در این مقاله قصد داریم تا با مفهوم دیه و ارش و روش‌های دریافت دیه از بیت‌المال و… صحبت کنیم. پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
دیه چیست؟
با استناد به ماده 448 قانون مجازات اسلامی، دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد مقرر شده است.
ارش نیز دیه غیرمقدری است که میزان و اندازه آن در شرع تعریف نشده و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود. (ماده 449 قانون مجازات اسلامی)
انواع دیه و موارد پرداخت دیه:
با توجه به تعریف موجود در ماده 448 قانون مجازات اسلامی، متوجه شدیم که موارد پرداخت دیه دو موضوع را در برمی‌گیرد:
- جرم اتفاق افتاده از نوع خطای غیرعمدی باشد و این یعنی از نوع شبه عمد، خطای محض و… باشد.
- به هر دلیلی برای جرم، قصاص در نظر گرفته نشود، مثلا زمانی که خانواده مقتول راضی می‌شوند که فرد قصاص نشود و به جای آن دیه پرداخت کند (پرداخت دیه مقتول).
همچنین در قانون ما دیه به چند نوع تقسیم می‌شود: دیه قتل و دیه اعضای بدن و دیه منفعت عضو بدن.
پیش‌تر در مقاله جداگانه‌ای در رابطه با دیه قتل و تفاوت آن بین زن و مرد در قانون مجازات اسلامی و چرایی وجود این اتفاق صحبت کردیم، در قانون ما دیه زن نصف دیه مرد درنظر گرفته شده است.
همچنین در رابطه با دیه اعضای بدن می‌توان گفت که هر کدام از اعضا دیه مختلفی دارند و احکام مختلفی بر آنها بار شده که در بخش دیات قانون مجازات اسلامی در رابطه با آنها صحبت شده است.
در چه مواردی دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود و روش‌های دریافت دیه از بیت‌المال چه چیزهایی است؟
در حالت کلی پرداخت دیه بر عهده کسی است که جرمی را مرتکب شده است اما در برخی موارد خاص، دیه فرد از طریق بیت‌المال پرداخت می‌شود.
- کشته یا زخمی شدن فرد در اثر اغتشاشات و آشوب باعث می‌شود که دیه او از بیت‌المال پرداخت شود.
- در صورتی که جسد یک شخص در خیابان پیدا شود و هیچ شخصی وجود نداشته باشد که بتوان وقوع قتل را به او نسبت داد و بعدها هم کسی یافت نشود، دیه آن فرد از بیت‌المال پرداخت می‌شود. (ماده 487 قانون مجازات اسلامی)
- البته! در صورتی که فردی از جایی که عبور عابر ممنوع است برود و ماشینی به او بزند و ماشین با سرعت مطمئنه در حال حرکت بوده باشد و خودروی وی نیز دارای نقص فنی نبوده باشد، محکوم به پرداخت دیه نمی‌شود.
- اگر فردی در ازدحام یک جمعیت کشته شود و علت مرگش شلوغی در اماکن عمومی و فشار به وجود آمده ناشی از ازدحام جمعیت بوده باشد، بیت‌المال باید دیه وی را پرداخت کند. (ماده 487 قانون مجازات اسلامی)
- اگر در اثر خطای قاضی، در دادن حکم یا تشخیص موضوع، یک فرد بی گناه به مرگ محکوم شده یا مورد تنبیه و خسارت بدنی قرار گیرد، دیه قتل یا جراحت بدنی وی از بیت‌المال پرداخت خواهد شد.
- در صورتی که حادثه‌ای مانند تصادف به وجود آید و باعث فوت غیرعمد شود، اگر شخص شناسایی شده و خانواده وی نیز معلوم و مشخص باشند اما فرد متهم و مقصر شناسایی نشده باشد، دادیار رسیدگی می‌کند و اگر معلوم شود که مقصر کلا قابل شناسایی نیست، این درخواست داده می‌شود که دیه فرد از بیت‌المال داده شود.
پس از آن پرونده در حالت اجرای احکام قرار می‌گیرد و وقت نظارت مشخص و تعیین می‌گردد و پس از آن، اولیای دم به عنوان شاکی حضور پیدا می‌کنند و بعد از آن، بیت‌المال مانند وقتی که بیمه برای پرداخت دیه مدارک می‌خواهد، درخواست مدارک و نیز گواهی انحصار وراثت می‌کند.
پس از طی شدن این مراحل، در پایان، صندوق بیت‌المال اولیای دم را به بیمه مرکزی معرفی می‌کند و آنها قسمتی از دیه را از بیمه دریافت کرده و باقی آن را از صندوق بیت‌المال دریافت می‌کنند و این از مراحل دریافت دیه از بیت‌المال بود.
همچنین لازم به ذکر است که اگر فردی فوت کند و مجهول‌الهویه باشد و اولیای دم او شناسایی نشوند و مجهول باشند، دیه وی به بیت‌المال پرداخت می‌شود تا زمانی که اولیای دم و هویت وی شناسایی شود.
اگر فردی بدون علم به اینکه یک منطقه ممنوعه نظامی یا در حالت کلی هر نوع منطقه ممنوعه‌ای محسوب می‌شود، به آنجا رفته و به او شلیک شود و فوت کند، دیه او از بیت‌المال پرداخت خواهد شد.
همچنین با استناد به ماده 470 قانون مدنی: در صورتی که مرتکب، دارای عاقله (عاقله یعنی: پدر، پسر، بستگان ذکور نسبی پدر و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث است. همه کسانی که در زمان فوت می‌توانند ارث ببرند به صورت مساوی مکلف به پرداخت دیه می‌باشند.) نباشد، یا عاقله او تمکن مالی نداشته باشد و به همین دلیل نتواند دیه را در مهلت مقرر شده پرداخت کند، دیه توسط مرتکب باید پرداخت شود و اگر او هم تمکن مالی نداشته باشد از بیت‌المال پرداخت می‌شود و در این مورد تفاوتی میان دیه نفس و غیر آن وجود ندارد.
مدارک مورد نیاز برای دریافت دیه از بیت‌المال:
- تصویر دادنامه
- تصویر گواهی انحصار وراثت
- تصویر گزارش مرجع انتظامی
- تصویر نظریه پزشکی قانونی
لازم به ذکر است که دارا بودن همه موارد فوق اختیاری بوده و باید مصدق باشند، اما علاوه بر این‌ها، به همراه داشتن کارت ملی برای احراز هویت و کارت عابر بانک برای پرداخت هزینه‌های دادرسی، الزامی می‌باشد.
همچنین در صورتی که ارائه مدارک اختیاری ذکر شده برایتان امکان‌پذیر نیست، می‌توانید یکی از مدارک از بین: اثبات سوگند، ارجاع به کارشناسی، معاینه محلی، معرفی به پزشک قانونی، شهادت شهود و مطلعین، تحقیقات محلی، درخواست استعلام، پرونده استنادی و… را ارائه دهید.
با ما در پایگاه خبری یاسا همراه باشید تا از آخرین اخبار روز آگاهی یابید و اگر در مسائل و مشکلات خود نیازمند کارشناسان و وکلای خبره در زمینه‌های مختلف بودید، فقط کافی است تا درخواست خود را مطرح کرده و منتظر باشید تا در اسرع وقت با آنها در ارتباط قرار گیرید.
