دراین نوشته پیرامون نفقه همسر به عنوان محور بحث و نفقه اقارب به عنوان بحثی فرعی بحث می گردد و در خصوص نفقه زندانی سخنی به میان نخواهد آمد.
آیا زن آنچه را که شوهر به عنوان نفقه به او می دهد مالک می شود یا فقط اجازه استفاده از نفقه به زن داده شده است ؟
- برای تشخیص طبیعت حق زن بر نفقه باید به اراده شوهر و عرف و عادت که مفسر اراده است رجوع شود.
- اگر مورد نفقه از اموال مصرف شدنی باشد (مثل خوراکی ها و عطر و صابون)زن را میتوان مالک آن تلقی کرد.
- اگر مورد نفقه از اموال غیر مصرفی باشد مثل مسکن واثاث البیت که با بهره مندی از آنها ، عین نابود نمی شود . زن فقط از آنها منتفع می شود و مالکیتی بر آنها ندارد.
- اگر مورد نفقه از اموال غیرمصرفی مثل ، لباس وکفش باشد ، زن بر آنها مالکیت دارد ولی نمی تواند به طور غیر متعارف و به زیان شوهر در آنها تصرف نماید . مثل اینکه جامه نویی را به دیگری ببخشد و یا پاره کند زیرا در اینصورت سوء استفاده از حق تلقی شده ک ممنوع و موجب مسئولیت مدنی زن می شود.
مقایسه ای بین نفقه همسر و نفقه اقارب
در کلیات نفقه همسر را بنا بر تعریف قانون مدنی بیان کردیم . نفقه اقارب حسب تعریف عبارتست از؛ مسکن و اثاث خانه و خوراک و پوشاک بقدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت انفاق کننده. در اینجا بین این دو نفقه مقایسه صورت گرفته است.
- نفقه زن حسب ماده 1203 قانون مدنی مقدم بر نفقه اقارب است.
- حسب ماده 1206 قانون مدنی زن می تواند نفقه معوقه (زمان گذشته )خود را مطالبه کند وبرای وصول آن در دادگاه دعوی نماید ولی خویشاوندان نسبی فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند.
- نفقه زن مشروط به فقر و یا تمکن مرد نیست. زن، اگر چه ثروتمند یا شاغل باشد می تواند از شوهر نفقه بخواهد. در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه حسب ماده 1129 قانون مدنی، زن حق خواهد داشت که از دادگاه تقاضای طلاق نماید . بند 2 ماده 8 قانون حمایت خانواده اشعار می دارد: استنکاف شوهر از دادن نفقه زن و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را وفا نکند و اجبار او به ایفاء هم ممکن نباشد زن از محضر دادگاه می تواند تقاضای صدور گواهی عدم سازش نماید. اما در نفقه اقارب حسب مواد 1197 و 1198 قانون مدنی فقر یک طرف و تمکن طرف دیگر شرط تحقق وجوب نفقه است.
- نفقه زوجه تکلیف یک جانبه است و در حقوق ایران زن مکلف به دادن نفقه به شوهر خود نیست، در حالی که نفقه اقارب یک تکلیف متقابل است(یعنی فرزند ملکف به دادن نفقه به والدین و پدر مکلف به دادن نفقه به فرزند و نوه هاست.)
- طلب زن بابت نفقه طلب ممتازه است . تبصره 2 ماده 12 قانون حمایت خانواده چنین اشعار می دارد ؛ پرداخت نفقه قانونی زوجه و اولاد بر سایر دیون مقدم است.
تعارض در پرداخت نفقه همسر و حقوق عمومی
- حسب قانون تادیه نفقه از مطالبات ممتازه است و بر پرداخت سایر نفقه ها مقدم است.
- طبق ماده 160 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1366 مطالبات مالیاتی دولت در شمار مطالبات ممتازه است.
- حسب ماده 49 قانون تأمین اجتماعی مطالبات سازمان تأمین اجتماعی که ناشی از اجرای قانون تأمین اجتماعی است، جزء مطالبات ممتازه است.
حال این سوال مطرح می گردد که در حالت تعارض پرداخت نفقه، مالیات و مطالبات سازمان تأمین اجتماعی کدامیک بر سایرین مقدم است؟
درپاسخ می گوئیم؛ نفقه زوجه حتی بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تأمین اجتماعی مقدم است. یعنی اول باید نفقه همسر پرداخت گردد. در توجیه این نظر می توان گفت که؛ قانون مالیاتهای مستقیم و قانون تأمین اجتماعی، عام و قوانین مربوط به نفقه زن، خاص است و عام هیچگاه ناسخ خاص محسوب نمی شود.
