اشتغال بیگانگان در کشور ما خیلی هم آسان نیست. در واقع، برای صدور پروانه کار، شرایط نسبتاً دشواری وجود دارد. طبق قانون، اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند، مگر اینکه اولاً دارای روادید (ویزا) ورود با حق کار مشخص باشند و ثانیاً مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط، پروانه کار دریافت کنند. اتباع کشورهای دیگر، برای اینکه بتوانند در کشور ما مشغول به کار شوند، باید از وزارت کار و امور اجتماعی پروانه کار بگیرند. صدور این پروانه سه شرط مهم دارد:
- فرد بیگانه باید اطلاعات و تخصص کافی را برای اشتغال به کار مورد نظر داشته باشد.
- در میان ایرانیان، متخصص به اندازه کافی وجود نداشته باشد و اگر هم باشد، آمادگی انجام کار نداشته باشند.
- از تخصص بیگانه برای آموزش و جایگزینی بعدی ایرانی‌ها استفاده شود.
قانون کار یک استثنا و امتیاز هم برای اتباع بیگانه در نظر گرفته است: اگر تبعه بیگانه حداقل ده سال به طور مداوم در ایران اقامت داشته یا اگر همسر ایرانی داشته باشد، نیازی به رعایت شرایط برای گرفتن پروانه کار ندارد. به علاوه، کسی که به صورت مهاجر از کشورهای بیگانه می‌آید و همچنین پناهندگان سیاسی، اگر کارت معتبر مهاجرت داشته باشند، می‌توانند بدون رعایت این شرایط مشغول کار شوند.
موارد ممنوعیت اشتغال بیگانگان
در بیشتر کشورهای جهان، برای بعضی شغل‌ها نمی‌توان از کسانی غیر از تبعه خود آن کشور استفاده کرد. قانون کشور ما هم این موارد را جزء ممنوعیت‌های اشتغال بیگانگان مطرح کرده است:
- استخدام کارشناسان خارجی، جز در مواردی که لازم است، که آن هم باید با تصویب مجلس شورای اسلامی باشد.
- بعضی مشاغل خصوصی، مانند وکالت دادگستری و سردفتری اسناد رسمی
- استخدام در وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها و دوایر دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی و مشاغل قضایی
دردسرهای به کارگیری اتباع خارجی غیرمجاز
استخدام اتباع بیگانه بدون مجوز قانونی در کشور ما ممنوع است. بنابراین، کارفرمایان کارگاههایی که اتباع خارجی بدون پروانه کار را استخدام کنند، باید منتظر مجازات باشند. این کارفرمایان بابت اشتغال غیرمجاز هر کارگر خارجی معادل پنج برابر حداقل دستمزد روزانه جریمه می‌شوند. همچنین، پس از ابلاغ برگ جریمه، باید با آن کارگران تسویه حساب و آنان را اخراج کنند. البته چون این کارگران معمولاً ارزان‌تر از کارگران ایرانی هستند، بسیاری از کارفرمایان وسوسه می‌شوند که دوباره به سراغ آن‌ها بروند. در این صورت، طبق قانون، کارفرما باید منتظر مجازاتی سنگین‌تر باشد، زیرا کارفرمایی که این کار غیرقانونی را تکرار کند، جریمه‌اش دوبرابر خواهد شد. در ضمن، اگر کارفرمایی که به این دلیل جریمه شده است، جریمه‌اش را نپردازد، تعقیب کیفری خواهدد شد. همچنین، در صورت تخلف اتباع بیگانه، وزارت کار این موضوع را به مراجع قضایی اطلاع می‌دهد و اخراج یا ممنوعیت ورود آنان را به کشور درخواست می‌کند.
اخراج اتباع بیگانه؛ اشتغال کارگران ایرانی
رعایت حقوق بیگانگان نباید حقوق نیروهای داخلی را ضایع کند. مثلاً حقوق و دستمزد تبعه ایرانی در شرایط مساوی نباید از حقوق تبعه بیگانه کمتر باشد. به علاوه، اتباع بیگانه در مشاغلی به کار گرفته می‌شوند که اتباع ایرانی آماده‌به‌کار و دارای اطلاعات تخصصی در مورد مشابه در دسترس و کافی نباشند. تا زمانی که اتباع خارجی به طور غیرقانونی در ایران مشغول به کار هستند، تعداد زیادی از ایرانیان بیکار می‌مانند چراکه استفاده از اتباع خارجی به جای کارگران ایرانی، مزایای فراوانی برای کارفرمایان خواهد داشت. برخورد با کارفرمایان متخلف، میتواند به اشتغال کارگران ایرانی بیکار کمک کند اما مسئول اجرای این طرح، نیروی انتظامی است نه اداره کل اتباع خارجی. نکته قابل توجه اینکه وزارت کشور مسئول اتباع خارجی است. باید اسامی اتباع خارجه‌ای کهه کارت اقامت ندارند، به دادسرا اعلام شود و نسبت به اخراج و بازگرداندن آن‌ها اقدام لازم صورت گیرد. وی تاکید می‌کند: اجرای قوانین مربوط به اتباع خارجی مربوط به وزارت کشور است.
