درآمدهای مالیاتی از پایدارترین درآمدهای دولت و بهترین جایگزین درآمدهای ناپایدار نفتی است و درآمدزایی از این روش مورد پذیرش همه کارشناسان و مسئولان کشور است، با این وجود برای تحقق آن چالش های زیادی بر سر راه دولت وجود دارد. یکی از مهمترین چالش ها نبود پایگاه های جامع اطلاعاتی برای شناسایی مودیان است. هر چند در سال های گذشته اقدامات زیادی در این خصوص صورت گرفته است با این حال مقاومت ها در این خصوص باعث شده تا پروژه تکمیل سامانه جامع اطلاعاتی با مشکلاتی رو به رو شود. نمونه اخیر آن را در خصوص ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم شاهد هستیم. بر اساس این ماده همه نهادها از جمله شهرداری‌ها، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و بانک ها باید اطلاعات مورد نیاز برای تکمیل پایگاه اطلاعاتی را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهند. این در شرایطی است که در این زمینه مقاومت های زیادی صورت گرفته است و امتناع بانک ها برای ارائه اطلاعات مشتریان از جمله این چالش ها است. غلامحسین دوانی، کارشناس اقتصادی و حسابدار رسمی با اشاره به عادت غلط دولت های نفتی، افزایش درآمدزایی دولت ها از طریق مالیات را کاری مشکل عنوان کرده و به حمایت می گوید: عادت به درآمدهای نفتی باعث شده تا دولت ها انگیزه کمی برای افزایش درآمدزایی از طریق مالیات داشته باشند و از سویی دیگر نیز در این شرایط شاهد فرارهای مالیاتی گسترده هستیم و طبیعی است که هر گونه قانون جدید و اصلاح غلط روش گذشته منجر به مقاومت هایی می شود. گفتگوی حمایت با این کارشناس ارشد حوزه مالیات را در ادامه می خوانید.در این مقاله مطالبی پیرامون شفافیت اقتصادی برایتان بیان می کنیم.
- راهکارهای افزایش درآمدهای مالیاتی راچه میدانید و چقدر توانستیم به نقطه مطلوب برسیم تا موانع زمینه شفافیت اقتصادی برداشته شود؟
در همه کشورهای موفق دنیا درآمدهای مالیاتی ، درآمد کشور اصلی است. حتی کشورهای موفقی مانند نروژ که نفت خیز هم هستند، درآمد مالیاتی آنان بیش از درآمدنفتی آنان است.
متاسفانه در ایران چون از قدیم تاکنون عادت دولتها براین امر استوار بوده است که درآمدآسان به دست بیاورند و فروش نفت آسان بوده است به درآمد نفتی تکیه کرده‌اند، اما از دوسه سال پیش که قیمت نفت سقوط کرده است و با توجه به اینکه طرح جامع مالیاتی هم تصویب شده است، دولت تصمیم گرفته است درآمد مالیاتی را جایگزین درآمد اصلی کشور کند و خوشبختانه با وجود اینکه حدود چهل درصد تولید ناخالص داخلی کشور فرار مالیاتی چه به شکل قانونی و چه به شکل غیرقانونی دارد، درآمدهای مالیاتی گسترش قابل ملاحظه‌ای داشته است و اگر دولت بخواهد این درآمدها بیشتر شوند باید چتر مالیاتی راگسترش دهد به این معنی کسانی که مؤدی هستند باید به زیر چتر مالیاتی بیایند تا پایه‌های مالیاتی در کشور گسترش پیدا کند.
طبیعی است برای اینکه پایه‌های مالیاتی در کشور گسترش پیدا کند باید شفافیت اقتصادی در کشور حاکم شود، امری که به نظر میرسد چشم اسفندیار نظام اقتصادی ایران است و نظام اقتصادی ایران چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی شفافیت اقتصادی نیست.
از طرف دیگر دولت برای اینکه بخواهد مالیات بیشتری بگیرد باید کسب وکار را رونق دهد؛ در حالی اکنون کسب و کار در ایران متوقف است. بنابراین از کسب و کاری که متوقف است نمی‌توان مالیات گرفت؛ چرا که هرچه کسب و کار سود بیشتری به مراتب داشته باشد خود به خود نسبت مالیات بیشتر خواهد بود.
متاسفانه در حال حاضر به دلیل سیاست‌های غلط اقتصادی، عموم کسب و کارها متوقف هستند، بنابراین اگر دولت بخواهد به همان‌ها فشار بیاورد واز آن‌ها مالیات بگیرد، مملکت دچار مشکل می‌شود. مگر اینکه کسانی که تاکنون مؤدی مالیاتی شناخته نشده‌اند، از آنان مالیات بگیریم و در واقع پایه های مالیاتی را گسترش دهیم. ظاهراً براساس گفته رییس سازمان مالیاتی در سال 94 سیصدهزار مؤدی مالیاتی شناخته شده و سال 95 حدود چهارصدهزار مودی مالیاتی شناسایی شدند که تا امروز پرونده مالیاتی نداشتند.
ما در کل کشور حدودپنج میلیون مؤدی مالیاتی داریم که هفتصدهزار مؤدی شناسایی شدند که برخی از آنان دانه درشت هستند که این‌ها مالیات ندادند. برای اینکه مردم مالیات دهند باید فرهنگ مالیات در کشور حاکم شود. فرهنگ مالیاتی هم با موعظه وسخنرانی در کشور ایجاد نمی شود، بلکه مردم وقتی مالیات می دهندکه آثارپرداخت مالیات را درزندگی روزمره خودشان ببینند. برای مثال ببینند آموزش کشور رایگان است یا بیمه سلامت همگانی وجود دارد یا اینکه ببینند پول‌هایی که به شهرداری یا دولت می‌دهند صرف ساخت پارک و فضای سبز شده و یا برای محیط زیست هزینه می‌شود. در این صورت مردم تشویق می‌شوند مالیات بدهنددر غیر این صورت به ضرب و زور نمی توان از مردم مالیات گرفت.
- نبود پایگاه جامع اطلاتی چه آسیب‌هایی را متوجه کشور می کند؟ چگونه می‌توان برای همه سازمان ها این الزام را فراهم کرد؟ دلیل مقاومت بانک ها در اجرای ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم چیست و آیا این دلیل موجه است؟
خوشبختانه اکنون با اجرای طرح جامع مالیاتی که از سال 85 شروع شده و سال گذشته تقریبا تمام شده است، ما دارای یک سامانه اطلاعاتی بسیار خوبی در کشور هستیم و به موجب قانون مالیات‌های جدید که از ابتدای سال 95 قابل اجرا شده است، همه دستگاه‌های دولتی به ویژه بانک‌ها موظف هستند تا اطلاعات خودشان را در این سامانه وارد کنند. تا قبل سال 95 بانک‌ها از دادن اطلاعات مالیاتی طفره می‌رفتند و به بهانه محرمانه بودن اطلاعات مشتریان از دادن اطلاعات به سازمان مالیاتی خودداری می‌کردند، اما از ابتدای سال 95 با توجه به قانون جدید مقاومت بانک ها از ارائه اطلاعات مودیان کمتر شده است و به نظر من در حال حاضر 85 درصد اطلاعات کشور در سامانه مالیاتی وجود دارد و به موجب قانون سایر دستگاه‌ها اعم از دولتی و خصوصی موظف هستند که اطلاعات خودشان را وارد سامانه مالیاتی کنند و به نظر میرسد که این پایگاه اطلاعاتی مستقر شده است.
- جایگاه نیروهای متخصص در سازمان امور مالیاتی برای افزایش درآمدزایی این سازمان را چگونه ارزیابی می کنید؟ چگونه می توان از برخورد سلیقه‌ای با این مساله امتناع کرد؟
باید به این نکته توجه کرد که پایگاه اطلاعاتی به اطلاعات الکترونیکی اتصال دارد و کارکنان دارایی که سنتی هستند و آموزش ندیده‌اند یا اساسا نمی‌خواهند آموزش ببینند در عمل مودیان مالیاتی را دچار مشکل می‌کند، برای اینکه دستگاه مالیاتی بتواند رابطه مودت آمیزی را با مردم داشته باشد و بتواند مالیات راحت‌تر وصول کند، باید کارایی دستگاه مالیاتی ارتقا پیدا کند که این امر با چند راهکار قابل اجراست. اول آن که دستگاه مالیاتی باید از ابزارهای الکترونیکی استفاده کند در ثانی مرّ قانون را به اجرا بگذارد و مسئولان مالیاتی از تفسیر و اجتهاد شخصی پرهیز کنند که این امر نیازمند آموزش مدام کارکنان دارایی برای اجرای قانون است و به نظر میرسد سازمان مالیاتی در بخش آموزش باید توجه بیشتری را داشته باشد.
- ارتقای نظام مالیاتی می‌تواند چه تاثیراتی در نظام اقتصادی و ارتقای رتبه اقتصادی ما چه در دنیا و چه در سطح از طریق شفافیت اقتصادی در منطقه دارد؟
ما هم اکنون درباره شفافیت اقتصادی باهم صحبت می‌کنیم ، کشور نیازمند حدود 200 میلیارد دلار پول است که دولت بتواند سرمایه‌گذاری‌های موجودش را تکمیل کند و به ریل تولید برگردد هرچند دسترسی به این پول اکنون ممکن نیست اما ایران کشور ثروتمندی است و با نفت 60 دلاری حدود 5700 میلیارد دلار برآورد ذخایر نفتی اثبات شده ماست و رقمی معادل 300/15 میلیارد دلار برآورد ذخایر اثبات شده گازی ماست و برآورد حجم ثروت معادن کشور ما رقمی معادل 800 میلیارد دلار است و از طرفی ما دارای ثروت انسانی هستیم که بسیار در منطقه بی‌نظیر است، اما متاسفانه از این استفاده نمی‌شود. بیکاری و عدم استفاده درست از نیروی انسانی یکی از معضلات کشور است و همه به این مساله اذعان دارند، اما از آن استفاده
نمی‌کنیم. بدیهی است اگر از این نیروی انسانی که ثروت و ظرفیت‌های طبیعی کشور است به درستی استفاده کنیم، بدون شک ایران در خاورمیانه رتبه اول خواهد بود و رتبه اقتصادی کشور در جهان بین 12 تا 15 قرار می‌گیرد. اگر از نفت به عنوان یک ثروت استفاده شود و نه برای هزینه‌های جاری کشور و پرداخت حقوق کارکنان دولت خرج شود، عملا هیچ نقشی در اقتصاد کشور ندارند.
- تجربه کشورهایی که در این زمینه ارتقای درآمدهای مالیاتی موفق بودند تا چه میزان می‌تواند به ما کمک بکند تا ما هم بتوانیم با شفافیت اقتصادی نظام مالیاتی کشورمان را ارتقا ببخشیم؟
بدون شک استفاده از تجربیات دیگران برای ایران مفید و راهگشاست ، نه فقط در این موضوع، بلکه در همه موضوعات می‌توان از تجربیات کشورهای توسعه یافته و موفق استفاده کرد. برای مثال اگر نگاهی به کشورهایی مالزی، سنگاپور و نروژ داشته باشیم و بتوانیم نقاط مثبت اقتصاد آنان را با انطباق با شرایط اقتصادی خودمان انطباق دهیم، می‌توانیم از تجربیات آنان استفاده کنیم و کشور را روی ریل توسعه ببریم و وضعیت اقتصادی کشور را از این وضع نابسامان نجات دهیم.
