پرداخت هدفمندی به شیوه کنونی روشی غلط است که اغلب کارشناسان به آن اتفاق نظر دارند، با این وجود اصلاح این روش به دلیل مشکلاتی همچون نبود سامانه‌های جامع اطلاعاتی برای شناسایی نیازمندان واقعی تا کنون به تعویق افتاده است و در حال حاضر به بیش از 95 درصد از مردم به صورت غیرهدفمند یارانه ثروتمندان پرداخت می‌شود. در این شرایط آخرین خبرها حاکی از این است که حذف یارانه ثروتمندان در بودجه سال آینده در دستور کار دولت و مجلس قرار گرفته است.
یارانه ثروتمندان
بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها قرار بود 50 درصد از درآمد هدفمندی به مردم، ۳۰ درصد به تولید و ۲۰ درصد به دولت اختصاص پیدا کند و این در شرایطی است که نه تنها این رقم‌ها تحقق پیدا نکرد، بلکه رقمی حدود 12 هزار میلیارد تومان نیز از بودجه عمومی دولت برای یارانه‌های نقدی اختصاص پیدا کرد. در این شرایط کارشناسان پرداخت یارانه‌ها به دهک‌های پردرآمد را غیرمنطقی عنوان کرده و معتقدند رقم فعلی 45 هزار و 500 تومان تاثیری درمعیشت افراد پردرآمد نداشته و با حذف دهک‌های بالا می‌توان این رقم را صرف هزینه‌های عمرانی، چند برابر شدن یارانه نیازمندان و از همه مهم‌تر اختصاص یارانه به تولید کرد. این در شرایطی است که بر اساس جزییات هدفمندی یارانه‌ها در ۶ ماهه نخست سال امسال، ۶۰۰ هزار نفر به جمع یارانه بگیران اضافه شده است و در این میان سهم تولید تنها ۱.۸ درصد بوده است. در این شرایط باید دید در صورت موافقت با حذف یارانه ثروتمندان ، سهم تولید از منابع هدفمندی افزایش پیدا می‌کند؟
افزایش هزینه‌های ناشی از هدفمندی یارانه‌ها در سال‌های اخیر، فشار زیادی به تولید کشور وارد کرده است و این مساله مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان به وجود آورده است. از سویی دیگر رقم بالای تسهیلات تولید در کشور نیز از دیگر مشکلاتی است که باعث تشدید فشار به آنها شده است. در این شرایط بسیاری از تولیدکنندگان چشم انتظار یارانه تولید هستند. رییس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با اشاره به مشکلات تولیدکنندگان و اهرم‌های فشار بانک‌ها برای ارائه تسهیلات به تولید گفت: «این مساله باعث تنگنای شدید تولیدکنندگان و افزایش معوقات بانکی آنها شده است و در این شرایط انتظار می‌رود تا یارانه تولید با معوقات بانکی تهاتر شود.»
عبدالوهاب سهل‌آبادی با بیان اینکه قرار بر این بود ۳۰ درصد سهم هدفمند کردن یارانه‌ها به تولیدکنندگان اختصاص یابد، به ایسنا گفت: «متاسفانه این مسئله عملیاتی نشد و در حال حاضر اگر دولت تصمیمی اتخاذ کند مبنی بر اینکه این سهم با دیون تولیدکنندگان به بانک‌ها تهاتر شود، می‌توانیم شاهد بهبود وضعیت واحدهای تولیدی باشیم.» رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران وضعیت تولید را مناسب ندانست و گفت: «به طور حتم باید جهت بهبود وضعیت تولید در کشور چاره‌اندیشی شود؛ چرا در غیر این صورت با بار سنگین بدهی بانکی و بهره‌های مربوط به آن تولید و حرکت درنمی‌آید و هم‌اکنون شاهد هستیم استقبال مناسبی از طرح رونق تولیدی توسط واحدهای تولیدی صورت نگرفته است.»
نظارتی بر پرداخت یارانه تولید وجود ندارد
غلامعلی جعفر زاده ایمن آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز با اشاره به شیوه غلط پرداخت هدفمندی یارانه‌ها گفت: «در صورت ادامه این روند قطعا 8 هزار و 381 میلیارد تومان کسری بودجه خواهیم داشت.» وی با بیان اینکه نظارتی بر پرداخت یارانه تولید وجود ندارد گفت: «در بخش توزیع منابع یارانه‌ای به بخش تولید، اگرچه الگوی کلی پرداخت‌های این بخش کمک به تولید و اشتغال است، اما منطق توزیع آن به چند واحد تولیدی خاص مشخص نبوده و تاثیر آن بر وضعیت اقتصاد، جامعه و تولید اندازه‌گیری نشده است.» بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم یارانه پرداختی به واحدهای تولیدی و خدماتی مبلغ 4هزار و 333 میلیارد تومان بوده است و این مبلغ تنها 1.8 درصد از سهم کل درآمد هدفمندی است.
جعفر زاده ایمن آبادی با بیان اینکه در 6 ماهه نخست سال 1396 مبلغ کل یارانه پرداختی اعم از یارانه نقدی سرپرستان خانوار، افزایش مستمری خانوارهای تحت پوشش دستگاه‌های حمایتی، بهداشت و کمک به تولید مبلغ 24هزار و 258 میلیارد تومان است، به خانه ملت گفت: «سهم یارانه پرداختی به واحدهای تولیدی و خدماتی مبلغ 4هزار و 333 میلیارد تومان و 1.79درصد کل یارانه‌های پرداختی در سال 1396 بوده و این رقم وحشتناک است؛ چرا که قانون می گوید 30 درصد باید به تولید اختصاص یابد که تنها 1.8 درصد اختصاص یافته است.» وی با اشاره به ضرورت حذف افراد با درآمد بالا از فهرست یارانه بگیران به ضرورت تکمیل سامانه‌های جامع برای شناسایی افراد غیر نیازمند اشاره کرد و گفت: «ضروری است تمامی دستگاه‌های دارنده بانک‌های اطلاعاتی مورد نظر نسبت به ارائه اطلاعات آن به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اقدام کنند، ضمن آنکه در سال گذشته و سال جاری امکان ثبت نام افراد جامانده از دریافت یارانه‌ها فراهم نشده است.» وی تاکید کرد: «با توجه به پرداخت یارانه به بیش از 95درصد از جمعیت کشور و توزیع یکنواخت بین تمام افراد جامعه و عدم تخصیص بر اساس گروه‌های گوناگون درآمدی، یارانه نقدی در سال 1396 غیر هدفمند پرداخت شده است.»
صرفه جویی ۱۲ هزار میلیارد تومانی با اصلاح شیوه پرداخت
بررسی ها نشان می دهد ۹۵.۲۱ درصد جمعیت کشور یارانه دریافت می‌کنند و در این شرایط تعداد یارانه بگیران در 6 ماه ابتدای سال رو به افزایش بوده است. در این شرایط مهرداد لاهوتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی از حذف یارانه ثروتمندان در بودجه سال آینده خبر داده است و با اشاره به عدم تحقق اهداف هدفمندی یارانه‌ها به ایسنا گفت: «شاهد این بودیم که دولت ۳۵ هزار میلیارد تومان از محل درآمد هدفمندی را به یارانه نقدی اختصاص داده و ۱۱ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان نیز از بودجه عمومی دولت برای یارانه‌های نقدی اختصاص پیدا کرده است.» وی با بیان اینکه می‌توانیم با حذف یارانه دهک‌های بالا جلوی پرداخت ۱۲ هزار میلیارد تومان از بودجه عمومی دولت برای یارانه‌های نقدی را بگیریم گفت: «همچنین می‌توان یارانه دهک‌های اول و دوم و افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی را قدری افزایش داد البته هنوز در این زمینه با دولت به جمع‌بندی نرسیده‌ایم اما امیدواریم تا پیش از ارائه لایحه بودجه به مجلس در این رابطه تصمیم مشترکی بگیریم.»
پیشنهاد افزایش یارانه دهک‌های پایین، در شرایطی است که پیش تر پرویز فتاح، رییس کمیته امداد امام خمینی از دولت خواسته بود تا کار شناسایی افراد نیازمند به یارانه به این کمیته واگذار شود. پیشنهاد اصلاح روش هدفمندی یارانه‌ها پیش از این و در دو سه سال اخیر بارها مطرح شده است. حال باید دید با توجه به تشدید مشکلات بخش تولید و کمبود اعتبارات دولتی این بار چه سرانجامی خواهد داشت و آیا اراده ای جدی برای ایجاد بانک اطلاعاتی برای شناسایی افراد غیرنیازمند وجود دارد.
