صفحه حوادث روزنامه ها پر است از این اتفاقات: دستگیری متهم به جرم صدور چک بلامحل، خرید یک آپارتمان با چک بی محل، تهیه جهیزیه با چک های بلا محل. صادر کنندگان چک های بلا محل سر چند تن از کسبه، بازاریان و حتی مالکان زمین ها را شیره مالیده و با کشیدن چک های بی محل متواری شده اند که عده ای دستگیر و عده ای نیز هنوز در حال پیگرد قانونی می باشند. اخبار مختلفی از دستگیری افرادی سودجو که با خرید کالا یا زمین اقدام به کشیدن چک های بی محل کرده اند و سپس با به دست آوردن سود زیاد که از فروش این اقلام به جیب زده اند و متواری شده اند را به وفور خوانده اید.
اما نکته قابل توجه این است که بسیاری از مراجعه کنندگان به بانک ها پس از این که متوجه می شوند چک دریافتی آن ها بلامحل است، نمی دانند که چگونه باید طرح دعوی کرده و اصولا این جرم جزو کدام دسته از جرایم محسوب می شود و بسیاری از مراجعه کنندگان به دادگاه ها، در مرحله اولیه با این امر به خوبی آشنا نیستند که خود باعث سرگردانی آن ها در بین اتاق های شلوغ دادگاه ها می شود در حالی که اگر از این موضوع به خوبی اطلاع داشته باشند که چگونه باید با این مورد خاص برخورد و چه کارهایی را انجام دهند، شاید از سرگردانی و اطاله طرح شکایت رهایی پیدا کنند. هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود اقدام به صدور چک کند، عمل وی در حکم صدور چک بی محل خواهد بود در این مبحث سعی کرده ایم این موارد را برای آشنایی بیشتر شما بیاوریم.
تعریف چک بی محل
هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود اقدام به صدور چک کند، عمل وی در حکم صدور چک بی محل خواهد بود. قبل از تنظیم شکایت به نکات زیر توجه کنید:
- صدور چک بلامحل از جمله جرائم خصوصی محسوب شده و بدون شکایت دارنده چک، صادر کننده چک بلامحل قابل تعقیب نیست.
- برای جلوگیری از زائل شدن حق شکایت کیفری، دارنده چک باید حداکثر تا 6 ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مربوطه مراجعه کرده و پس از اخذ گواهی عدم پرداخت نیز حداکثر تا 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، شکایت خود را به مرجع قضایی تقدیم کند.
- تنها دارنده چک، حق شکایت کیفری دارد و دارنده چک از نظر قانونی شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه کرده و گواهی عدم پرداخت به نام وی صادر شده باشد.
- دادگاه صلاحیت دار برای رسیدگی به شکایت دارنده چک علیه صادر کننده، دادگاه مستقر در مجتمع قضایی واقع در محدوده بانک محال علیه (بانکی که باید وجه را بپردازد) می باشد.
اگر چک به هر دلیل برگشت بخورد، پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک محال علیه (بانکی که باید وجه را بپردازد) و اطمینان از وصول نشدن چک از طریق مذاکره، نسبت به تنظیم شکوائیه اقدام کنید. الف) تصاویر پشت و روی چک و گواهی عدم پرداخت هر برگ باید مبلغ یک تمبرالصاق و ابطال شود. ب) ابطال تمبر هزینه دادرسی.
اقدامات لازم پس از تنظیم شکوائیه
- به قسمت ارجاع شکایت حوزه قضایی که بانک محال علیه (بانکی که باید وجه را بپردازد) در محدوده آن واقع است مراجعه کنید.
- معاونت ارجاع حوزه قضایی مربوطه در ذیل شکوائیه دستور تحقیقات مقدماتی و اعلام نتیجه را به حوزه انتظامی واقع در محدوده سکونت صادر کننده چک را صادر می کند.
- پس از اخذ دستور مقام قضایی به حوزه انتظامی مربوطه مراجعه کرده و بر حسب رویه معمول، با کسب دستور فرمانده حوزه انتظامی و یا جانشین وی اخطاریه سه روزه که به اخطار حسن نیت معروف است به همراه مامور نیروی انتظامی به متهم ابلاغ می شود.
- در صورتی که متهم در ظرف سه روز پس از ابلاغ اخطاریه ذکر شده در بند 3، رضایت شاکی را جلب کرده و یا ترتیب پرداخت وجه چک را بدهد با اعلام رضایت شاکی و یا ارائه لاشه چک توسط وی پرونده مختومه می شود والا در صورت حضور نیافتن در موعد مقرر، با دستور مقام قضایی نسبت به جلب متهم اقدام و پرونده با گزارش نیروی انتظامی و به همراه طرفین به حوزه قضایی مربوطه ارسال می شود.
صدور چک بلامحل از جمله جرائم خصوصی محسوب شده و بدون شکایت دارنده چک، صادر کننده چک بلامحل قابل تعقیب نیست پس از تعیین شعبه رسیدگی کننده توسط ریاست حوزه قضایی و یا معاونین آن ها، پرونده در جریان رسیدگی قرار می گیرد این اقدامات در صورتی که متهم متواری باشد نیز انجام می گیرد. همچنین خوب است بدانید با توجه به رویه معمول در برخی از مجتمع های قضایی دستور تعقیب قانونی متهم صدور چک بلامحل در فرم های چاپی که متضمن اخطار سه روزه و در صورت حضور نیافتن یا کسب رضایت شاکی جلب متهم قید شده صادر می شود که در این گونه موارد در صورت حضور نیافتن متهم نیازی به صدور برگ جلب مجدد نیست.
اقدامات لازم تا زمان نوبت رسیدگی به پرونده در دادگاه
- در صورتی که متهم متواری بوده و بیم خروج وی از کشور برود می توان از دادگاه درخواست ممنوع الخروج کردن وی را از کشور کرد.
- از آن جا که با تقدیم شکایت و درخواست تعقیب قانونی متهم دادگاه تنها به جنبه جزایی صدور چک بلامحل رسیدگی کرده و متهم را به مجازات مقرر قانونی محکوم می کند، بنابراین به منظور محکومیت متهم به پرداخت مبلغ چک، ضمن محکومیت جزایی، شاکی باید تا اولین جلسه رسیدگی اقدام به تقدیم دادخواست ضرر و زیان کند.
- اخذ برگ جلب سیار متهم به منظور دستگیری وی.
- در صورت ضرورت، تقاضای صدور قرار تامین خواسته از دادگاه، ضمن دادخواست ضرر و زیان و یا به صورت جداگانه. در صورتی که متهم دارای اموال اعم از منقول و غیر منقول باشد شاکی می تواند با اخذ قرار تامین خواسته از دادگاه مربوطه و اجرای آن نسبت به توقیف اموال معرفی شده و بر اساس مقررات قانون آئین دادرسی مدنی تا میزان وجه چک بلامحل اقدام و پس از صدور حکم و طی تشریفات قانونی حقوق خود را مطالبه کند.
- حضور در جلسات رسیدگی در دادگاه مربوطه. نحوه تنظیم دادخواست ضرر و زیان و تقدیم آن به دادگاه دادخواست باید در برگ های مخصوص دادخواست تنظیم و پس از درج نام خواهان و خوانده و سایر مشخصات مورد لزوم، نسبت به تکمیل آن اقدام شود.
مدارک لازم پیوست دادخواست
- نسخه ثانی دادخواست در صورتی که خوانده یک نفر باشد و الا به تعداد خواندگان بعلاوه یک نسخه اضافی
- تصاویر مصدق پشت و روی چک در دو نسخه (در صورتی که صادر کننده یک نفر باشد) و الصاق تمبر بر روی هر برگ و تصدیق کردن آن ها در شعبه مربوطه.
- ابطال تمبر هزینه دادرسی
وفق قانون دارنده چک بلامحل می تواند همانند سایر اسناد رسمی لازم الاجرا برای مطالبه وجه چک به دوایر اجرای ثبت و اسناد مراجعه و چک را به اجرا بگذارد مطالبه وجه چک از طریق دوایر اجرای ثبت قانون گذار ویژگی های خاصی را برای چک قائل شده است. یکی از ویژگی های چک، در حکم اسناد رسمی لازم الاجرا بودن آن است، بنابراین دارنده چک بلامحل می تواند همانند سایر اسناد رسمی لازم الاجرا برای مطالبه وجه چک به دوایر اجرای ثبت و اسناد مراجعه و چک را به اجرا بگذارد.(بر اساس مواد 245 تا 254 آئین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا)
طریقه درخواست صدور اجرائیه
- ابتدا به اداره ثبت محل که بانک محال علیه در محدوده آن واقع است مراجعه کرده و پس از خرید تقاضانامه صدور چک و تکمیل آن، با ضمیمه کردن اصل چک و گواهی پرداخت نکردن بانک محال علیه، فرم تکمیل شده را به دایره اجرا به ثبت تحویل داده و رسید دریافت کنید.
- دوایر اجرا ثبت پس از صدور اجرائیه، آن را مطابق آئین نامه اسناد رسمی لازم الاجرا، توسط مامور اجرا به صادر کننده ابلاغ می کند و اگر ظرف مدت 10 روز پس از ابلاغ صادر کننده چک ترتیب پرداخت وجه چک را ندهد دارنده چک می تواند با معرفی اموال بدهکار اعم از منقول و غیر منقول درخواست توقیف اموال را کرده و پس از توقیف اموال در جهت گرفتن طلب خود اقدام کند.
اعلام جرم علیه صادر کننده چک بی محل مانع از درخواست صدور اجرائیه برای وصول وجه چک از طریق اداره ثبت نخواهد بود نسبت به چک هایی که به علت مطابق نبودن امضا برگشت خورده و گواهی پرداخت نکردن صادر شده، نمی توان از طریق اجرای ثبت اقدام کرد.
