توجه به مجازات‌های جایگزین در نظام قضایی آنقدر کم هست که صدور حکمی در این زمینه خبرساز شود. چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه یک قاضی در گنبد کاووس مجرمانی که شامل حال قانون استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس می‌شده‌اند را به جای زندان، محکوم به‌خرید کتاب، قفسه کتاب و لوازم‌التحریر برای زندان کرده است. گفت‌وگو با سیدقاسم نقی‌زاده موسوی، رئیس شعبه دوم دادگاه کیفری2 گنبد‌کاووس را بخوانید.
از چه زمانی به فکر اعمال مجازات‌های جایگزین برای مجرمان افتادید؟
چند سال قبل از تصویب این قانون و با توجه به تجربه‌ای که همکاران‌مان در مرکز داشتند این مجازات‌ها را کم و بیش برای برخی مجرمان استفاده می‌کردم. اما مهم‌ترین مجازات‌هایی که با توجه به بافت شهرستان گنبد انجام دادم تهیه کتاب توسط مجرمان برای زندان گنبد، خریداری 2دستگاه اسپیلت و آبسرد کن، خریداری لوازم‌التحریر مورد نیاز کلانتری، تهیه بنر و تابلوهایی با مضمون‌های دین و قرآنی، تهیه قفسه کتابخانه و… بوده است.به هر حال قانون دست قاضی را در مواردی باز گذاشته است که نوع مجازات را تعیین کند. این اقلام هم با توجه به نیاز کلانتری، مساجد، امامزاده و زندان گنبد به این اماکن با عنوان وقف از محل مجازات‌های جایگزین حبس اهدا شده است تا در این میان نگاهی هم به موضوع وقف در جامعه داشته باشیم، اما بیشتر روی خرید کتاب اصرار داشتم.
چرا خرید کتاب را به‌عنوان مجازات درنظرگرفتید؟
آگاهی نداشتن افراد باعث می‌شود تا جرم در جامعه افزایش پیدا کند، برای همین در موارد متعددی برای برخی متهمان خرید کتاب را برای تجهیز کتابخانه گنبد درنظر گرفتم. زندان فرصت خوبی برای مطالعه در اختیار افراد قرار می‌دهد.به این ترتیب هم زندانیان به کتاب‌های جدید برای مطالعه دسترسی خواهند داشت و هم آگاهی آنها بالاتر می‌رود. کتاب‌هایی که تا‌کنون برای زندان تهیه شده برای تمامی گروه‌های سنی و به‌گونه‌ای است که از شخص کم سواد تا تحصیلات عالیه می‌توانند از این کتاب‌ها استفاده کنند. تعدادی کتاب مختص کودکانی که به اجبار همراه مادرانشان در زندان هستند نیز تهیه شده است.
به‌نظر شما واقعا می‌شود روزی تأثیر خرید کتاب برای زندانیان را دید؟
باید کمی صبور باشیم. اثر استفاده از این نوع مجازات‌ها در بلندمدت آشکار می‌شود.به هر حال زندان با کتابخانه، بهتر از زندان بی‌کتابخانه است.اینکه در زندان کتاب باشد، حتی اگر روی یک زندانی هم تأثیر بگذارد، مهم است و شک نکنید که خواهد گذاشت.کم نبوده‌اند آدم‌هایی که با خواندن یک صفحه از کتابی یا حتی یک جمله، مسیر زندگی‌شان را عوض کرده‌اند.
و همه اینها به لطف همین قانون مجازات‌های جایگزین خواهد بود؟
بله و من امیدوارم این روش بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. البته این قانون اگر چه گام جدیدی در زندان‌زدایی است اما همچنان با کاستی‌هایی روبه‌روست که در بلندمدت می‌توان انتظار داشت این کاستی‌ها برطرف شود. کم بودن تعداد مددکاران و مأموران مراقب که باید بر حسن اجرای این مجازات‌ها نظارت داشته باشند از این موارد است که درصورت رفع این نقص می‌توان امیدوار بود اجرای این مجازات‌ها بیش از گذشته اجرایی شود. از طرفی یادمان نرود این مجازات‌ها تأثیر زیادی در کاهش تعداد زندانیان و کاهش هزینه‌های دولت خواهد داشت.
برای گسترش توجه به این موضوع چه باید کرد؟
یک مورد البته فرهنگ‌سازی است که وظیفه بخشی از آن بر عهده رسانه‌هاست.البته صدور حکم مبتنی بر این مجازات‌ها به تخصص و تبحر خاصی هم نیاز دارد و قاضی براساس تجربه‌ای که دارد و با توجه به شخصیت و نوع بزهی جرم وی مرتکب شده می‌تواند مجازات‌های جایگزین را برای وی درنظر بگیرد. به هر حال راه‌حل‌های سنتی حبس تا حدی بازدارندگی خود را از دست داده و باید به فکر راه‌حل‌های جدید بود.
