قانون کار و تعطیلات رسمی

مرخصی حق همه کارگران است

میزان مرخصی و چگونگی مطالبه آن اغلب جزء دغدغه‌های اصلی کارمندان محسوب می‌شود، اما چون در کارگاه‌ها، اطلاعات جامعی درباره مرخصی‌های موردی، مرخصی‌های سالانه و ذخیره مرخصی‌های استحقاقی وجود ندارد، یکی از محورهای اصلی مورد شکایت در شوراهای حل اختلاف را همین موضوعات شکل می‌دهند.

این در حالی است که اگر کارفرمایان به حقوق قانونی تعطیلات رسمی و غیررسمی زیرمجموعه‌های خود آگاه باشند، می‌توانند به راحتی از بروز تنش‌های کاری در آینده جلوگیری کنند. در این میان، وزارت کار به سؤالات اساسی کارمندان و کارفرماها درباره مرخصی‌های استحقاقی و مهم‌تر از همه، ذخیره مرخصی، پاسخ‌های روشنی داده است تا از ایجاد اختلاف‌های کاری جلوگیری شود. در ادامه، اطلاعاتی در این حوزه مطرح می‌شود.

تعطیلی باید باشد

استفاده از تعطیل هفتگی، در هر حال برای همه کارگران مشمول قانون کار اجباری است و به کارگیری کارگران حتی با جلب رضایت و توافق کتبی آنها یا در شرایط استثنایی و اضطراری در روز تعطیل هفتگی، بر خلاف حکم صریح قانون است. در نتیجه، کارگر نمی‌تواند با کارفرما برای انجام کار در روز جمعه بدون تعطیل یک روز دیگر از هفته، موافقت کند.

به عبارت دیگر، تعطیل یک روز معین در هفته به عنوان تعطیل هفتگی، در همه حال و بدون هیچ استثنایی، اجباری است. این تعطیل قاعدتاً روز جمعه خواهد بود و تغییر آن به روزی دیگر در هفته اگر در امور مربوط به خدمات عمومی نبوده و نوع یا ضرورت کار نیز آن را ایجاب نکند، صرفاً با توافق دو طرف امکان‌پذیر است. تعطیل روز جمعه یا روز دیگری که به جای روز جمعه تعیین می‌شود، به هر حال اجباری است و در ایام مأموریت، استثنایی برای آن پیش‌بینی نشده است.

پس در مدت مأموریت نیز کارگر باید از تعطیل هفتگی خود استفاده کند. در زمانی که کارگران از مرخصی استحقاقی در قالب تعطیلات تابستانی استفاده می‌کنند، الزام کردن افرادی که مرخصی ذخیره برای استفاده از تعطیلات تابستانی ندارند به استفاده از مرخصی بدون حقوق، محمل قانونی ندارد. در این حالت، اگر به تشخیص هیأت حل اختلاف، کارفرما موجب تعلیق قرارداد کار شناخته شود، کارگر استحقاق دریافت حقوق و مزایای ناشی از دوران تعلیق را خواهد داشت.

نبود تعطیلات خاص برای اقلیت‌های مذهبی

مقررات قانون کار برای همه کسانی که اشتغال به کار دارند و از مقررات استخدامی خاص تبعیت نمی‌کنند، لازم‌الرعایه و لازم‌الاتباع است. تعطیلات رسمی کارگری همان ایامی هستند که در تقویم رسمی کشور به عنوان تعطیل شناخته شده‌اند. تنها امتیاز کارگران بر دیگر حقوق‌بگیران استفاده از تعطیل روز جهانی کارگر (یازدهم اردیبهشت ماه هر سال) است. بنابراین، کارگرانی که از اقلیت‌های دینی هستند نیز همانند سایر کارگران از تعطیلات رسمی کارگری بهره‌مند می‌شوند و تعطیل خاصی برای آنها در مقررات پیش‌بینی نشده است.

دستمزد روزهای تعطیل

همان‌طور که گفتیم، استفاده از تعطیل جمعه برای همه مشمولان قانون کار از جمله کارگران نوبتی الزامی است. بنابراین، هر گاه کارگر نوبتی که در روز جمعه کار می‌کند، به جای آن از تعطیل روز دیگری در هفته استفاده کند، به دلیل استفاده نکردن از تعطیل جمعه، محق به دریافت 40 درصد اضافه بر مزد خواهد بود و در صورتی که نوبت کاری وی با تعطیل رسمی مصادف شود، معادل کار انجام‌شده را به صورت اضافه‌کار دریافت خواهد کرد. البته در صورت مصادف شدن تعطیلات رسمی با روز تعطیل هفتگی (جمعه)، کارفرما تکلیفی به پرداخت وجهی از این بابت به کارگران نخواهد داشت، مگر آنکه در این زمینه از قبل توافقی صورت گرفته باشد.

در همه قراردادهای کار اعم از دائم، موقت یا کار معین، کارفرما ملزم به رعایت مقررات قانون کار از جمله پرداخت دستمزد روز جمعه و ایام تعطیل رسمی است. حکم استفاده از 40 درصد اضافه بر مزد مقرر در تبصره مزبور برای کارگرانی که به جای روز جمعه روز دیگری را در طول هفته تعطیل می‌کنند، شامل همه کسانی است که در یکی از مقاطع زمانی صبح، عصر یا شب از روز جمعه به کار اشتغال دارند و به جای آن، روز دیگری از هفته را (صبح، عصر یا شب) تعطیل می‌کنند.

مرخصی ذخیره نمی‌شود

استفاده از تعطیل جمعه یا یک روز معین دیگر در هفته برای همه کارگران مشمول قانون کار اجباری است و باید برای همان هفته مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب، انتقال آن به هفته یا هفته‌های دیگر یا ذخیره کردن آن به عنوان مرخصی استحقاقی یا تبدیل آن به وجه نقد با مقررات ماده 62 قانون کار انطباق ندارد. در برخی از کارگاه‌ها، علاوه بر تعطیل هفتگی، کارگران از یک روز تعطیل دیگر نیز در طول هفته استفاده می‌کنند. این تعطیل توافقی معمولاً در روز پنجشنبه است و کارگران علاوه بر ساعات مقرر در 5 روز اول هفته (36 ساعت و 40 دقیقه)، معادل 7 ساعت و 20 دقیقه ساعات کار مربوط به روز پنجشنبه را نیز در 5 روز مذکور انجام می‌دهند و بنابراین در صورت استفاده کارگران از مرخصی استحقاقی در هر یک از 5 روز اول هفته، کارگر علاوه بر یک روز مرخصی مقرر مربوط به آن روز، در واقع یک ساعت و 28 دقیقه از ساعات کار مربوط به روز تعطیل توافقی پنجشنبه را نیز از مرخصی استحقاقی استفاده کرده است.

در این حالت، اگر استفاده از مرخصی در طول هفته به طور کامل صورت گیرد، کارگر معادل ساعات کار هفتگی (44 ساعت) از مرخصی استحقاقی خود استفاده کرده است. اگر کارگران شرکتی هر 2 هفته یک پنجشنبه را تعطیل توافقی داشته و کار آن روز را با توجه به توافق به عمل آمده به میزان روزانه 20 دقیقه در سایر روزها انجام دهند، در این صورت چنانچه کارگری در ایام هفته مرخصی استحقاقی روزانه بگیرد یا روزهای هفته با تعطیل رسمی برخورد کند، چنین کارگری در ایام مذکور روزانه 20دقیقه بیش از ساعات کار قانونی از مرخصی استحقاقی یا تعطیل رسمی استفاده کرده است که به حساب وی منظور خواهد شد.

محسن نامی