سهم زنان در تصدی منصب قضاوت در ایران

قضاوت یکی از مشاغل مهم در دنیا به شمار می رود که در کشور ما نیز از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. افرادی که قصد ورود به این منصب را دارند، باید بتوانند عدالت را بین آحاد جامعه به خوبی برقرار کنند و موجب تضییع حقوق دیگران نشوند. هر ساله به منظور ورود به شغل قضاوت، آزمونی تحت عنوان تصدی منصب قضا برگزار می شود که متقاضیان در صورت واجد شرایط بودن می توانند در این آزمون شرکت کنند. درواقع آزمون قضاوت بین اغلب فارغ التحصیلان رشته حقوق طرفداران بسیار زیادی دارد که برای ورود به این شغل باید مراحل طولانی و دشواری طی شود.

آزمون قضاوت شرایط و مراحل بسیار دشواری دارد و همین مسئله موجب شده است که برخی از متقاضیان به این جایگاه ورود پیدا نکنند. در ایران شغل قضاوت با محدودیت های زیادی همراه است و قضات باید یکسری قواعد و مقررات خاصی را رعایت کنند. افرادی که نمی توانند خود را با محدودیت ها و شرایط خاص منصب قضاوت وفق دهند، توصیه می شود که به هیچ عنوان به این شغل ورود پیدا نکنند، زیرا قطعا در ادامه با مشکلات عدیده ای مواجه خواهند شد. دستگاه قضایی همواره در تلاش است تا بتواند قضات فرهیخته و با دانش بالایی را تربیت کند و به همین جهت مراحل و شرایط خاصی را برای جذب متقاضیان در نظر گرفته است.

حال ممکن است سوالاتی مطرح شود که در ایران آیا زنان می توانند قاضی شوند؟ سهم بانوان در برگزاری آزمون تصدی منصب قضا چه قدر است؟ در ادامه مطلب به طور مفصل به میزان سهمیه زنان در جایگاه قضاوت در ایران می پردازیم و همچنین نظرات موافقان و مخالفان میزان جذب قضات زن را مورد بررسی قرار می دهیم.

قضاوت برای زنان در ایران

بر خلاف تصور اغلب افراد، در جامعه ما زنان می توانند طبق شرایط و مقررات خاصی که از سوی دستگاه قضا صادر می شود به عنوان قاضی فعالیت داشته باشند. شاید تاکنون در دادگاه ها و سایر مراجع قضایی با قاضی زن مواجه نشده باشیم اما این موضوع دلیلی بر این نمی شود که بانوان به هیچ عنوان در سیستم قضایی فعالیت نداشته باشند.

به طور کلی در ایران تعداد قضات زنان در مقایسه با مردان بسیار کم است و به جرات می توان گفت که بیش از 90 درصد قضات ما در حال حاظر آقایان هستند. در کشور ما محدودیت ها برای ورود زنان به دستگاه قضایی زیاد است و به نوعی این شغل به صورت انحصاری در اختیار آقایان است. البته سیستم اداری ایران به نحوی می باشد که تعداد کارمندان مرد از زن بیشتر است ولی دستگاه قضایی در مقایسه با سایر ارگان ها و سازمان های اداری، محدودیت های خاصی برای بانوان در نظر می گیرد و موجب می شود که هرساله تعداد اندکی از زنان به این دستگاه ورود پیدا کنند.

طبق روال همیشه آزمون قضاوت هر ساله برگزار می شود و در این بین برای جذب بانوان سهمیه بسیار ناچیزی در نظر گرفته می شود. علاوه بر این اغلب استان های کشور برنامه ای برای جذب زنان به دستگاه قضایی ندارند و تنها استان های محدودی اقدام به جذب بانوان می نمایند. درضمن بانوانی که به سیستم قضایی ورود پیدا می کنند، تنها می توانند به عنوان دادیار (سطحی ترین درجه قاضی) فعالیت داشته باشند و در بخش های مشاوره ای نیز از آن ها کمک گرفته می شود.

البته این مسائل مختص به کشور ما نمی باشد و در سایر کشور های پیشرفته دنیا نیز تعداد قضات مرد از زن بیشتر است. اما محدودیت های جذب زنان برای ورود به سیستم قضایی در این کشور ها کمتر است و بانوان با شرایط بهتری می توانند به عنوان قاضی فعالیت داشته باشند.

با توجه به همه این مسائل، هر ساله در زمان برگزاری آزمون قضاوت تعداد اندکی از زنان شرکت می کنند و تقریبا تمام افراد شرکت کننده آقایان هستند. درواقع عامل اصلی تعداد اندک شرکت کنندگان خانم در این آزمون، محدودیت های خاصی است که دستگاه قضایی برای ورود آن ها در نظر می گیرد. جذب بانوان به عنوان قاضی هرساله روند کاهشی دارد و طبق پیش بینی های انجام شده در آینده نزدیک دیگر قاضی زن حتی به اندازه محدود در ایران نخواهیم داشت.

البته در طی چند ساله گذشته معاون امور زنان و خانواده مکاتباتی با رئیس دستگاه قضا مبنی بر افزایش ظرفیت آزمون قضاوت برای بانوان داشته است ولی تاکنون نتیجه قابل قبولی حاصل نشده است. در جامعه ما همواره تاکید مسئولان بر این است که تعداد بیشتری از زنان باید در ارگان های دولتی استخدام شوند و معاون امور زنان هم همواره در تلاش است تا بتواند از طریق مراجع ذی ربط ورود زنان به سیستم قضایی را افزایش دهد. طی چند سال اخیر بسیاری از زنان فارغ التحصیل رشته حقوق در سطوح مختلف از ظرفیت استخدام اندک و گاها بدون ظرفیت آزمون استخدامی قضات گله مند بودند و همین مسئله موجب شد که طرح های مختلفی برای افزایش ظرفیت زنان در این آزمون مطرح شود. با توجه به اینکه حضور مشاوران و قضات خانم در دادگاه هایی نظیر دادگاه خانواده لازم و ضروری است و بسیاری از مسائل به موضوعات زنان و خانواده باز می گردد و همچنین به لحاظ قانونی منعی برای حضور زنان در منصب قضاوت وجود ندارد، باید عرصه برای ورود بانوان به این جایگاه هموار شود.

یکی از راهکار های مناسب برای حل و فصل موضوع ورود زنان به منصب قضاوت این است که قانون شرایط انتخاب قضات دادگستری مبنی بر انتخاب قضات از میان مردان واجد شرایط را بر اساس فتوای فقهای موافق قضاوت زنان اصلاح کند و در زمینه ‌هایی نظیر قاضی مشاوره و غیره فرصت های بیشتری برای انتصاب زنان فراهم شود. البته افزایش میزان جذب قضات زن، پروسه طولانی را می طلبد و نباید انتظار داشت که ظرف مدت زمان کوتاهی این مسئله را حل و فصل کرد.

موافقان و مخالفان

در ارتباط با نحوه جذب بانوان در سیستم قضایی، موافقان و مخالفانی وجود دارد که هر کدام نظریات مختلفی در این زمینه ارائه نموده اند. مخالفان بر این باورند که در حال حاظر در تمام دنیا به کار گیری نیروی زن در ارگان های مختلف اداری افزایش چشمگیری داشته است و با توجه به تاکید دین اسلام به جایگاه بالای زن، باید ظرفیت پذیرش بانوان در سازمان های اداری خصوصا سیستم قضایی افزایش پیدا کند و شاهد تعداد قضات زن بیشتری باشیم. وجود همکاران قضایی زن و مرد می تواند به بهود مسائل قضایی کمک کند و حتی باعث کاهش پرونده های قضایی نیز شود. کاهش تعداد قاضی زن می تواند آسیب های جبران ناپذیری به دستگاه قضا وارد کند و بهتر است هرچه زودتر تصمیمات مناسبی در این زمینه اخذ شود.

در مقابل نظرات مخالفان، موافقان به میزان توانایی های مرد و زن در امر قضاوت اشاره می کنند. نظر آن ها بر این است که به طور کلی توانایی های جسمی مرد از زن بیشتر می باشد و با توجه به حجم بالای پرونده های قضایی و فشاری که قضات در حین انجام فعالیت متحمل می شوند، بانوان نمی توانند در شغل قضاوت فعالیت کنند.

مجموعه یاسا به صورت روزانه اقدام به انتشار اخبار و اطلاعات حقوقی و قضایی در زمینه های مختلف می نماید و راهکار های مناسبی به منظور حل و فصل مسائل حقوقی روز جامعه ارائه می نماید که درصورت نیاز به مشاوره حقوقی می توانید با کارشناسان ما در این مجموعه در ارتباط باشید.