16 اسفند ماه، زمان اجرای نرخ‌های جدید و افزایش یافته جریمه‌های رانندگی است. نرخ‌هایی که چند ماه قبل در هیات دولت با هدف اثر بر بازدارندگی تخلفات رانندگی تصویب شد و اکنون در آستانه سفرهای نوروزی به مرحله اجرا در می‌آید. بر اساس مصوبه دولت، جریمه‌های رانندگی با افزایش قابل توجهی مواجه شده که عبور از چراغ قرمز به عنوان یکی از تخلفات حادثه ساز از ۱۰۰ هزار تومان به ۲۰۰ هزار تومان، سرعت غیرمجاز (بیش از ۳۰ کیلومتر در ساعت) از ۱۰۰ هزار تومان به ۲۰۰ هزار تومان و همچنین سرعت غیرمجاز (تا ۳۰ کیلومتر در ساعت) از ۴۰ هزار تومان به ۶۰ هزار تومان افزایش یافته است. افزایش نرخ جریمه‌های رانندگی به زعم بسیاری از کار‌شناسان اثر مثبت بر بازدارندگی تخلفات رانندگی داشته که می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای بر کاهش تصادفات و تلفات رانندگی اثر بگذارد.
افزایش جریمه و کاهش تخلف
بررسی‌ها حاکی است که افزایش نرخ جریمه می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش تخلفات داشته باشد و بالا بودن نرخ جریمه می‌تواند بازدارندگی در ارتکاب جرم ایجادکند. جریمه‌های رانندگی در کنار سایر مسائل از عوامل کاهش تلفات رانندگی است و در صورتی که نرخ جریمه و سطح مجازات نسبت به منافعی که در اثر عدم رعایت مقررات و عدم رعایت قانون نصیب شخص می‌شود، بالا‌تر باشد بازدارندگی در ارتکاب جرم را ایجاد می‌کند. هنگامی که مبلغ جریمه‌های رانندگی افزایش می‌یابد رانندگان متخلف مجبورند بخشی از درآمد خود را صرف پرداخت آن کنند و به این صورت در امرار معاش آن‌ها تاثیر گذار خواهد بود بنابراین بیشتر سعی می‌کنند قانون را رعایت کنند تا مجبور به پرداخت جریمه نباشند.
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا درباره افزایش نرخ جرایم رانندگی گفته افزایش جرایم رانندگی برابر قانون اجرایی و عملیاتی می‌شود در واقع از طریق دولت به نیروی انتظامی ابلاغ و پس از فراهم‌شدن شدن ساز و کار آن، قابلیت اجرایی شدن دارد. البته تعداد تخلفات اندک است؛ ۱۱ مورد تخلفات حادثه ساز داریم که با جان مردم سر و کار دارند. برای افرادی که با مصرف مواد روانگردان رانندگی می‌کنند و جان مردم را به خطر می‌اندازند، نمی‌توان قیمتی تعیین کرد.
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا به نرخ جرایم در دیگر کشور‌ها اشاره کرد و افزود: در دنیا برای تمامی تخلفات رانندگی تعاریفی وجود دارد؛ در کشورهای اروپایی شاهد هستیم که رسیدگی به تخلفات رانندگی به عنوان یکی از مسائل اساسی آن کشور محسوب می‌شود. در کویت برای رانندگانی که حین رانندگی از مشروبات الکلی استفاده می‌کنند، ۵۰۰ دینار جریمه نقدی، یک سال بازداشت، ابطلال گواهینامه و در نیوزلند نیز ۶ هزار دلار جریمه نقدی، ۲ سال بازداشت و یک سال تعلیق گواهینامه اعمال می‌شود. جریمه عبور از چراغ قرمز در قطر نیز ۶ هزار ریال، برابر با پنج میلیون تومان پول ایرانی است این در حالی است که نرخ جریمه سرعت غیرمجاز در انگلستان ۱۰۰۰ پوند است. رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا افزود: تعداد افرادی که منجر به وقوع حوادث حادثه ساز می‌شوند، اندک است البته این را هم باید بدانیم که حوادث رانندگی مثل آب، برق و… نیست که در سبد خانوار باشد.
قانون گرایی در جامعه رو به افزایش است
سردار مهری به تعداد ۱۶ هزار و ۸۷۰ نفر کشته ناشی از تصادفات در سال ۹۳ اشاره کرد و گفت: باید بدانیم که چه کسانی باعث وقوع این حوادث می‌شوند؛ در تصادفات منجر به فوت حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد راننده بوده‌اند که تمامی این افراد (راننده‌ها) مقصر نیستند؛ البته در حال حاضر قانون گرایی در سطح جامعه رو به افزایش است. رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا با تاکید بر اینکه اعمال جرایم برای پیشگیری از وقوع جرم است، بیان داشت: بر اساس قانون مصوب هیات وزیران باید تخلفات خصوصا تخلفات حادثه ساز کمتر شود؛ باید از ابزارهای کنترلی و فناوری نوین از جمله دوربین‌ها در سطح شهر و جاده‌ها بیشتر استفاده شود.
سردار مهری گفت: طی ۹ ماه گذشته حدود ۷۰ درصد تخلفات عبور از چراغ قرمز توسط دوربین‌ها ثبت و به افراد متخلف اطلاع‌رسانی شده و آن‌ها نیز متوجه اقدام خطرناک خود شده‌اند. وی با بیان اینکه پلیس مجری قانون و مقررات است، تاکید کرد: اعمال جرایم برای برقراری نظم و امنیت جانی رانندگان است؛ مردم ما نیز قانونمدار هستند و امیدواریم در برقراری نظم در سطح جامعه با پلیس همکاری کنند. رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا گفت: پلیس هرگز به دنبال جریمه کردن نیست بلکه اجرای قوانین برای سلامت رانندگان مدنظر است؛ اگر بر اساس قوانین و مقررات تردد صورت بگیرد قطعا در جامعه مشکلی پیش نخواهد آمد. طبیعی است که در هر جامعه‌ای تخلف وجود دارد و استفاده از ابزارهای جریمه می‌تواند از وقوع جرایم پیشگیری کند. سردار مهری خطاب به مردم گفت: تازمانی که ساز و کار اجرایی فراهم نشود افزایش نرخ جرایم هم اعمال نمی‌شود.
افزایش جریمه، ابزار کاهش تخلف نیست!
با این حال، جانشین سابق رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ معتقد است افزایش نرخ جرایم رانندگی تنها به عنوان یک ابزار در کاهش تخلفات و تلفات تاثیرگذار نیست. به گفته سرهنگ بذرافشان معمولا در تصادفات جرحی و فوتی یک یا دو تخلف حادثه ساز عامل وقوع این تصادف شده است که تخلفات حادثه ساز عبور از چراغ قرمز، نقص فنی، انحراف به چپ، سرعت و سبقت غیر مجاز و… است که برای این تخلفات در قانون رسیدگی به تخلفات نمره منفی هم تعیین شده است. نمره منفی برای تخلفات حادثه ساز رانندگان وسایل حمل و نقل باری و مسافر بیشتر است چرا که یک تصادف بیشترین تلفات را دارد.
وی با بیان اینکه افزایش نرخ جرایم به عنوان یک ابزار شرط کاملی در امر کاهش تلفات نیست، گفت: در کنار افزایش نرخ جرایم باید محرومیت‌های اجتماعی برای رانندگان حادثه ساز پیش بینی می‌شد چرا که در کشورهای خارجی علاوه بر جریمه محرومیت اجتماعی برای رانندگان حادثه ساز در نظر گرفته شده است. آموزش همگانی در سنین کودکی منجر به آن می‌شود که در دوران جوانی وقتی آن‌ها به عنوان راهبران ترافیک وارد جامعه شوند قوانین و مقررات را رعایت کنند که نتیجه آن کاهش تلفات و تخلفات است. برای شدید‌ترین تخلفات در کشور یک جریمه و مدت زمان کوتاهی زندان در نظر گرفته می‌شود که این در بحث کاهش تخلفات و تلفات باز دارنده نیست. افزایش جریمه‌ها کارساز نخواهد بود و بعد از مدت کوتاهی کارکرد خود را از دست می‌دهد؛ همچنین باید برای ابطال گواهینامه در بار اول اقدام شود نه آنکه بار‌ها یک راننده مرتکب تخلف حادثه ساز شده و سپس گواهینامه‌اش ابطال شود.
عنوان تخلفات رانندگی مبلغ جریمه به ریال
استفاده از تلفن همراه یا وسایل ارتباطی مشابه در حین رانندگی 000/000/1 ریال
تجاوز از سرعت مجاز(بیش از 30 کیلومتر در ساعت) 000/000/2 ریال
عبور از چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی 000/000/2 ریال
سبقت غیرمجازدر راه های دوطرفه 000/000/2 ریال
رانندگی در حال مستی 000/000/4 ریال
عدم استفاده از کمربند توسط رانندگان یا سرنشینان 000/600 ریال
رانندگی با وسیله نقلیه دودزا 000/450 ریال
فرشید اسحاقی
