حق طلاق از دیدگاه قرآن چگونه است؟

به نظر می‌رسد در ادیان ابراهیمی دیگر به جز اسلام نه تنها امر طلاق بسیار منفور و ناپسند شمرده شده است بلکه در متون مقدسشان نیز احکام مرتبط با این پدیده مهم به ندرت دیده می‌شود.

نکته ‏قابل تامل آن است که اگرچه در سه دین‏ اسلام، یهودیت و مسیحیت مفهوم طلاق مفهومی ناپسند و قبیح معرفی‏ شده است اما این سه دین درباره ‏ی حق طلاق آداب و قوانین مشابهی نداشته‏ و در آیات مندرج در کتاب‏های آسمانی‏شان احکام طلاق یکسان نیست.

برای نمونه در عهد عتیق در باب دوم از کتاب ملاکی، نفرت خداوند از طلاق به این صورت‏ آمده است: «خداوند، خدای اسرائیل می‏فرماید: من از طلاق نفرت دارم، همچنین از مردان سنگ‏دلی که زنان خود را طلاق می‏دهند، پس‏ مواظب باشید که به همسر خود خیانت نکنید». در تورات نیز نمونه‌های ناقصی از احکام برای طلاق مردان آورده شده است که شامل مطالبی نظیر واگذاری طلاق فقط به مردان و بیان شرایط طلاق می‌باشد.

در عهد جدید مسأله طلاق بسیار قبیح‌تر از تورات و حتی قرآن ذکر و در کل حق طلاق از افراد گرفته شده است. در انجیل متی مضامینی اینچنینی را از زبان حضرت عیسی می‌خوانیم که در آغاز خلقت، خداوند مرد و زن‏ را برای هم آفرید تا آن دو یک تن شوند، از این‏رو معتقد است پیوند زناشویی، پیوندی خدایی‏ است که کسی حق بر هم‏زدن آن را ندارد و شرایط بسیار محدود و سختگیرانه‌ای را برای جاری ساختن حکم طلاق برای افراد مطرح می‌نماید.

در کتاب آسمانی مسلمانان توصیه به طلاق نشده و تمام آیات در جهت محدود کردن افراد برای انجام طلاق و ترغیب ایشان به رجوع و بازگشت می‌باشد و اصل بر رفع اختلافات زناشویی گذاشته است. با وجود این طلاق در قرآن کریم، عملی حرام تلقی نشده و چنانچه امید اصلاح و حفظ کانون زناشویی امکان‏پذیر نباشد، استفاده از این روش به رسمیت شناخته شده است. هرچند این روش در آموزه‌های قرآنی برای حل اختلافات خانوادگی همیشه جز آخرین راه‌ها بوده است!

یکی از احکام اسلام که کم بیش مورد انتقاد برخی از افراد است و از طرف گروه های طرفدار حقوق زنان و برابری حقوق زن و مرد مطرح می شود، حق طلاق برای مردان است.

در اسلام بر طبق آیات قرآن و احادیث و سنت امامان و پیامبر، حق طلاق برای مردان است.

با رجوع به آیات قرآن و احادیث و سنت پیامبر و امامان به روشنی مشخص می شود که اسلام حق طلاق در یک کانون خانواده را برای مردان قرار داده است.

چند سوال

• چرا اسلام حق طلاق را به مردان داده است؟
• آیا دادن حق طلاق به مردان تبعیض نیست؟
• آیا اسلام حقوق زنان را نادیده گرفته است؟
• چرا باید حق فسخ تعهد ازدواج فقط برای مردان باشد؟
• چرا زنان نباید حق طلاق داشته باشند؟
• آیا بهتر نبود، زن و مرد هر دو حق طلاق را داشتند؟
• چرا یک زن باید به زور همسر یک مرد بماند، چون حق طلاق برای مرد است؟

مسلم است احکام اسلام بی دلیل و منطق نیست و حکم، حق طلاق برای مردان نیز خالی از حکمت نیست و نشان دهنده عمق توجه اسلام به فطرت و روحیات و خصوصیات زن و مرد است و این نکته که اسلام برای خانواده و تحکیم خانواده و پیمان مقدس ازدواج تا چه اندازه اهمیت قائل است و احکامی را برای تداوم و سلامت این پیمان و خانواده تعیین کرده است که یکی از ان ها دادن حق طلاق به مردان است.

اگر به صورت سطحی نگاه کنید و خیلی ساده و بدون تامل شعار برابری حقوق زن و مرد را در نظر بگیرید، در می یابید که حق طلاق باید برای زن و مرد یکسان باشد، چرا که زن و مرد دارای حقوق یکسانی در زندگی زناشویی هستند و هر دو باید حق طلاق داشته باشند و دادن حق طلاق به مردان یک تبعیض و ظلم به زنان است.

فلسفه احکام اسلام بسیار عمیق است و تمامی احکام اسلام منطبق بر فطرت زن و مرد است. حکم حق طلاق برای مردان، از طبیعت و فطرت زن و مرد نشات می گیرد و بر اساس فطرت و درونیات و روحیات زن و مرد تعیین شده است.

طبیعت و فطرت زن و مرد

1. مرد و زن به صورت طبیعی و فطری خصوصیات منحصر به فردی دارند.
2. مردان تمایل دارند شریک زندگی خود را انتخاب کنند و زنان برعکس ، بیشتر تمایل دارند انتخاب بشوند. حتی در مورد حیوانات نیز غالبا جنس نر طالب جنس ماده است.
3. مردان تمایل دارند علاقه و احساسات خود را ابراز کنند و از زن پاسخ دریافت کنند و زنان بر عکس، تمایل دارند به انها ابراز علاقه و محبت شود و انها نیز متقابلا ابراز احساسات کنند. شاید شنیده باشید که به مرد ها توصیه می شود که جمله ” دوستت دارم ” را به زن خود بگویند چرا که زنان این ابراز علاقه را دوست دارند و به سبب ان پاسخ می دهند.
4. طبیعت مرد، ناز کشیدن و ابراز علاقه را می پسندد و طبیعت زن، ناز کردن و دل ربایی را.

زنان زود تر می رنجند و ظریف تر و احساسی تر تصمیم می گیرند. البته ظریف بودن و احساسی بودن برای زنان نقص محسوب نمی شود، بلکه یک خصوصیت زیبای زنانه و مادرانه است.

با کمی دقت در تفاوت های زن و مرد و خصوصیات و روحیات انها به خوبی در می یابیم که بسیاری از روابط شکل گرفته در بین انسانها تحت تاثیر این ویژگی ها و تفاوت ها می باشد. اسلام نیز طبیعت و خصوصیات زن و مرد را خوب می شناسد و در احکام خود ان ها را لحاظ کرده است.

چرا اسلام حق طلاق را به مرد داده است ؟

دین اسلام با توجه به طبیعت و فطرت زن و مرد و نحوه ارتباط ان ها و پیوند زناشویی بین انها، حق طلاق را به مرد می دهد و حق طلاق را حق طبیعی مرد می داند. البته این حق در مواردی به زن نیز داده می شود. برای این مطلب چند دلیل منطقی و منطبق بر فطرت و طبیعت زن و مرد وجود دارد.

قبل از پیوند ازدواج بر حسب فطرت و طبیعت، مرد از زن خواستگاری می کند، این خواستگاری به این معنا است که مرد، ان زن را انتخاب کرده است و احساس می کند می تواند در کنار او و با او زندگی کند.

بر اساس کشش طبیعی، مرد طالب زن است و زن مطلوب مرد، و زن حق انتخاب دارد که او را برگزیند. زن نیز بر اساس فطرت و طبیعت خود و  ابراز علاقه و درخواست مرد، یا او را به عنوان زوج خود بر می گزیند و یا رد می کند. وقتی انتخاب و پیمان به این صورت و بر حسب فطرت و طبیعت هر دو انجام می گیرد،

مسلم است تا زمانی که مرد طالب زن باشد و زن مطلوب او، این کشش و جاذبه در مرد وجود دارد و زن نیز که بر اساس ابراز علاقه و درخواست مرد این پیمان را پذیرفته است، بر پیمان خود باقی خواهد ماند. اما زمانی که به هر دلیلی، این طلب و خواست در مرد خاموش شود و زن دیگر مطلوب مرد نباشد، اصل و اساس شکل گیری این رابطه و پیوند متزلزل شده است،

در این جا اسلام در ابتدا دعوت به اصلاح و رفع مشکل می کند اما زمانی که یقین حاصل شود که این میل و طلب در مرد از بین رفته است و زن دیگر مطلوب مرد نیست، اسلام حکم طلاق را ارائه می کند و چون مرد بر اساس ساز و کار طبیعت و فطرت، نقشی محوری و اساسی را در شروع این زندگی و پایان ان دارد لذا، حق کسستن این پیمان به مرد داده شده است.

تا زمانی که طلب و خواست در مرد وجود دارد، زندگی دارای حیات است و زمانی که این طلب در مرد از بین برود، زن نیز خود به خود از زندگی سرد می شود، چرا که در ابتدا، علاقه زن و قصد زناشویی او، بر اساس خواست و طلب مرد و ابراز علاقه ی او، شکل گرفته است. اما زمانی که زن از زندگی سرد شود و مرد هنوز طالب زن باشد، همانند زمان شروع زندگی است که مرد طالب زن بود و زن او را انتخاب کرده است، در این شرایط، امکان سامان گرفتن زندگی وجود دارد.

اسلام به سبب نقش مرد در شکل گیری پیمان ازدواج، حق طلاق را به مرد می دهد.

مرد پس از ان که زن درخواست او را برای پیوند زناشویی قبول کرد، بخشی از مال خود را به عنوان هدیه و پیکشش، به نام مهریه به زن می دهد. یعنی مرد بخشی از مال خود را به نشانه ابراز علاقه و میزان تمایل او به زندگی زناشویی، با میل و رضای خود، به زن تقدیم می کند و از زن انتظار دارد که همسر و همراه او باشد.

اگر ازدواج دائم باشد مرد انتظار دارد که او تا اخر عمر همسر او باشد و اگر ازدواج موقت باشد ، انتظار دارد که تا پایان مدت مقرر شده همسر او باشد.

پس از طلاق و جدایی مرد تا پایان عده، باید نفقه زن را بپردازد که این نیز برای مرد از نظر مالی هزینه دارد.

با کمی دقت در می یابید این پیوند و فسخ ان، از نظر مالی برای مرد هزینه دارد و در ازای این پیوند بخشی از مال خود را پیشکش کرده است و بخشی هم به عنوان نفقه پرداخت می کند، پس بسیار منطقی است که مدت این زناشویی فقط توسط مرد قابل تغییر باشد چرا که از نظر مالی فسخ این پیمان برای مرد ضرر و زیان خواهد داشت اما برای زن از نظر مالی نه تنها ضرری نخواهد داشت، بلکه مالی را به عنوان مهریه و نفقه دریافت می کند.

با کمی تفکر خواهید دید که زمانی که مرد برای این پیمان از نظر مالی هزینه کرده است روا است حق طلاق هم به او داده شود.

دادن حق طلاق به مرد از بسیاری از سو استفاده ها جلوگیری می کند. اگر حق طلاق دو طرفه بود، زنان سود جویی هم پیدا می شدند و فقط به جهت دریافت مهریه ازدواج می کردند و سپس درخواست طلاق می کردند. دادن حق طلاق به مردان از این نوع سود جویی ها جلوگیری خواهد کرد.

زنان دارای احساسات ظریف و حساسی هستند و همین خصوصیت ممکن است باعث تصمیمات عجولانه و غیر منطقی شود. زنان در مقایسه با مردان در مشکلات و مسائل زندگی زودتر رنجیده شوند و ممکن است در مورد مسائل و مشکلات زندگی، چنان احساساتی تصمیم بگیرند که در نهایت به خود و زندگی مشترک خود اسیب بزنند. در مورد حق طلاق نیز این خصوصیات زنان در نظر گرفته شده است و برای حفظ و بقای کانون خانواده و اسیب های احتمالی، حق طلاق به مردان داده شده است.

با کمی تامل خواهید دریافت که حق طلاق به معنی سلطه مرد بر زن، کالا قرار دادن زن، مالکیت مرد، ضایع کردن حق زن، کوچک شمردن زن و … نیست. از نظر اسلام زندگی میدان جنگ نیست، ازدواج، رابطه مملوک و مالک نیست، ازدواج مقدس است،

زندگی زناشویی با ارزش و محترم است و ساز و کار این پیمان و فسخ ان باید بگونه ای باشد که کمترین تهدید را برای کانون خانواده داشته باشد، از این رو اسلام با قرار دادن احکامی در مورد ازدواج، مهریه، نفقه و حق طلاق به مردان، سعی در تحکیم این پیمان مقدس دارد.

در قرآن آیات طلاق بیشتر مربوط به دورانی می‌شود که صیغه طلاق جاری شده و زن و مرد در دوران “عده” می‌باشند. این دوره‌ی زمانی یکی از دوره‌های بسیار حساس در دوران زندگی زناشویی می‌باشند که آیات بسیاری در خصوص احکام آن آمده است و تمام این آیات بیش از آن که به مسأله طلاق پرداخته باشد، مستقیم یا غیر مستیقم به تشویق برای بازگشت به زندگی خانوادگی اشاره نموده است.

به عنوان نمونه در آیات مربوط به طلاق در سوره مبارکه بقره دوازده بار کلمه “معروف” تکرار شده است که خود نشان‌دهنده احترام به حقوق دیگران و عدم سوء استفاده از حقوق ایشان و اتخاذ یک روش محترمانه و نیکوکارانه می‌باشد.

در کل روشی را که آیات قرآن برای برخورد با اختلافات خانوادگی پیش روی ما قرار می‌دهد به صورت یک قانون کلی است: یا به شایستگی و احترام زندگی کردن در کنار هم …یا به شایستگی و احترام از هم جداشدن و هیچ راه سومی توصیه نشده است.

سخن اخر

اگر اسلام برای پیوند مقدس ازدواج، حکم طلاق ارائه می کند و حق طلاق را به مرد می دهد، فقط و فقط به سبب فطرت و طبیعت زن و مرد و نقش زن و مرد در شکل گیری و حیات زندگی زناشویی است.