درهنگام دادوستدهای روزانه ، شاید این موضوع توجه شما را نیز به خود جلب نموده باشد که برخی از افراد در معاملاتی که با چک انجام می دهند ، دقت می‌کنند تا چکی را قبول نمایند که قابل تعقیب کیفری یا همان دارای وصف کیفری باشد تا در صورت عدم وصول چک ، بتوانند با صادر کننده آن با سرعت و قدرت بیشتری در مراجع قضایی برخورد کرده و بتوانند زودتر وجه چک را وصول نمایند و علاوه بر آن صادر کننده را نیز بدلیل صدور چک بلامحل تحت تعقیب مرجع قضایی قرارداده و مجازات نماید.
در مقابل، چکهای حقوقی، هیچ یک از محاسن چک کیفری را ندارد و دارنده آن می‌تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی و تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی، وجه چک و کلیه خسارات آن را مطالبه کند . فرآیند رسیدگی به چکهای حقوقی طولانی تر وبدلیل نبود ضمانت اجرا ی کیفری وصول آن نیز دشوارتر خواهد بود.
به چه چک هایی عنوان کیفری اطلاق می شود؟
صادرکننده چک:
- باید در تاریخ مندرج در چک معادل مبلغ مذکور، در بانک وجه نقد داشته باشد.
- نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج نماید.
- صادرکننده چک نباید دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد.
- نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک، از پرداخت وجه چک خودداری نماید.
- نباید در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر نماید، بانک به آن شرط ترتیب اثر نمی دهد
- هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک کند عمل وی در حکم صدورچک بلامحل خواهد بود و به حداکثر مجازات قانونی محکوم خواهد شد.
برای کیفری محسوب شدن چک بلامحل و فراهم شدن امکان شکایت کیفری از صادر کننده آن، باید دو مهلت ۶ ماهه که در قانون صدور چک تعیین شده، از طرف دارنده چک رعایت شود.
- مهلت برگشت زدن چک برای طرح شکایت کیفری، 6 ماه از تاریخ سررسید چک می باشد.
یعنی دارنده باید ظرف ۶ ماه از تاریخ چک برای وصول وجه چک به بانک مراجعه کند و در صورت نبود محل یا به عبارت ساده تر خالی بودن حساب صادرکننده چک، اقدام به برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک نماید.
حال اگر در مهلت شش ماهه اول، دارنده، چک را به بانک نبرد و در صورت بلامحل بودن چک، آن را برگشت نزند، این چک دیگر قابل تعقیب کیفری نخواهد بود.
- اقدام به طرح شکایت از سوی دارنده چک، ظرف 6 ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت
به عبارتی اگر دارنده چک تا شش ماه پس از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت اقدام به شکایت کیفری علیه صادرکننده چک نکند، امکان شکایت علیه صادر کننده را از دست خواهد داد.
نکته مهم : در صورتی که دارنده چک مهلت های اعلام شده فوق را رعایت نماید و در زمانهای مزبور اقدامات لازم را جهت مطالبه وجه چک و طرح شکایت کیفری علیه صادر کننده آن انجام دهد، در این صورت چک دارای وصف کیفری محسوب خواهد شد.
مراحل طرح شکایت کیفری چک
- مراجعه به بانک جهت وصول وجه چک در مهلت قانونی.
- برگشت زدن چک و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت از بانک محال علیه.
- طرح دعوا در دادسرا با ارائه اصل چک و سایر مدارک شناسایی.
لازم به توضیح است که در موقع طرح شکایت، شاکی باید فرم مخصوص دادخواست را نیز تکمیل و هزینه دادرسی را پرداخت و سایر تشریفات قانونی را انجام دهد. به عبارتی در رسیدگی به جرم چک بلامحل در صورتی که دادخواست مطالبه وجه چک و خسارات به دادگاه تسلیم نشود، دادگاه حکم به پرداخت خسارت های وارده را نخواهد داد و درصورت اثبات بلامحل بودن چک، صرفا رای به مجازات صادرکننده را صادر خواهد کرد.
چک های دارای وصف حقوقی:
به موجب ماده‌ی ۱۳ قانون صدور چک، در موارد زیر صادرکننده‌ی چک قابل تعقیب کیفری نیست:
الف . در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده باشد.
ب. هرگاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
ج. چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادرشده است.
د. هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر شده است.
هـ. در صورتی‌که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.
نکات مهم در مطالبه وجه چک :
- طرح شکایت کیفری، تنها در اختیار فردی است که چک را به بانک ارائه کرده و گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده است، می باشد.
- دارنده چک بلامحل، علاوه بر حق طرح شکایت کیفری ، حق طرح دعوای حقوقی و مطالبه وجه چک را در تمام مراحل مربوطه دارد.
- مطالبه مبلغ چک حقوقی مانند چک کیفری مقید به رعایت مهلت خاصی نبوده و در هر زمانی می توان برای مطالبه مبلغ چک حقوقی اقدام کرد.
- مطالبه وجه چک از ظهرنویس و ضامن او، مقید به رعایت مهلت های خاصی می باشد. ولی علیه صادر کننده چک در هر زمانی امکان طرح دعوای حقوقی وجود دارد.
- در مواردی که امکان تعقیب کیفری مطابق قانون وجود ندارد، دارنده چک بلامحل الزاماً برای مطالبه حق خود می بایست اقدام به طرح دعوای حقوقی بنماید. و در این موارد چک حقوقی محسوب می‌شود.
مراحل طرح دعوای حقوقی چک :
- مراجعه به بانک جهت وصول وجه چک.
- برگشت زدن چک و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت از بانک .
- مراجعه به دادگاه عمومی صالح و تقدیم دادخواست علیه مسئول یا مسئولان چک.
- (مراجعه به شورای حل اختلاف در خصوص چک های با مبلغ کمتر از 500 میلیون ریال)
چه تفاوت هایی بین چک کیفری و چک حقوقی وجود دارد؟
- مجازات صادر کنندگان چکهای کیفری و چک حقوقی
در صورتی که چک بلامحل چک کیفری محسوب گردد، در این صورت صدور چک بلامحل مطابق ماده 7قانون صدور چک، جرم محسوب می شود و حتی مجازات حبس نیز در انتظار صاحبان حساب خواهد بود. ولی در خصوص چک های حقوقی این چنین نیست یعنی صدور چک بلامحل حقوقی ، جرم نبوده و مجازاتی برای آن تعیین نخواهد شد.
نکته: در صورتی که صادر کننده چک بلامحل حقوقی، در دادگاه محکوم شود و عاجز از پرداخت وجه چک باشد پس از اعمال ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و عدم شناسایی و نبود اموالی برای بازداشت و توقیف، به تقاضای خواهان، دستور جلب او صادر وراهی زندان میگردد. البته محکوم می‌تواند به دادگاه صالح دادخواست اعسار ارائه نماید. مطابق قانون پس از اثبات اعسار در دادگاه، از زندان آزاد و مبلغ محکومیت خود را به طور اقساطی پرداخت خواهد کرد.
- مسئولان در چک کیفری و چک حقوقی
چک کیفری: مسئولیت کیفری صدور چک بلامحل تنها بر عهده صادر کننده چک می باشد. ظهرنویس وضامن مطابق قانون در مقابل دارنده چک مسئولیت کیفری نخواهند داشت.
چک حقوقی: اما مسئولیت حقوقی صدور چک بلامحل برعهده صادر کننده ، ظهرنویس و ضامن های آنها می باشد. به عبارتی دارنده چک بلامحل می تواند علیه همه مسئولان چک طرح دعوای حقوقی کند.
وصول چک از طریق دایره اجرای ثبت اسناد رسمی:
قانون صدور چک، برای وصول وجه چک بلامحل، علاوه بر طرح دعوا در مراجع قضایی راهکار دیگری را نیز تعیین کرده است. مطابق ماده ۲ این قانون « چک در حکم سند لازم الاجرا است ».
لذا هم در چک های حقوقی و هم در چک های کیفری، دارنده پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک می‌تواند به اجرای ثبت اسناد محل مراجعه کند و تقاضای صدور اجراییه نماید.
لازم به توضیح است، در روش مطالبه وجه چک از طریق اجرای ثبت، قبلا توضیحات مفصلی به دنبال کنندگان پایگاه خبری یاسا داده شده است
