آدم‌ربایی به مفهوم سلب آزادی تن است و به عمل انتقال یک شخص بدون رضایت او از محلی به محل دیگر با استفاده از زور، تهدید یا فریفتن گفته می‌شود. در تعریفی دیگر از این جرم، می‌توان گفت که آدم‌ربایی به معنای سلب آزادی تن دیگری بدون رضایت او و با قصد نامشروع از طریق جابجایی از محلی به محل دیگر است. قانونگذار در ماده 621 و 631 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی و ماده واحده قانون تشدید مجازات رانندگان متخلف مصوب 13355 عمل آدم‌ربایی را جرم‌انگاری کرده است.
دکتر جواد طهماسبی، حقوقدان، استاد دانشگاه و کارشناس مرکز آموزش قوه قضائیه در گفت‌وگو با «حمایت» اظهار کرد: گروگان‌گیری که اصطلاح صحیح آن آدم‌ربایی است، از جمله جرایمی است که افراد با انگیزه‌ها و اهداف مختلفی مانند به دست آوردن پول، انتقام گرفتن و نیز اختلافات شخصی مرتکب آن می‌شوند. وی افزود: در مورد مجازات جرم آدم‌ربایی، علاوه بر مجازات‌هایی که قانون برای آن در نظر گرفته، نکته مهم این است که اگر در حین ارتکاب جرم یا در مدتی که شخص اسیر آدم‌ربایان است، فرد آدم‌ربا مرتکب اقداماتی از قبیل ضرب و جرح، تعرض و قتل یا جرایم دیگری مانند حبس غیرقانونی شود، شخص مرتکب علاوه بر مجازات مقرر در قانون برای این جرم، به مجازات این اعمال نیز محکوم خواهد شد.
الحاق ایران به کنوانسیون بین‌المللی علیه گروگان‌گیری
وی در خصوص تعریف آدم‌ربایی عنوان کرد: آدم‌ربایی از جمله جرایمی است که معمولاً به قصد خواسته‌های غیر قانونی یا به عنوان مقدمه جرایم دیگر ارتکاب می‌یابد و در بین اعضای باندهای مجرمانه و سازمان‌یافته مانند باندهای مربوط به قاچاق مواد مخدر یا قاچاق انسان شیوع بیشتری دارد. طهماسبی ادامه داد: از نظر مقررات بین‌المللی در این خصوص کنوانسیون خاصی به نام کنوانسیون بین‌المللی علیه گروگان‌گیری وجود دارد که کشور ما نیز از ۱۰ سال قبل به آن ملحق شد و علی‌القاعده باید مطابق مفادد این کنوانسیون با رعایت موازین شرعی و قانونی و منطبق بر حقوق اسلام، جرم‌انگاری لازم در مورد این عمل صورت گیرد.
مجازات فرد آدم‌ربا
وی با بیان اینکه در حال حاضر جرمی با عنوان گروگان‌گیری در قانون ما وجود ندارد، اما آدم‌ربایی در قانون ما جرم‌انگاری شده است، افزود: چنانچه کسی ربوده شده یا در اصطلاح، گروگان گرفته شود، مرتکب این جرم تحت عنوان آدم‌ربایی و در مواردی نیز تحت عنوان بازداشت غیرقانونی، قابل تعقیب است و به حبس به مدت ۵ تا ۱۵ سال حبس محکوم خواهد شد.
این حقوقدان به ماده 621 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 اشاره کرد و گفت: بر اساس این ماده، هرکس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هرمنظور دیگر به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصا یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند به حبس از پنج تا پانزده سال محکوم خواهد شد. در صورتی که سن مجنیعلیه کمتراز پانزده سال تمام باشد یا ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنیعلیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات تعیین‌شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود. همچنین طبق تبصره این ماده، مجازات شروع به ربودن سه تا پنج سال حبس است.
دزدیدن یا مخفی کردن اطفال
طهماسبی با بیان اینکه ماده 631 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی نیز اقدام به آدم‌ربایی را جرم‌انگاری کرده است، عنوان کرد: بر اساس این ماده، هر کس طفلی را که تازه متولد شده است، بدزدد یا مخفی کند یا او را به جای طفل دیگری یا متعلق به زن دیگری غیر از مادر طفل قلمداد کند، به 6 ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد و چنانچه احراز شود که طفل مزبور مرده بوده، مرتکب به یکصد هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
این حقوقدان خاطرنشان کرد: نکته مهم، پیشگیری از وقوع این جرایم به خصوص در مورد کودکان است؛ در حقیقت، افرادی که به لحاظ وضعیت خاص مانند اختلافات با دیگران در معرض این تهدیدات قرار دارند، باید از بُعد پیشگیری مراقبت بیشتری انجام دهند همچنین باید کودکان را نسبت به این موضوع آگاه کرد.
نعیمه جهانشاهی
