرا که این کار هم از نظر قانونی ممنوع است و هم از لحاظ شرعی، حرام تلقی می‌شود اما اکنون این سؤال مطرح می‌شود که مکانیسم حقوقی برای رسیدگی و بررسی این امور به چه نحوی است؟
زیر میزی جرم است
حسین احمدی‌نیاز، وکیل دادگستری در خصوص دریافت‌های غیرقانونی پزشکان از بیماران می‌گوید: از منظر حقوقی زیرمیزی پزشکان می‌تواند تحت عنوان “وصول و دریافت مال نامشروع “تلقی شود این بزه از عناوین کلاهبرداری محسوب شده و مرتکب آن از یک سال تا هفت سال زندان محکومیت خواهد داشت.
وی با اشاره به سایر راهکار‌های قانونی برای برخورد با پزشکان متخلف می‌گوید: وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی نیز باید با مکانیسم دیگری با این جرم برخورد می‌کند و زمانی که موردی مبنی بر تخلف پزشکان گزارش داشته باشند از طریق کمیسیون ماده 11 در حوزه درمان طبق مقررات با آنها برخورد می‌شود و میزان پولی که بیش از تعرفه از بیمار دریافت شده به وی برگردانده خواهد شد.
احمدی‌نیاز پزشکان را به لحاظ اخلاقی نیز در این امر مسئول می‌داند و می‌گوید: پزشکان در آغاز طبابت سوگند بقراط را به عنوان پایبندی به اصول و اخلاق پزشکی یاد می‌کنند و متعهد می‌شوند تا اصول و اخلاق و مقررات و علم پزشکی را در راستای دانش و علم پزشکی برای خدمت به بشریت و کرامت انسانی به‌کار ببرند اما متاسفانه این پدیده ناخوشایند همانند سرطان به جان عده‌ای از پزشکان افتاده است که حرمت و اخلاق پزشکی را به تباهی می‌کشاند
.وی افزود: مسئولان وزارت مربوطه منکر این پدیده نیستند ولی امکان زدودن آن را ندارند. مبانی تحقق و شرایط و قوانین بروز مسئولیت قضایی و مسائلی از این قبیل، تحت عنوان «مسئولیت پزشکی» در قلمرو حقوق پزشکی مطرح شده و مورد مطالعه قرار می‌گیرد که براساس آن پزشک نباید شروع به درمان و درمان بیمار را به دریافت مبلغ یا مبالغی فراتر از تعرفه پزشکی یا توافق آن دو در چارچوب قانون موکول کند.حالا بر اساس قانون، پزشکان زیر ذره‌بین انجمن‌های علمی هستند تا اگر رفتاری خلاف شئون حرفه‌ای داشته یا در جایی بر حقوق بیماران اجحاف کردند با آنها برخورد شود.
از سوی دیگر کتاب ارزش‌های نسبی خدمات سلامت به عنوان قانون و راهنمای تعرفه دریافتی توسط پزشکان است و اگر پزشکی بخواهد از حقوق قانون تخطی کند، راه برای برخورد با او باز است. هم مراجع انتظامی می‌توانند به تخلف پزشک رسیدگی کنند و هم مراجع قضایی می‌توانند پزشک را به جرم تحصیل مال نامشروع تحت پیگیرد و مجازات قرار دهند، با این حالا باید دید هنوز هم پزشکان تمایلی به تخلف و گرفتن زیر میزی دارند یا نه؟
