از سوء رفتار تا کودک آزاری

در ماده 30 پیمان نامه نیز آمده است : « هیچ کس حق آزار و اذیت کودکان را ندارد و کسانی که با کودکان بدرفتاری کنند طبق قانون باید مجازات شوند.

در تعالیم بزرگان ما بسیار درباره تربیت ، تکریم ( و نه تحقیر ) ، توجه ، تحسین و محبت به کودکان و پرهیز از رفتار خشونت بار آنها سخن به میان آمده است . حضرت علی (ع) می فرماید : کودک امانت خداست ، به امانت خدا جز در سایه حکم خدا نمی توان دست درازی کرد.

امام رضا ( ع ) به پدری که از خلق بد فرزندش شکوه می کرد و می گفت گاهی خشمگین می شوم و او را کتک می زنم ، فرمود او را نزن بلکه هدایت کن .

ژان ژاک روسو در کتاب روانشناسی رشد و پرورش کودک می نویسد : تنبیه بدنی و تعیین جریمه و تکالیف شاق ، ریشه درد را خشک نمی کند بلکه علایم درد را تسکین می دهد ، گاه نیز این معامله با کودک ، عقده معلم را تسکین می بخشد و در همه موارد علت ناسازگاری را وخیم تر می کند .

تاکنون نظریات متعدد در مورد تنبیه ( کودک آزاری ) بیان شده است از آن جمله نظریه جان لاک است که اعمال نفوذ را در تربیت روا می شمارد : « غزالی اما معتقد بود : معلم باید حتی الامکان با ترساندن طفل او را تأدیب کند چنان که موثر نشد او را بزند . صاحب قابوسنامه نیز معتقد است که معلم باد با هیبت باشد و کودک را در صورت کاهلی بزند تا وی بر خود کاملاً مسلط شود . با وجود عقاید گوناگون در مورد تنبیه کردن و تنبیه نکردن هیچ یک از کارشناسان امور تربیتی و روانشناسی کودک تنبیه جسمانی و روانی را در مورد کودکان ه ضروری می دانند و نه تجویز می کنند . اصلاح رفتار کودکان نیاز به مکانیزم هایی که مکمل یکدیگر هستند دارد .

در مورد ضرب و شتم کودکان در درجه اول شناخت از ضروریات است که راه مبارزه با کودک آزاری را هموار می سازد . با شناخت مسأله کوک آزاری انواع رفتارهای خشونت آمیز که علیه کودکان اعمال می شود تعیین می گردد. در نگاه اول کودک آزاری را تنبیه بدنی ( کتک زدن ) به منظور ادب کردن یا مجازات می شود معنا کرد . درحالی که به جهت عدم شناخت کودک آزاری در کشورمان نه تنها تعریف روشنی از آن در دست نیست بلکه با وجود موارد بی شمار کودکان آسیب دیده هنوز تحقیقات علمی و منسجمی نیز در زمینه کودک آزاری صورت نگرفته است . از طرفی قوانین موجود در زمینه حمایت از کودک نیز کامل نیست . انجمن و نهاد هایی هم برای حمایت و نگهداری از کودک آزاردیده وجود نداشته و معمولاً کودک آزار دیده مجدداً به والدین آزارگر سپرده می شود.

جهان امروز از نظر علمی و تربیتی کتک زدن و آسیب رساند به کودکان را به منظور ادب یا مجازات نادرست تلقی می کند همچنان که رهبران اسلام نیز همواره والدین و مربیان را از ردن کودکان برحذر می داشتند .

حضرت علی ( ع ) می فرماید : پندپذیری انسان عاقل به وسیله ادب و تربیت است . چهارپایان و حیوانات اند که تنها با زدن تربیت می شوند . تعلیم و تربیت می بایستی مسبوق به هدف اصلی باشد . تعلیم و تربیت تلاشی کورکورانه یا نوعی آزمون و خطا نیست و مربی حق ندارد اقدام به تنبیه بدنی کند . در حالی که عواقب آن برایش معلوم نیست.

انواع کودک آزاری

دکتر سعید ممتازی کودک آزاری را به سه دسته آزار جسمانی ، جنسی و بی توجهی نسبت به کودک تقسیم بندی و تعریف می کند.

دکتر کبری شاکری متخصص زنان و زایمان نیز معتقد است کودکان حتی پیش از تولد مورد سوء رفتار قرار می گیرند . خشونت آگاهانه یا ناآگاهانه نسبت به زن باردار یکی از انواع کودک آزاری قبل از تولد تلقی می شود که می تواند منجر به صدمه یا مرگ جنین شود .

مسؤول عقیدتی سازمان جهاد کشاورزی نیز معتقد است حرمتی که زن باردار در جامعه اسلامی برخوردار است ، نشأت گرفته از آمیزه دینی ما مسلمانان است که در آن کودک آزاری منع شده است و رأفت اسلامی را تا حدی حساس معرفی می کند که نه تنها آزار جسمی را به کودک روا نمی داند بلکه آزار روحی را نیز نمی پسندد و به فرموده حضرت علی ( ع ) حتی قهر با کودک نباید به طول انجامد .

دکتر قدرت الله انصاری می گوید : بعد از بررسی و شناسایی آثار فیزیکی کودک آزاری که از انواع شکستگی های سر و دست ، شکست های مارپیچی ، به علت پیچاندن دست یا پای کودک بوجود می آید و یا شکستگی و ضربات به سر و جمجمه که سبب خونریزی مغزی می شود ، داغ کردن ، کبود کردن بازو و یا ران کودک در اثر فشار ، خونریزی چشم ، جدا شدن شبکیه چشم در اثر ضربات آسیب پرده گوشی و انواع سوختگی ها بررسی روانشناختی ، معاینات روانی و مصاحبه با کودک برای تعیین آسیب کلی کودک آزار دیده توسط والدین یا مربیان آزارگر ضرورت دارد .

کودک آزاری در کشور ما معمولاً جسمی است ولی شکل پنهان تر کودک آزاری جمسی کودک آزاری جنسی است که توسط والدین یا خود کودک برای حفظ آبرو سعی در مخفی کردن آن می رود .

بیشتر مادران به گمان آنکه با افشای خشونت پدر که موجب آزار کودک شده آبروی خانواده به خطر می افتد و مقابل ظلمی که از طرف پدر خشن به کودک روا داشته می شود سکوت می کنند . کودک آزاری روانی دارای عواقب بسیار وخیم تر از کودک آزاری جسمی است . غفلت و کوتاه آمدن در مقابل اعمال رفتار محبت آمیز و عدم توجه و رسیدگی به رفاه کودکان ، طرد کردن آنان ، عدم تأمین مواد غذایی لازم برای رشد کودک ، بهداشتی نبودن محیط زندگی کودک ، خوار شمردن کودک بطوری که کودک احساس حقارت و پوچی کند ، مزمت او نزد دیگران ، عدم برقراری ارتباط با او ، نپرسیدن از وضعیت مهد کودک ، مدرسه ، بطور کلی مخاطب قرار ندادن کودک ( تحویل نگرفتن ) که معمولاً در خانواده های کم درآمد و حتی مرفه دیده می شود از بالاترین موارد سوء رفتار هستند و در زمره کودک آزاری روانی به شمار می آیند .

یکی از دلایل اساسی این نوع سوء رفتار ها فقدان یا کمبود منابع اجتماعی – اقتصادی است که سبب می شود اعضای خانواده و مربیان در حین مراقبت از کودکان خود در نتیجه فشار و تنش زندگی دچار خشونت و سوء رفتار شده و موجب آزار کودک شوند . واقعیت این است که عواقب کودک آزاری اعم از جسمی و روانی گریبانگیر جامعه خواهد بود و در جامعه ایی که برای پیشگیری از کودک آزاری قوانینی تصویب نشود مردان و زنان شایسته ای نخواهیم داشت . هر چند که شکنجه و آزار کودکان از دید قانونگذاران پنهان نیست اما جامعه به این پدیده شوم بی تفاوت است و این مسأله هنوز به شکل جدی مورد پیگیری قانونی قرار نگرفته است ، همچنان که اگر والدین فرزند خود را به قتل برسانند مجازاتی ندارند .

کرامتی ، حقوقدان می گوید تا زمانی که حقوق کودک در کشور ما به رسمیت شناخته نشود و مرجع قانونی برای رسیدگی به مشکلات کودکان وجود نداشته باشد نمی توان به راه حل های مبارزه با این معضل اجتماعی امیدوار بود حتی روز جهانی کودک نیز در کشور ما شعاری بیش نیست .

دکتر غلامعلی افزود بسیاری از والدین را ناآگاه از حقوق کودک می شناسد و معتقد است که تعدد فرزندان ، عدم آگاهی از تربیت کودک ، اعتیاد والدین ، فشارهای مالی و بیکاری ، پدر یا مادر ناتنی و والدینی که تنبیه کودک را نوعی آموزش انضباطی می دانند می تواند از عوامل کودک آزاری باشد .

سخن از کودک آزاری تداعی کننده شکنجه و کتک زدن کودک است در حالی که وارد آوردن هر گونه آسیب روحی و روانی و سوء رفتار ، سوء گفتار ، بدگمانی ، به کودک ، جدی نگرفتن کودک ، توجه نکردن به تغذیه و بهداشت کودک ، ترساندن کودک ، تمسخر کودک و ارعاب های روانی مانند حبس کردن در زیر زمین تاریک ، حمام ، انباری و یا محروم کردن از محبت ، تهدید به بریدن گوش ، کشتن ، خرد کردن قلم پا ، ناسزا گفتن توهین آمیز و منت گذاشتن بر سر کودک ، بخشی از رفتار های نا مناسبی است که کودک آزاری محسوب می شود .

و بسیاری از ما نا خواسته به برخی از این رفتار ها اقدام می کنیم که ناشی از شناخت نادرستمان از غایت چنین رفتار هایی است.

اگر چه آموزش این مسائل از طریق رسانه ها می تواند موجبات روشنگری خانواده ها را پدید آورد ، اما مهمتر از آن حد و حدودی است که قانون ، برای خانواده ها تعیین و اجرای آن را بدانها دستور می دهد