لزوم برخورد قاطع با عطاری‌های متخلف
در ماه‌های اخیر وزارت بهداشت بارها درباره فعالیت عطاری‌ها و فروش بعضی داروها به صورت غیرمجاز در این مراکز، هشدار داده، این در حالی است که سردار علی مویدی، رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر کشور نیز به‌تازگی نسبت به فعالیت برخی از عطاری‌ها در زمینه عرضه داروهای مخدر از جمله متادون و حتی مواد مخدر واکنش نشان داده است.
ایران کشوری است که از تنوع زیادی در گیاهان دارویی برخوردار است، این ویژگی موجب شده تا جایگاه این نوع گیاهان ارزشمند در میان مردم کشورمان از گذشته‌های دور تاکنون خاص و مهم باشد و برای درمان بسیاری از امراض خود به سراغ داروهای گیاهی بروند؛ در چنین وضعیتی چگونگی عملکرد و فعالیت عطاری‌ها اهمیت می‌یابد.
اما اتفاقی که در سال‌های اخیر افتاده افزایش چشمگیر عطاری‌هاست، از این‌رو نظارت بر این فروشگاه‌‌ها و مغازه‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد البته رسول دیناورند، رییس سازمان غذا و دارو، مدتی پیش ضمن هشدار درباره فروش داروهای غیرمجاز در عطاری‌ها، از برنامه ساماندهی و نظارت بر عطاری‌ها خبر داد. اما در عمل شاهد هستیم که عطارها همچنان به تجویزهای خودشان ادامه می‌دهند، آنهم در شرایطی که طب سنتی در حال حاضر به عنوان یک علم شناخته می‌شود و در دانشگاه رشته تخصصی خود را دارد با این حال به طور معمول متصدی عطاری‌ها کسانی هستند که تخصص و اطلاعات کافی در این زمینه ندارند. در این میان چندی پیش معاون طب سنتی وزارت بهداشت تاکید کرد که ضروری است کسانی که به عنوان عطار در عطاری‌ها فعالیت می‌کنند، آموزش‌های اولیه را در زمینه گیاهان دارویی و همچنین عوارض و تداخلاتی که می‌توانند با داروهای شیمیایی داشته باشند، بگذرانند.
استقبال مردم موجب ازدیاد عطاری شده است
به گفته محمود خدادوست، عطارهای بسیار باتجربه و دارای دانش کافی، سهم بزرگی را در برافراشته نگاه داشتن پرچم طب سنتی در کشور دارند. اما متاسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از عطاری‌ها تحت عنوان فروشندگان گیاهان دارویی رشد زیادی داشته‌اند در حالی که به اعتراف و استناد صنف عطاران، مجوز فعالیت ندارند. طبق مطالعات و بررسی‌ها، بخش عمده‌ای از عطاران در این عطاری‌ها، سابقه کار در چنین مکان‌هایی را نداشته و بسیاری از مفردات و گیاهان دارویی را نمی‌شناسند. این افراد فقط به اقبال بیش از حد مردم برای استفاده از گیاهان دارویی، بدون مجوز از سوی صنف اقدام به بازگشایی عطاری کرده‌اند. داروهای ترکیبی بی‌نام و نشان تحت عنوان داروهای ضد چاقی، ضد لاغری، ضد سرطان، ضد دیابت و موارد دیگر در تبلیغات پشت شیشه این عطاری‌ها به وفور دیده می‌شود.
از سوی دیگر خبرها حاکی از آن است که عطاری‌ها در سال‌های اخیر خدمات ترک اعتیاد هم ارائه می‌دهند این اقدام در حالی است که به گفته رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر کشور قرص‌های ترامادول در اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر از داروهای طیف سوم شناخته شده و پراکندگی مصرف، تولید و توزیع ترامادول در ایران هشداردهنده است.
اکثر داروهای ترک اعتیاد گیاهی اعتیادآور است
اما نکته‌ای که در این میان نباید از آن غافل شد این است که تحقیقات سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد بیش از ۹۰درصد از داروهای ترک اعتیاد گیاهی در عطاری‌ها، حاوی داروی شیمیایی دیفنوکسیلات است و البته از آن خطرناک‌تر، داروهای اعتیادآوری مانند ترامادول و کدیین. محمدرضا قدیرزاده، رییس گروه مطالعات سازمان پزشکی قانونی در این‌باره می‌گوید: اکثر داروهایی که به عنوان ترک اعتیاد گیاهی در عطاری‌ها فروخته می‌شود، دارای داروهای شیمیایی و اعتیادآور است. ترامادول این روزها به عنوان یکی از داروهای اعتیادآور و روانگردان شناخته می‌شود و اعتیاد به آن بسیار خطرناک است. اما وجود ترامادول در این داروهای ترک اعتیاد باعث می‌شود فرد احساس سرخوشی و شادابی پیدا کرده و تصور کند که ترک اعتیادش موثر بوده است.
درحالی این روند رو به گسترش است که ایرج خسرونیا، رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، تاکید می‌کند: اگرچه داروهای گیاهی مفید هستند اما باید به‌جا و به‌موقع استفاده شوند زیرا همانند داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی هستند بنابراین باید از مصرف داروهای گیاهی در موارد غیرضروری اجتناب کرد.
در این میان به گفته سردار مویدی، براساس گزارش‌های متعددی که به پلیس واصل می‌شود، وجود قرص‌های ترامادول در اصناف مختلف خطرآفرین است و باید به آن به عنوان یک هشدار نگاه ویژه داشته باشیم. تقاضای پلیس این است که صنف عطاری نظارت مبسوطی بر عملکرد عطاری‌ها داشته باشد. دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز فعالیت عطاری‌ها را از نظر بهداشتی کنترل بیشتری کنند و در نهایت نیروی انتظامی نیز از نظر مباحث رسیدگی به عرضه مواد مخدر در عطاری‌ها بررسی‌های خود را تشدید کند.
رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر کشور می‌گوید: با توجه به آسیب‌های ناشی از سوء‌مصرف قرص‌های ترامادول در افراد و گسترش روزافزون این قرص در جوامع مختلف و وابستگی افراد به قرص ترامادول در کنوانسیون مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل، این دارو تحت کنترل است، یعنی تاکید شده است که کشورها بر روی توزیع و مصرف آن نظارت کافی داشته باشند.
این در حالی است که به گفته وی، متاسفانه قرص ترامادول به شیوه‌های مختلف در دسترس مردم قرار می‌گیرد. از آنجایی که پلیس باید مصرف این‌گونه داروها که عوارض بسیار خطرناکی برای افراد جامعه به دنبال دارد را هشدار دهد اما باید به این موضوع هم توجه کرد که نظارت کافی بر تهیه، توزیع و نوع مصرف آن باید به روش‌های مختلف اعمال شود.
از سوی دیگر معاون طب سنتی وزارت بهداشت اتفاق دیگری که در این حوزه افتاده است را بیان می‌کند. به گفته خدادوست، یکی از چالش‌های موجود در بخش طب سنتی فعالیت برخی پزشکان عمومی بدون تخصص طب سنتی در این حوزه است. وی از تدوین آیین‌نامه ساماندهی ارائه‌دهندگان خدمات طب سنتی و مکمل با همکاری معاونت‌های درمان، آموزشی و دفتر حقوقی وزارت بهداشت خبر می‌دهد و می‌گوید: در این آیین‌نامه مقرر شد تا پزشکانی که در حوزه طب سنتی فعالیت می‌کنند در آزمونی که توسط این وزارت‌خانه برگزار می‌شود، شرکت کنند تا در صورت کسب نمره، محدوده فعالیت‌شان مشخص شود.از آنجایی که فعالیت عطاری‌ها ارتباط مستقیمی با سلامت مردم دارد، برخورد قاطعانه با عطاری‌های متخلف ضروری است. شاید هم بهتر باشد به گفته معاون طب سنتی وزارت بهداشت برخورد با عطاری‌ها، به جای برخورد سلبی، ایجابی باشد.
در این میان می‌توان امیدوار بود اقدام‌هایی مانند ایجاد مراکز ارائه فرآورده‌های طبیعی، سنتی و گیاهان دارویی که حداقل استانداردها در آنها رعایت می‌شود، موجب گرایش مردم به ارتقای دانش عطاری‌ها و فعالیت آنها شود، موضوعی که چندی پیش از سوی خدادوست عنوان شده است.
