یکی از حقوقی که بعد از عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد، مهریه است که وظیفه شرعی برعهده مرد می باشد. میزان مهریه به صورت توافقی میان زوجین تعیین می شود که در هر صورت مرد باید آن را بپردازد. مهریه می تواند هر نوع مالی که ارزش اقتصادی داشته باشد، قرار گیرد که در حال حاظر بر اساس عرف جامعه ما، سکه بهار آزادی مبنای اصلی مهریه است.
مهریه حق قانونی و شرعی هر زنی است اما تعداد بالای آن می تواند خطرات جبران ناپذیری برای مرد به همراه داشته باشد. به همین جهت به زوجین توصیه می شود که تعداد بالای مهریه را مبنای آغاز زندگی مشترک خود قرار ندهند و میزان آن را تا حد نصاب خاصی تعیین کنند. با توجه به افزایش شدید قیمت طلا و سکه طی چند سال اخیر، مهریه بالا تهدید جدی برای مردان به شمار می رود. در حال حاظر بسیاری از افراد به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه در زندان به سر می برند و متاسفانه سابقه کیفری برای آن ها در سیستم قضایی کشور ثبت می شود.
در قانون ایران نحوه پرداخت مهریه به دو صورت عندالاستطاعه و عندالمطالبه وجود دارد که در زمان ثبت عقد ازدواج، زوج چگونگی پرداخت آن را تعیین می کند. مهریه عندالاستطاعه بدین معناست که زن درصورتی می تواند همسر خود را ملزم به پرداخت مهریه نماید که زوج توانایی پرداخت آن را داشته باشد. اما در مهریه عند المطالبه، هر زمانی که زوجه درخواست وصول مهریه را داشته باشد، زوج ملزم به پرداخت آن می باشد. لازم به ذکر است که مهریه ارتباطی با نوع ازدواج ندارد و مطابق قانون در ازدواج دائم و موقت، مهریه به زوجه تعلق می گیرد.
قانون مهریه طی چند سال اخیر با تغییرات زیادی همراه بوده که به دفعات گوناگون از سوی حقوقدانان مورد انتقاد قرار گرفته است. مجلس در این زمینه طرح های مختلفی را ارائه نموده است که یکی از آن ها «حداکثر 14 سکه برای مهریه» می باشد. در ادامه توضیحات بیشتری در این خصوص خواهیم داد.
نگاهی به قانون مهریه در ایران
همانطور که گفته شد، قانون مهریه در چند سال گذشته مدام در حال تغییر بوده است و در حال حاظر هم طرح های گوناگونی برای تغییر این قانون مطرح می شود. تا قبل از سال 1391، مهریه تا هر میزانی قابل وصول بود و در صورت عدم پرداخت تمام یا قسمتی از مهریه، زوجه می توانست حکم جلب همسر خود را از مراجع قانونی دریافت کند که نتیجه آن روانه شدن زوج به زندان بود. قانونگذار از سال 91 به بعد قانون جدیدی در ارتباط با مهریه مصوب کرد تا به نوعی فشار مالی برای مردان و همچنین میزان محکومین به دلیل عدم پرداخت مهریه کاهش یابد.
در سال 99 تغییراتی در قانون مهریه به وجود آمد که بر اساس قانون حمایت از خانواده، مجازات حبس برای مهریه تا ۱۱۰ سکه اجرا می‌شود. بسیاری از افراد این گونه تصور می کنند که اگر مهریه بیشتر از 110 سکه باشد، زوج فقط ملزم به پرداخت 110 سکه بهار آزادی است و هیچ وظیفه ای برای پرداخت بیشتر از این میزان را نخواهد داشت. البته این تصور اشتباه است چرا که مطابق قانون جدید مهریه در سال 99، تا سقف 110 سکه برای مرد زندانی دارد و چنانچه مهریه بیشتر از این مقدار باشد، مرد باید آن را بپردازد. به طور مثال فرض کنید مهریه زوجه 350 سکه بهار آزادی می باشد که طبق قانون جدید، تنها تا سقف 110 سکه امکان جلب زوج وجود دارد و زوج مابقی آن را (یعنی 240 سکه دیگر) باید بپردازد. البته زوج برای پرداخت مهریه می تواند درخواست اعسار یا تعدیل مهریه را مطرح کند که نحوه چگونگی پرداخت آن توسط دادگاه تعیین می شود. دادگاه با توجه به شرایط مالی مرد، پرداخت مهریه را برای وی قسط بندی می کند که زوج به صورت ماهانه باید میزان مشخصی از سکه را پرداخت کند.
در حال حاظر در کشورمان میزان قانونی مطالبه مهریه تا ۱۱۰ سکه است و در مهریه های تا ۱۱۰ سکه نیازی به اثبات زوجه مبنی بر استطاعت زوج( یعنی توانایی مالی زوج) نمی باشد و در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج باید در دادگاه عدم استطاعتش یا توانایی اش را در پرداخت مهریه ثابت کند. اما در مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه زوجه باید در دادگاه ثابت کند که زوج توانایی پرداخت این مازاد ۱۱۰ سکه را دارد. در صورتی که زوج توانایی مالی برای پرداخت مهریه را داشته باشد و از آن امتناع ورزد، امکان توقیف اموال وی وجود دارد.
ریزش سقف مهریه مطابق با طرح جدید مجلس
تغییر قانون مهریه همواره جز برنامه های اصلی مجلس بوده است که طی یکی دو سال اخیر نمایندگان مجلس طرح های مختلفی به منظور کاهش سقف مهریه ارائه نموده اند. اخیرا در مجلس طرحی در ارتباط با تغییر قانون مهریه مبنی بر سقف مهریه تا حداکثر 14 سکه مطرح شده است که در حال حاظر کمیسیون قضایی مجلس در حال بررسی این طرح می باشد. در واقع مجلس به دنبال بررسی موضوع مهریه بر اساس عدالت است تا هیچ کدام از زن و مرد در این بین آسیب نبینند. با توجه به افزایش سرسام آور قیمت طلا و سکه در چند سال اخیر و فشار حداکثری که برای مردان متاهل وجود دارد، مجلس به دنبال راه حل مناسب برای کاهش سقف مهریه است که در صورت تصویب می تواند تبعات مختلفی در جامعه ما داشته باشد.
البته طرح کاهش مهریه به 14 سکه، نیازمند بررسی های دقیق و کارشناسی های لازم می باشد که شاید تصویب مدت زیادی به طول بیانجامد. طرح مذکور مانند هر موضوع دیگری که در مجلس مطرح می شود، یکسری موافقان و مخالفانی دارد که هرکدام ایده ها و نظرات مختلفی را بیان می کنند.
موافقان و مخالفان
بسیاری از فعالان و نمایندگان حقوقی زنان در امور خانواده نظر انتقادی نسبت به طرح کاهش سقف مهریه داشتند و تصویب آن را مانعی برای دستیابی زنان به حقوق مالی خود تلقی می کنند. مخالفان این طرح بر این باورند که مهریه به عنوان پشتوانه زن در طول زندگی و حتی بعد از طلاق محسوب می شود و می تواند حمایت مالی زنان را از بین ببرد. این موضوع باعث می شود که زنان در هنگام ازدواج به نوعی در تنگنا قرار بگیرند و نتوانند تصمیم درستی اتخاذ نمایند. افراد مخالف طرح مذکور به دنبال افزایش سقف مهریه با توجه به شرایط فعلی اقتصادی جامعه ما نمی باشند، اما نظر اصلی آن ها این است که میزان مهریه نباید از سقف تعیین شده پایین تر رود و حد و اندازه معقولی داشته باشد. مطابق نظر این افراد، کاهش مهریه می تواند موجب فرار از دین برای زوج تلقی شود و به طور کلی راهی برای عدم پرداخت مهریه به شمار می رود.
افراد موافق نیز کاهش میزان سقف مهریه را امتیازی مثبت برای آقایان در نظر می گیرند و می تواند نقطه مثبتی برای کاهش حجم پرونده های مرتبط با مهریه تلقی شود. طی چند سال گذشته افراد بسیاری به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه روانه زندان شده اند و این طرح می تواند از ورود محکومین به حبس جلوگیری کند. کاهش تعداد سکه به عنوان مهریه زمینه سودجویی برخی زنان را در این زمینه کاهش می دهد و حتی می تواند منجر به کاهش آمار طلاق در جامعه ما گردد.
اگر بخواهیم از دیدگاه اقتصادی طرح مذکور را مورد بررسی قرار دهیم، کاهش سقف مهریه می تواند به نفع زوج و به ضرر زوجه باشد اما اگر ابعاد دیگر آن را ارزیابی کنیم به این نتیجه می رسیم که طرح مزبور به نفع زوجین خواهد بود و یقینا آثار مطلوبی در جامعه ما ایجاد می کند.
