مراجع ذی ربط در برابر خدمات گوناگونی که به مردم ارائه می دهند، نوعی ملیات به نام عوارض دریافت می کنند. در واقع عوارض همان مالیات است که مطابق قانون باید به سازمان های مربوطه پرداخت شود.
اخذ مالیات و عوارض قانونی به منظور اداره بهتر کشور صورت می گیرد و نمی توان نسبت به آن موضوع گیری منفی داشت. در کشور های پیشرفته دنیا دریافت مالیات و عوارض یک امر بدیهی است و به پیشرفت جامعه و کشور کمک فراوانی می کند.
همچنین در این زمینه اطلاعات و آگاهی کافی در اختیار مردم قرار داده می شود و دیدگاه مثبتی نسبت به پرداخت عوارض وجود دارد.
اداره امور شهری پیچیدگی های خاص خود را دارد و با توجه به ظهور تکنولوژی های پیشرفته در سراسر دنیا، آگاه سازی عموم مردم در زمینه های مختلف مانند عوارض و غیره بسیار حائز اهمیت است. ارگان های مربوطه با دریافت عوارض از مردم خدمات متنوعی را در اختیار آن ها قرار می دهند و همین موضوع باعث می شود تا از امکانات بهتری بهره مند شوند.
در کشور ما همچنان در مورد عوارض و پرداخت آن مشکلات عدیده ای وجود دارد و کمتر کسی این مسئله را می پذیرد. در واقع به دلایل مختلف مردم تمایلی به پرداخت عوارض ندارند و همین موضوع سبب می شود تا مشکلات گوناگونی به وجود آید.
در ایران آگاهی کمتری نسبت به مسئله عوارض وجود دارد و باتوجه به مشکلات عدیده مدیریت شهری و اقتصادی و غیره مردم تمایل و رغبت چندانی به پرداخت عوارض و مالیات ندارند.
در خصوص پرداخت عوارض تا حدود زیادی ارگان های ذی نفع مقصر هستند و با توجه به افزایش تعرفه های عوارض شرایط برای پرداخت آن بسیار دشوار شده است. عوارض قانونی انواع مختلفی دارد و به مواردی مانند عمرانی و ساختمانی، خودرو و غیره اطلاق می شود. عوارض قانونی باید از سوی مردم پرداخت شوند در غیر این صورت عواقب جبران ناپذیری در انتظار افرادی است که از پرداخت آن اجتناب می کنند.
تصور برخی از شهروندان این است که شهرداری درآمد حاصله از عوارض قانونی را صرف هزینه های فرعی می کند اما در عمل به این شکل نیست و هزینه هایی که بابت عوارض پرداخت می شود، جهت مصارف و خدمات عمومی انجام می گیرد.
هر ساله نرخ عوارض قانونی توسط مراجع ذی ربط تعیین می شود و باید به همان میزان از شهروندان دریافت شود. چنانچه ارگان یا سازمانی اقدام به اخذ عوارض بیش از نرخ مصوب نماید، مرتکب تخلف شده و می توان از طریق مراجع قانونی این موضوع را پیگیری کرد.
لازم به ذکر است که عوارض قانونی هر کدام نرخ معینی دارند و از این حیث قابل قیاس با یکدیگر نیستند. با توجه به این که عوارض قانونی شرایط خاصی دارد در ادامه مطلب توضیحات بیشتری در این زمینه خواهیم داد.
عوارض به چه معنا است؟
همانطور که گفته شد، عوارض همان مالیات می باشد که به لحاظ قانونی افراد جامعه موظف به پرداخت آن می باشند. مردم در ازای استفاده از امکانات و خدمات عمومی باید مبلغ مشخصی به عنوان عوارضی پرداخت کنند. معنای لغوی عوارض، حوادث و پیشامد است که در اصطلاح عرفی به عنوان مالیات شناخته می شود.
گفتنی است که به لحاظ حقوقی عوارض با مالیات تفاوت هایی دارد. در واقع مقرراتی که تحت عنوان قانون مالیات های مستقیم وجود دارد با عوارض کاملا متفاوت است و تحت هیچ عنوان قابل مقایسه یا یکدیگر نمی باشند.
تفاوت اصلی عوارض با مالیات در این است که سازمان یا ارگان ذی ربط در قبال خدماتی که انجام می دهد، هزینه های مشخصی را دریافت می کند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در مجلس به تصویب می رسد. پس در عین حال که مفهوم عوارض همان مالیات است اما تفاوت های بسیاری با آن دارد و از جهات حقوقی قابل قیاس با یکدیگر نیستند.
عوارض به کدام سازمان مرتبط می باشد؟
سوال اساسی که ممکن است در اینجا مطرح شود آن است که عوارض قانونی در کشور به کدام سازمان مربوط می شود؟ در ایران عوارض اختصاصا به شهرداری مربوط می شود و شهرداری در مقابل انجام خدمات مختلف، هزینه هایی را از عموم مردم دریافت می کند.
شاید بتوان گفت که در حال حاظر عوارض جز اصلی ترین منبع درآمد شهرداری به شمار می رود و برنامه ریزی های خاصی در این زمینه صورت می گیرد. با توجه به این که عوارض منبع درآمد مناسبی برای شهرداری محسوب می شود، در عین حال شهروندان انتظارات زیادی از این ارگان دارند و از این جهت باید امکانات مناسبی برای آن ها فراهم شود.
مطابق قانون شهرداری وظایفی مانند ایجاد خیابان ها، کوچه ها، توسعه معابر و غیره برعهده دارد و برای انجام این وظایف نیاز به تامین مالی دارد و یکی از منابع مالی شهرداری دریافت عوارض است.
مطابق ماده 29 آیین نامه مالی شهرداری ها، درآمد این سازمان به چند دسته تقسیم بندی می شود که یکی از آن ها درآمد ناشی از عوارض عمومی می باشد. درآمد ناشی از عوارض جزو درآمد های مستمر برای شهرداری به شمار می رود که ماده 30 آیین نامه مزبور در این زمینه بیان می کند:
هر شهرداری دارای تعرفه‌ای خواهد بود که در آن کلیه انواع عوارض و بهاء خدمات و سایر درآمد هایی که به وسیله شهرداری و مؤسسات تابعه و وابسته به آن وصول یا تحصیل شده درج و هر نوع عوارض یا بها خدمات جدیدی که وضع و تصویب می‌گردد یا هر تغییری که در نوع و میزان نرخ آن ها صورت می‌گیرد در تعرفه مذکور منعکس می‌شود. وزارت کشور برای طرز تنظیم تعرفه و درج تغییرات بعدی و همچنین چگونگی وضع، تشخیص و وصول انواع عوارض و درآمد ها دستورالعمل جامع تهیه و برای راهنمایی به شهرداری ها ابلاغ خواهد کرد.
معرفی انواع عوارض قانونی
عوارض قانونی با توجه به نوع خدمات و امکاناتی که در اختیار شهروندان قرار می گیرد، به چند دسته تقسیم بندی می شود. هر کدام از عوارض قانونی تعرفه های مخصوص به خود را دارند که هر شهروندی ملزم به پرداخت آن می باشد. در این بخش تنها به مهم ترین انواع عوارض قانونی اشاره می کنیم.
عوارض نوسازی و عمران شهری
شهرداری برای نوسازی برخی از اماکن شهری و توسعه فضا های عمومی اقدام به اخذ مبالغی به عنوان عوارض می کند. به طور مثال ساختمان هایی که فرسوده شده اند و نیاز به بازسازی یا نوسازی دارند، شهرداری اقدامات لازم را در این زمینه انجام می دهد.
عوارض نوسازی صرف بهسازی معابر، گسترش و توسعه فضای یک شهر می شود. برای مثال اقدام شهرداری جهت درختکاری در خیابان ها و معابر، در صورت نیاز اقدام به آسفالت کوچه ها و معابر که همگی از محل عوارض نوسازی تامین می شود.
در مورد عوارض نوسازی و عمران شهری تنها به ساختمان های نوساز مرتبط نمی شود بلکه همه املاک واقع در یک شهر می بایست این عوارض را پرداخت نمایند.
عوارض مدیریت پسماند واحد های مسکونی و غیر مسکونی
شهرداری در خصوص مدیریت پسماند اماکن مسکونی و غیر مسکونی عوارض دریافت می کند. جمع آوری، حمل و دفع پسماند های شهری اعم از اماکن مسکونی و تجاری توسط شهرداری صورت می گیرد و قاعدتا برای انجام این گونه کار ها باید مبالغی اخذ شود.
پرداخت عوارض مربوط به پسماند چه واحد های مسکونی و چه تجاری الزاما برعهده مالک ملک نمی باشد بلکه کسانی که از ملک استفاده می کنند نیز می بایست هزینه های مربوطه را بپردازند. به طور مثال فردی که واحد مسکونی را اجاره کرده است، در مورد مدیریت پسامند ها باید عوارض مشخصی را پرداخت کند یا شخصی که مالک یک واحد تجاری می باشد، وظیفه دارد در قبال انجام کار های مدیریت پسماند عوارض بپردازد.
عوارض سالیانه موتور سیکلت
موتور سیکلت جزو وسیله های نقلیه ای به شمار می رود که عوارض به آن تعلق می گیرد و مالک آن می بایست هر ساله عوارض پرداخت کند. مالکین موتور سیکلت ها موظف اند به جهت استفاده از آن هزینه ای را تحت عنوان عوارض سالیانه موتور سیکلت پرداخت کنند.
از سال 1383 با مصوبه شورای اسلامی شهر، موتور سیکلت نیز مشمول پرداخت سالیانه عوارض شد.
عوارض خودرو
یکی از شناخته شده ترین انواع عوارض قانونی مربوط به خودرو می باشد. افرادی که با خودرو خود در داخل یا بیرون از شهر تردد می کنند، باید عوارض آن را بپردازند. در واقع به دلیل آن که از طریق خودرو از امکانات و خدمات خیابان ها و جاده های برون شهری استفاده می شود، باید هزینه های ناشی از آن طبق نرخ مصوب شده پرداخت شود.
عوارض خودرو به دو بخش کلی تقسیم می شود:
- عوارض سالیانه خودرو
- عوارض آزاد راهی خودرو
عوارض سالیانه خودرو
عوارض سالیانه خودرو همانطور که از نام آن پیدا است، مالک خودرو می بایست هزینه ای را هر ساله به عنوان عوارض پرداخت کند. به موجب قانون کلیه مالکین خودرو باید مبلغ مشخصی را به عنوان استفاده سالیانه از وسیله نقلیه خود بپردازند.
در این زمینه تفاوتی بین نوع خودرو نمی کند و باید عوارض سالیانه آن پرداخت شود، در غیر این صورت مالکین خودرو جریمه شده و به ازای هرماه دیرکرد ۲ درصد به مبلغ عوارض اضافه خواهد شد.
ممکن است این سوال مطرح شود که عوارض سالیانه خودرو به چه دلیل باید پرداخت شود؟ مالک هر خودرو موظف است به علت تردد در سطح شهر به‌صورت سالیانه مبلغی را به عنوان عوارض پرداخت کند. در این راستا هر خودرو باید این عوارض را به شهرداری پرداخت کند.
عوارض آزادراهی خودرو
معمولا بین شهر ها مکان هایی تحت عنوان عوارضی وجود دارند که مبلغ معینی را از رانندگان خودرو دریافت می کنند. بدین صورت که برای رفت و آمد برون شهری باید هزینه ای به عنوان عوارض آزاد راهی خودرو پرداخت شود.
مالکین خودرو ها می بایست بعد از گذر از آزاد راه ها مبلغی را برای عوارض بین شهری بپردازند که در صورت عدم پرداخت با جریمه مواجه می شوند. از جمله آزاد راه های شناخته شده در کشور می توان به آزاد راه تهران- قم، تهران- ساوه و غیره اشاره کرد. در واقع رانندگان خودرو برای تردد از مبدا تهران به قم یا بالعکس مشمول پرداخت عوارض آزاد راهی می شوند.
تفاوت عوارض سالیانه خودرو با عوارض آزاد راهی خودرو
بین عوارض سالیانه خودرو با عوارض آزاد راه ها تفاوت هایی وجود دارد. مالکین خودرو ها در مجموع موظف به پرداخت عوارض سالیانه خودرو و عوارض آزاد راهی هستند که در مهلت های تعیین شده باید نسبت به پرداخت این عوارض اقدام کنند.
هزینه هایی که بابت عوارض آزاد راهی خودرو اخذ می شود به بازسازی و ساخت آزاد راه ها در سراسر کشور اختصاص می یابد اما عوارض سالیانه خودرو برای امور خدماتی و رفاهی رانندگان در شهر ها هزینه می‌شود.
همچنین این دو عوارض به لحاظ تعرفه نیز با یکدیگر تفاوت هایی دارند و نرخی که برای عوارض سالیانه خودرو در نظر گرفته می شود در مقایسه با عوارض آزاد راهی کمی بیشتر است.
تعرفه عوارض خودرو
تعرفه عوارض خودرو هرساله در حال تغییر است و نمی توان معیار مشخص و ثابتی برای آن در نظر گرفت. در واقع ابهامات فراوانی در خصوص نحوه محاسبه تعرفه این گونه عوارض وجود دارد اما مروزه این رقم به‌صورت ۱.۵ در ۱۰۰۰ قیمت خودرو محاسبه می‌شود.
تعرفه و محاسبه عوارض خودرو توسط دو وزارتخانه صنعت و اقتصاد تعیین و به شهرداری ها ابلاغ می شود.
برای فهم بهتر نحوه محاسبه خودرو یک مثال ساده برایتان ذکر می کنیم؛ فرض کنید ارزش خودرو شما 200 میلیون تومان است که در این صورت 200 میلیون را در 1.5 ضرب کرده و بر 1000 تقسیم کنید. در واقع تعرفه عوارض خودرو شما با ارزش 200 میلیون تومان حدودا 300 هزار تومن می شود.
عوارض مدیریت خدمات پسماند چگونه محاسبه می شود؟
مطابق قانون و آیین نامه های مرتبط با مدیریت پسماند، عوارض خدمات مزبور به شرح زیر محاسبه می شود:
- الف) خدمات پرداختی توسط تولیدکنندگان پسماندهای عادی برای اماکن مسکونی
- ب) بهای خدمات مدیریت پسماند واحدهای غیرمسکونی مشمول عوارض کسب و پیشه:
- بهای خدمات مدیریت پسماند عادی واحد های فوق معادل پنجاه درصد عوارض کسب و پیشه سال جاری همان واحد خواهد بود.
- بهای خدمات مدیریت پسماند واحد های غیرمسکونی مشمول عوارض کسب و پیشه پر زباله رده اول: علاوه بر بهای خدمات پسماند عادی بند (۱) به تناسب حجم، وزن، خشک و تر بودن زباله در قالب جدولی مشخص که به تایید کمیته موضوع تبصره دوم ذیل ماده واحده این مصوبه خواهد رسید از حداقل بیست درصد تا حداکثر پنجاه درصد عوارض کسب و پیشه خواهد بود.
- ج) سایر اماکن غیر مشمول بند (الف) و (ب):
- بهای خدمات پسماند عادی واحد های فوق معادل صد درصد (۱۰۰%) عوارض نوسازی سال جاری همان واحد خواهد بود.
- بهای خدمات مدیریت پسماند عادی واحد های اداری، آموزشی، فرهنگی و درمانی رده اول (بر اساس جدول طبقه بندی پیوست این مصوبه) از قبیل درمانگاه ها (پسماند عادی)، بیمارستان ها (پسماند عادی) و سایر واحد های مشابه، علاوه بر بهای خدمات واحد های اداری، آموزشی، فرهنگی و درمانی عادی (صد درصد عوارض نوسازی ملک) به تناسب حجم، وزن و خشک و تر بودن زباله در قالب جدولی مشخص که به تیید کمیته موضوع تبصره دوم ذیل ماده واحده این مصوبه خواهد رسید به میزان حداقل بیست درصد (۲۰%) تا حداکثر پنجاه‌درصد (۵۰%) میزان عوارض نوسازی ملک محاسبه و بابت تولید زباله انبوه دریافت می‌شود.
- بهای خدمات مدیریت پسماند واحد های اداری، آموزشی، فرهنگی و درمانی رده دوم (بر اساس جدول طبقه‌بندی پیوست این مصوبه) از قبیل دندان‌پزشکی‌ها (پسماند های عادی)، مطب‌ها (پسماند های عادی)، کلینیک های پزشکی (پسماند های عادی)، مراکز آموزشی (به‌جز مدارس دولتی) علاوه بر بهای خدمات واحد های اداری، آموزشی، فرهنگی و درمانی عادی (صد درصد عوارض نوسازی ملک) به‌تناسب حجم، وزن، خشک و تر بودن زباله در قالب جدولی مشخص که به تایید کمیته موضوع تبصره دوم ذیل ماده واحده این مصوبه خواهد رسید به میزان صفر تا بیست درصد (۲۰%) عوارض نوسازی ملک محاسبه و بابت تولید زباله انبوه دریافت می‌شود.
سایر عوارض قانونی
از دیگر عوارض قانونی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوارض ملی و محلی: عوارض ملی و محلی به جهت مرجع صدور تفاوت هایی با هم دارند. مرجع برقراری در عوارض ملی مجلس شورای اسلامی است اما مصوبات شورای اسلامی شهر ها مرجع برقراری عوارض محلی است. در واقع مصوبات عوارض ملی توسط مجلس و مصوبات عوارض محلی توسط شورای اسلامی شهر ها تعیین می شود. از جمله مواردی که در زمره عوارض محلی قرار می‌گیرد می توان عوارض به زمین، ماشین آلات و ساختمان اشاره نمود.
- عوارض پایدار و ناپایدار: عوارض ناپایدار به عوارضی گفته می‌شود که شامل مازاد بر تراکم مجاز، جرایم ناشی از آرا قطعی کمیسیون ماده ۱۰۰ هستند و عوارض پایدار به کلیه عوارض مثل عوارض ملی، عوارض نوسازی، عوارض سطح شهر، عوارض خودرو، عوارض صدور پروانه ساختمانی، عوارض کسب و پیشه اطلاق می شود.
- عوارض مستقیم و غیر مستقیم: عوارض مستقیم به عوارضی گفته می شود که به اموال منقول و غیر منقول اختصاص می یابد ولی عوارض غیر مستقیم به کالا و خدمات مختلفی اطلاق می شود.
نحوه پرداخت عوارض قانونی
امکان پرداخت عوارض قانونی به روش های مختلفی وجود دارد. شهروندان می توانند با مراجعه حضوری به مراجع مربوطه عوارض قانونی را پرداخت کنند یا به صورت اینترنتی و غیر حضوری در این زمینه اقدام کنند.
در صورتی که تمایل به پرداخت عوارض به شکل حضوری دارید، می توانید به دفاتر پیشخوان الکترونیک مراجعه کرده و قبوض مربوط به عوارض قانونی را بپردازید. زمانی که به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه می کنید، ابتدا باید مدارک لازم مانند کارت شناسایی، قبض ارسالی و غیره را به مسئول مربوطه ارائه دهید و سپس عوارض درخواستی شما پرداخت می شود.
اما اگر زمان کافی برای پرداخت عوارض به روش حضوری را ندارید، به شما روش اینترنتی را پیشنهاد می کنیم. سامانه های مختلفی برای پرداخت عوارض قانونی در نظر گرفته شده است که به صورت آنلاین می توانید اقدام کنید.
پرداخت قبوض عوارضی عوارض خودرو، نوسازی و عمران شهری و غیره را می‌توان به شکل حضوری با مراجعه به بانک ها و دستگاه های خودپرداز و همچنین می توان به شکل غیرحضوری و از طریق اپلیکیشن ها، موبایل بانک و اینترنت بانک انجام داد.