از دیدگاه اسلام وظایف قانونی مرد در برابر تامین نیازهای زن تعیین شده است. برای همه زن های قدیمی، سازگار بودن زن شعار اول و آخرشان بود، جمله «زن باید بساز باشد» جمله‌ای بود که مدام از زبان زن‌های قدیمی شنیده میشد.
زندگی در هر وضعیتی که مرد ایجاد می کند برای برخی نشانه این سازگاری است، هنوز هم خیلیها همین تصور را از زن سازگار دارند، برای این افراد قابل باور نیست که زن‌های امروزی همه چیز از شوهرانشان میخواهند و او را مجبور به برآورده کردن آنها میکنند.
در این بین قانون یک حد تعادل را در نظر گرفته و نفقه را بینابینی تعریف کرده است، برای آگاهی از همه باید و نباید‌های نفقه، این گزارش را تا انتها بخوانید.
چند کلام قانونی
ماده 1107 قانون مدنى ایران نفقه را تامین همه نیازهاى متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل و هزینه هاى درمانى و بهداشتی و خادم در صورت عادت تعریف میکند. البته این تامین در مناطق و جاهای مختلف میزان و اندازه متفاوتی دارد و قانون برای آن حد مشخصی در نظر نگرفته است.
به عبارتی میزان نفقه را شئون خانوادگی زن، عرف و عادت ساکنان هر منطقه و صد البته وضع مالی مرد تعیین میکند. ضمن آنکه اگر زن و مردی در رقم تعیین شده توافق نداشته باشند، دادگاه میزان آن را مشخص می کند.
وظایف قانونی مرد در پرداخت نفقه
براساس قانون، اگر زن تحصیلکرده یا بیسواد، از شهر یا روستا و از خانواده فقیر یا ثروتمند باشد، میزان نفقه متفاوتی دارد چون نیازهای این دو قشر با هم فرق میکنند.
البته در قانون، نفقه ارتباط مستقیم با شأن زن ندارد، یعنی همه زنان باید نیازهای اولیه‌شان تامین شود، اما غلظت و میزان این نیازها با شأن و جایگاه اجتماعی زنان ارتباط مستقیم دارد یعنی در تعیین میزان نفقه، این مسایل که یک زن ساکن روستا و بیسواد باشد، یا تحصیلکرده، ساکن شهر و عضو یک خانواده ثروتمند باشد، لحاظ میشود، چون بطور طبیعی نیاز یک زن در گروه اول با نیاز یک زن در گروه دوم کاملا فرق و هزینه ای که این نیاز را باید تامین کند نیز کاملا متفاوت است.
تبعیضی در کار نیست
این امر برای برخی این تفکر را ایجاد میکند که قانون میان زنان شهری و روستایی یا طبقات مختلف تبعیض ایجاد کرده است اما در قانون هیچ تفکیکی میان نیازهای زنان از طبقات مختلف اجتماعی وجود ندارد، یعنی به زعم قانون، تمام زنان باید نیازهای اولیه‌شان تامین شود که میزان این تامین نیاز بستگی به جایگاه و موقعیت اجتماعی زن دارد.
این موضوع اصلا ناعادلانه نیست بلکه به نظر میرسد منطقی هم هست، اگر بگوییم زنی که از طبقه اجتماعی پایینی برخاسته، باید خواسته‌هایش نیز مطابق همان طبقه اجتماعی باشد چون نباید چنین زنانی زیاده‌خواهی داشته باشند. از طرفی مردانی که برای ازدواج به سمت زنانی با موقعیت اجتماعی پایین میروند نیز این پیش فرض را داشته‌اند که همسرشان در حد شان و شوون خودش از آنها تقاضا دارد و نه بیشتر.
البته در این میان باید به یک نکته مهم توجه کرد و آن این که اگر زنی در موقع ازدواج سلامت جسمی داشته و پس از مدتی مبتلا به بیماری شود، زوج موظف به تأمین مخارج درمانی او است.
همچنین اگر وضعیت زن در مدت زندگی مشترک متحول شود و نیازهای اساسی او تغییر کند زوج مکلف خواهد بود نیازهای ضروری او را متناسب با وضع جدید تأمین کند هر چند این احتیاجات با شأن زوجه در هنگام ازدواج تناسبی نداشته باشد. در واقع با ارتقای موقعیت اجتماعی زن در طول زندگی، بر وظایف قانونی مرد افزوده خواهد شد.
وضع مالی شوهر ربطی به میزان نفقه ندارد
در بحث نفقه، قانون توجهی به توان مالی مرد ندارد، اما مطابق رویه های موجود، تمام کارشناسان نفقه در هنگام تعیین مبلغ، به توان مالی مرد نیز توجه میکنند، به طوری که اگر مرد توان مالی خوبی داشته باشد، حتما نفقه بالایی برای زن تعیین میکنند.
اگر مردی با توان مالی کم به سراغ دختری از طبقه بالا برود قانون گذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد و زیاد کاری با توان مالی مرد ندارد، به عبارتی اگر مرد برای بدست آوردن جایگاه خاص با زنی از طبقه بالا ازدواج کند طبق قانون باید نفقه متناسب با شأن او را بپردازد.
البته زنانی که دچار این مشکل هستند زیاد خوشحال نباشند زیرا در این ماجرا رویه ای وجود دارد که بر اساس آن کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، اعسار مرد (ناتوانی مالی) را به صورت پنهان در نظر میگیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد را میکنند.
وظایف قانونی مرد و چند کلمه به نفع زن‌ها
در حقوق ایران تأمین نفقه زن بر عهده شوهر است و حتی اگر زن بسیار ثروتمند باشد باز هم تأمین مخارج زندگى وظایف قانونی مرد است. یعنی اگر زن بینیازترین مردم هم باشد مستحق دریافت نفقه از مرد و وظایف قانونی مرد است.
همچنین در ماده 1115 قانون مدنى آمده است که اگر بودن زن در یک خانه با شوهرش ضرر مالی یا جانی برای او داشته باشد زن میتواند مسکن جداگانه ای برای خود اختیار کند و اگر این خطر برای زن ثابت شود، مادامی که خطر وجود داشته باشد زن میتواند جدا زندگی کند و البته شوهر وی نیز باید نفقه‌اش را بپردازد.
تکلیف هزینه‌های تحصیل
در میان همه دعواهای زن و شوهری و نفقه ای، این سئوال پیش میآید که آیا هزینه های تحصیل زن نیز جزو نفقه و وظایف قانونی مرد است، در این باره دو عقیده وجود دارد، یکی آنکه، نفقه را فقط شامل نیازهاى ضرورى با توجه به عرف بدانیم که تحصیل جزو آن نمیشود و دوم این که، براساس عرف تأمین هزینه لوازم اولیه و آسایش جزو نفقه بوده و تأمین مخارج تحصیل نیز جزو نیازهاى اولیه زندگى امروز محسوب و در زمره نفقه به حساب میآید.
درماده 1107 قانون مدنى نیز «تمام نیازهاى متعارف» جزو نفقه به حساب آمده است که هزینه های تحصیل را نیز شامل میشود.
روش های اخذ نفقه
پرداخت نفقه زن به دو صورت ممکن است ،یکى آنکه زن به طور مداوم و روزمره درمنزل مرد نیازهاى خود را تأمین می کند و آن دو برسر یک سفره هستند، راه دوم نیز به این صورت است که زن به طور روزانه یا ماهیانه یا هفتگى نفقه خود را به طور جداگانه طلب کند که دراین صورت مرد مکلف است این مبلغ را بپردازد.
چند شرط برای دریافت حق
یادتان باشد برخوردارى زن از نفقه مطلق وبى قید وشرط نیست و زن همان‌گونه که حق دریافت نفقه را دارد مکلف به تمکین نیز هست، به عبارت دیگر براساس ماده 1112 قانون مدنى درقانون براى تعلق نفقه به زن شرایطى درنظر گرفته شده است.
نفقه فقط به زنانی که در عقد دایم هستند تعلق می گیرد و در ازدواج موقت زن حق دریافت نفقه را ندارد مگر اینکه در موقع عقد شرط شده باشد یا اینکه طرفین ابتدا با هم توافق کرده باشند و برمبناى آن توافق عقد ازدواج موقت واقع شده باشد. درعقد دایم نیز درصورتى نفقه به زن تعلق میگیرد که تمکین داشته باشد و خواسته های شوهر خود را برآورده کند و در صورتی که این حق را به جا نیاورد نفقه ای به او اختصاص نمی‌یابد.
البته براساس ماده 1127 قانون مدنى اگر مرد دچار بیماری خاص واگیردار شود زن میتواند تمکین نکند و در عین حال نفقه به او تعلق میگیرد. در این حال اگر زن به دلیل بیماری یا مسایل خاص قادر به تمکین نباشد نفقه به او تعلق میگیرد. مسافرت و دوری زن از مرد بدون اجازه مرد نیز باعث میشود زن از دریافت حق نفقه محروم شود.
وظایف قانونی مرد و مردی که نفقه نمیدهد
زنی که همسرش از پرداخت نفقه به وی خودداری میکند، هم میتواند شکایت کیفری کند و هم میتواند دادخواست حقوقی ارائه دهد. به این ترتیب زن در یک برگ عادی شکایت خود رامی نویسدو آن را به دادگاه ارائه میدهد در این صورت به شکایت وی خیلی سریع رسیدگی خواهد شد و وظایف قانونی مرد ملزم و محکوم به پرداخت نفقه میشود در این صورت اگر مرد از پرداخت نفقه خودداری کند به زندان محکوم میشود. البته یادتان باشد نفقه مربوط به زمان حال از طریق کیفری قابل مطالبه و نفقه مربوط به گذشته با ارائه دادخواست حقوقی قابل پرداخت است.
براساس ماده 642 قانون مدنی: هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد دادگاه او را به 3 ماه و یک روز تا 5 ماه حبس محکوم میکند. اگر میخواهید نفقه ایام گذشته خود را طلب کنید فقط با ارائه دادخواست حقوقی میتوانید آن را دریافت کنید و از این حق خود بهره‌مند شوید.
روش کار هم این است که زن پس از خرید دو نسخه دادخواست باید خواسته خود را در آنها قید کند و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر تهیه و آن را به دادگاه خانواده بدهد. زن میتواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز از مرد طلب کند. در صورت ناتوانی مرد در پرداخت نفقه ویا اینکه نتوان وظایف قانونی مرد را مجبور به پرداخت نفقه کرد یا مالی هم از او بدست آورد زن میتواند طلاق بگیرد.
اگر زنی توان پرداخت تمبر را نیز نداشته باشد با دادخواست مطالبه نفقه، دادخواست اعسار را ارائه کند و شهود خود را معرفی کند که در صورت اثبات از پرداخت هزینه دادرسی معاف میشود.
بین عقد و عروسی
در فاصله میان عقد و انجام ازدواج نفقه ای به زن تعلق نمیگیرد مگر اینکه زن برای شروع زندگی اعلام آمادگی کرده باشد اما مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت زن صاحب نفقه میشود.
در این صورت نیز زن باید بتواند ادعای خود را ثابت کند یعنی یا باید به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه و 3 برگ اظهار نامه دریافت و آمادگی خود را اعلام کند یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه ای تنظیم کند.
همچنین به زنی که بعد از عقد شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را مشروط به پرداخت مهریه کند نفقه تعلق می گیرد و مرد باید نفقه وی را بپردازد. این امر در ماده 1085 قانون مدنی به طور کامل آمده است.
نفقه بعد از مرگ شوهر
زنان بدانند که بعد از مرگ همسر خود نیز به آنها در مدت معینی (عده) نفقه تعلق میگیرد. به موجب اصلاحی سال 1381 قانون مدنی زن در زمان عده همسر فوت شده خود میتواند از اموال کسانی که پرداخت نفقه بعد از مرگ مرد به عهده آنانست نفقه طلب کند.
اگر شوهر فوت نکرده باشد و مفقود شده باشد زن میتواند به دادگاه مراجعه کند و حاکم شرع نیز از اموال غایب به قدر نفقه در اختیار زوجه قرار میدهد.
باسلام.من یک کارگر خدماتی هستم .و متاهل ودارای همسر وسه فرزند دختر می باشم ودریک خانه باهم زندگی می کنیم واز آنجایی که اخلاق همسرم بامن خوب نیست می خواهم ماهیانه از حقوقی که می گیرم حق همسر وسه تا فرزندم را به همسرم بدهم .وماهیانه حقوق من با همه مزایایی که می گیرم دو میلیون وپانصد هزار تومان می باشد.خواهشمندم که توضیح دهید که حق وحقوق هرکدام چه قدر می باشد.