با توجه به اینکه این روزها اعتراضات مردم برای مشکل آب خوزستان اکثر استان‌های کشور را فراگرفته است، در این مقاله قصد داریم تا به قانونی بودن یا نبودن اعتراض در ایران و مجوز برگزاری اعتراض در قانون اساسی و مجوزهای نیروی انتظامی بپردازیم.
منبع قانونی اعتراض چیست؟
اعتراضات در کشور ما همواره مورد سرکوب قرار گرفته‌اند. در هر زمانی با هر دلیلی که اعتراض صورت گرفته همیشه تقبیح شده و این در حالی است که مشکل از قانون نیست! ما در این زمینه خلا قانونی نداریم، چرا که با استناد به اصل بیست و هفتم قانون اساسی: تشکیل اجتماعات و راه پیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است و این یعنی وجود قانون حق اعتراض.
تشکیل اجتماعات برای اعتراض معمولا بدون حمل سلاح است و به مبانی اسلامی نیز ضرری وارد نمی‌کند، اما با این وجود می‌بینیم که هرگونه اعتراضی سرکوب شده و به اصل قانون نیز توجهی نمی‌شود! پس ما دارای ضعف در عمل با وجود قانون اعتراضات و حق اعتراض هستیم!
علاوه بر قانون اساسی، در قوانین دیگری نیز در رابطه با اجازه احزاب و حق اعتراض گفته شده است و از آن می‌توان به تبصره 2 ماده 6 قانون احزاب اشاره کرد که طبق آن: «برگزاری راهپیمایی‌ها با اطلاع وزارت کشور بدون حمل سلاح در صورتی که به تشخیص کمیسیون ماده ۱۰ مخل به مبانی اسلام نباشد و نیز تشکیل اجتماعات در میادین و پارک‌های عمومی با کسب مجوز از وزارت کشور آزاد است.»
در مفاد تمامی قوانینی که در آنها درباره اعتراضات و راهپیمایی‌ها و حق اعتراض صحبت شده و ما دو نمونه از آنها را ذکر کردیم، آزادی عمل برای اعتراض و راهپیمایی در نظر گرفته شده است، دادن آزادی عمل به مردم برای نشان دادن اعتراضاتشان بی شک فایده‌های بسیاری دارد و باعث می‌شود تا خشم مردم کمتر شده و بدانند که از راه اعتراض مسالمت آمیز می‌توانند خواسته‌هایشان را مطرح کرده و شرایط بهتری در جامعه برای خودشان و هموطنانشان ایجاد کنند و دیگر دست به انجام اعمال خشونت‌آمیز نمی‌زنند.
اعتراضات اخیر در ایران
بحران بی‌آبی در خوزستان، بزرگترین دلیل اعتراضات مردم در چند وقت اخیر است، این اعتراضات در خوزستان آغاز شد و با سرکوب گسترده ماموران پلیس و قطعی اینترنت رو به رو شد و حق اعتراض شهروندان دوباره نادیده گرفته شد، مردم هم در ابتدا در شهرها و استان‌های دیگر اعتراضاتشان را از طریق فضای مجازی بیان می‌کردند اما پس از مدتی این اعتراضات در شهرهای دیگر هم آغاز شد و شاهد اجتماعات و راهپیمایی‌هایی در تبریز و نیز خیابان جمهوری تهران و… بوده‌ایم.
در خوزستان نیز در طی این اعتراضات شاهد جان باختن برخی و زخمی شدن برخی دیگر بودیم و علاوه بر آن، افرادی که در اعتراضات شرکت داشتند نیز توسط مقامات پلیس دستگیر و زندانی شدند که البته با توجه به گفته‌های رئیس جدید قوه قضائیه، آقای محسنی اژه‌ای، پرونده این افراد به زودی مورد بررسی قرار گرفته و کسانی که صرفا برای حضور در اعتراضات دستگیر شدند، آزاد خواهند شد.
اعتراضات اخیر در کشورهای دیگر و حق اعتراض
اعتراض و ایجاد اجتماع همواره در سراسر جهان وجود داشته است. کشورهای مختلف با روش‌های خاص خودشان با این موضوعات برخورد کرده و برخی سرکوب کرده و گاهی هم با روش‌های درست و مسالمت آمیزی با آنها رو به رو می‌شوند.
مثلا اعتراضات اخیر شیلی مربوط به بالا رفتن هزینه حمل و نقل عمومی بوده است، دولت با بهانه کاهش پیدا کردن ارزش پول و نیز بالا رفتن بهای انرژی به طور ناگهانی نرخ بلیط مترو و اتوبوس را افزایش داده و مردم آن کشور نیز این اقدام را اهرم جدیدی برای اعمال فشار بر روی قشر ضعیف محسوب کرده‌اند.
دولت شیلی برای فرونشاندن این اعتراضات، عقب نشینی کرد و برنامه افزایش بهای وسایل حمل و نقل عمومی را به حالت معلق در آورد اما این کار موجب از بین رفتن اعتراضات نشد و اعتراضات گسترده‌تری نیز شکل گرفت. بسیاری از افراد، بهانه این اعتراضات را وجود فشار همیشگی بر قشر ضعیف جامعه در شیلی دانسته‌اند.
در یونان نیز اعتراضات گسترده‌ای برای تصمیم دولت برای قرار دادن مالیات بر تماس‌های تلفنی واتسپ شکل گرفت و این جرقه‌ای بود تا مردم برای شرایط نامناسب اجتماعی و اقتصادی که از قبل و به طور عمیق‌تر وجود داشته اعتراض کنند.
حق اعتراض در اعلامیه جهانی حقوق بشر
اعلامیه جهانی حقوق بشر همانطور که می‌دانیم دارای سی ماده می‌باشد که در آن مواد در رابطه با مسائل مختلفی مربوط به حقوق بشر صحبت شده است. در برخی مواد نیز در رابطه با اعتراض و حق اعتراض و قانون اعتراض برای مردم صحبت شده است.
در مواد هجده تا بیست اعلامیه حقوق بشر به آزادی سیاسی و روانی (مثل دین، عقاید، وجدان، گرایش و حرف و…) و عمومی پرداخته شده است و همچنین طبق ماده 20 اعلامیه جهانی حقوق بشر در رابطه با حق اعتراض: هر انسانی دارای حق آزادی در تشکیل انجمن‌های مسالمت آمیز و نیز گردهمایی‌ها می‌باشد و نیز هیچکس نباید مجبور به شرکت در هیچ انجمنی شود.
حق اعتراض و کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی سازمان ملل متحد
در ماده بیست و یکم کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی سازمان ملل متحد که در سال 1966 شکل گرفت و بر اساس آن کنوانسیون، انسان‌ها موظف به رعایت حقوق و آزادی دیگران‌اند، در رابطه با حق اعتراض آمده است که:
«هیچ محدودیتی در مورد اعمال این حق صورت نمی‌گیرد مگر مطابق قانون، آن هم در یک جامعه دموکراتیک و به طور ضروری در جهت منافع امنیت ملی، ایمنی عمومی، نظم عمومی، حفاظت از سلامت و اخلاق عمومی و یا حفاظت از آزادی‌های دیگران باشد.»
پس در این ماده، حق تشکیل مجمع مسالمت آمیز به رسمیت شناخته شده است.
تفاوت حق اعتراض در ایران و آمریکا
همانطور که خواندیم، نحوه اعتراض در کشورهای مختلف جهان متفاوت است و با توجه به اینکه دولت ایران با اعتراضات مثل آمریکا رفتار نمی‌کند، متوجه وجود تفاوت‌های زیادی در برخورد دولت‌ها با این موضوع می‌شویم..
انتظار مردم از دولت در آمریکا بسیار با ایران فرق دارد، دولت در آمریکا به مردم اجازه می‌دهد تا اعتراضات خود را بیان کرده و همچنین مثلا با توجه به تصویری که از یکی از راهپیمایی‌ها منتشر شد، یکی از شهروندان در طی اعتراضش اسلحه هم به همراه خود برده بود تا به عنوان وسیله دفاعی همراهش باشد، اما در ایران اینگونه نیست و تقریبا می‌توان گفت بر خلاف آن چیزی که قانون معین کرده، تقریبا هر نوع اعتراضی ناپسند محسوب می‌شود.
پایگاه خبری یاسا را دنبال کنید تا از مسائل مهم روز آگاهی یابید و اگر نیازمند کارشناس یا وکیل بودید به راحتی و در هر ساعتی از شبانه روز بتوانید از آن بهره ببرید!