بیمه اختیاری نوعی از بیمه تامین اجتماعی است که متقاضی، حق آن را خود پرداخت میکند و از تعهدات و خدمات سازمان تامین اجتماعی برخوردار میشود.
این نوع بیمه به منظور تداوم پرداخت حق بیمه تا رسیدن به شرایط استفاده از خدمات بلندمدت سازمان تامین اجتماعی از قبیل بازنشستگی و ازکارافتادگی یا مستمری فوت به وجود آمده و برای انعقاد آن نیاز به ۳۰ روز سابقه قبلی در سازمان تامین‌اجتماعی است.
تفاوت بیمه اختیاری با صاحبان حرف و مشاغل آزاد
این تفاوت علاوه بر نیاز داشــتن به حداقل ۳۰ روز سابقه قبلی برای متقاضیان اختیاری، به نوع خدماتی که ارائه میشود نیز مربوط میشــود.
در بیمه اختیاری حق‌بیمه ۲۶ درصد مقطوع است که کل خدمات از قبیل مســتمری‌های بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و تعهداتی شامل درمان، هزینه‌های پروتز و اروتز، هزینه کفن‌ودفن را دربرمیگیرد ولی در بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد تعهدات به چند دسته به شرح زیر تقسیم میشود:
بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی با ۱۲ درصد:
در این نوع بیمه فقط خدمات مربوط به بازنشستگی ارائه میشود.
بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی با ۱۴ درصد:
در این نوع بیمه خدمات پرداخت مستمری بابت بازنشستگی بیمه‌شده و پرداخت مستمری به بازماندگان در صورت فوت بیمه‌شده اصلی ارائه میشود
بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی ۱۸ درصد:
در این نوع بیمه خدمات پرداخت مستمری بازنشستگی و فوت و همچنین خدمات مربوط به ازکارافتادگی کلی غیرناشــی از کار به این گروه از بیمه‌شدگان ارائه میشود. این بیمه شامل ازکارافتادگی جزئی و نقص عضو نمیشود، چون این موارد فقط به لحاظ حوادث ناشی از کار مطرح میشوند که کار در بیمه‌های خویش‌فرما به دلیل عدم وجود کارفرما و اشــتغال موضوع حوادث ناشی از کار منتفی است.
بازنشستگی، فوت، ازکارافتادگی کلی و درمان، با ۱۸ درصد دستمزد توافق‌شده همراه هزینه درمان به صورت سرانه:
حق‌بیمه درمان با توجه به افراد تحت تکفل به صورت ســرانه ماهانه دریافت میشود. ســرانه درمان هر سال توسط شورای عالی درمان تعیین میشود. در سال ۹۴ سرانه درمان ۲۷۰ هزار ریال تعیین شده بود و هنوز ســرانه درمان سال ۹۵ به تصویب نرسیده است.
بنابراین در بیمه صاحبان حرف و مشــاغل آزاد پرداخت ۱۸ درصد حق‌بیمه و پرداخت ســرانه درمان به ازای هر نفر افراد تحت تکفل برای هرماه موجب اســتفاده کامل از خدمات کامل سازمان به جز مواردی که در اجباری وجود دارد میشود.
خدمات بیمه بیکاری، کمک‌هزینه ازدواج، غرامت دســتمزد ایام بیماری و بارداری، پروتز و اروتز در این نوع بیمه ارائه نمیشود.
تفاوت بیمه اجباری با اختیاری و حرف و مشاغل آزاد
مهمترین تفاوت اجباری با بیمه‌های خویش‌فرما، همانگونه که از اسم این نوع بیمه مشخص است، به اجباری بودن آن بازمیگردد.
این خصوصیت برای بیمه‌های اجباری دارای تبعات و نتایج خاصی است، به نحوی که برای احراز آن فقط وجود رابطه کاری و اشتغال فرد در کارگاه کافی است، حتی اگر حق‌بیمه توسط کارفرما پرداخت نشود.
در این صورت چنانچه کارگری در طول اشتغال نیاز به خدمات تامین‌اجتماعی داشته باشد، در چارچوب قانون میتواند پیگیر حقوق کارخود شود. در حالی که در بیمه‌های خویش‌فرما، اجباری در پوشش نیست و متقاضی با اختیار و در چارچوب نظام خود را تحت پوشش خود قرار میدهد.
از طرف دیگر اجباری مورد حمایت قوانین و مقررات و دولت است و فرد میتواند از حمایت سیستم قضایی و اجرایی کشور بهره‌مند شود. از آنجا که در قانون تامین اجتماعی به‌صراحت بر اجرای آن تاکید شده، در سطحی کمتر مورد حمایت بخش عمومی قرار میگیرد.
در بیمه‌هــای خویش‌فرما نیز دولت پرداخت ۳ درصد حق آن را متعهد شــده و در صورت بروز اختلاف نیز متقاضی میتواند به دیوان عدالت اداری مراجعه و از سازمان تامین اجتماعی شکایت کند، در صورتی که در قراردادهای خصوصی مرجع شکایت محاکم عمومی است.
پرسش: اگر کسی هیچ‌گونه سابقه کار نداشته باشد، میتواند به مدت یک ماه یا بیشــتر صاحبان آن حرف ومشــاغل آزاد شود و سپس درخواست بیمه اختیاری کند؟
پاسخ: بله، میتواندبیمه خود را به اختیاری تبدیل کند.
پرسش:شرایطبیمه اختیاری چیست؟
پاسخ: شرایط اختیاری عبارت است از:
- داشتن ۳۰ روز سابقه پرداخت حق‌بیمه
- داشتن حداکثر ۵۰ سال سن.
- کسانی که بیش از ۵۰ سال سن دارند به ازای هرســال افزایش سن، به یک سال سابقه قبلی نیاز دارند.
- کسانی که بیش از ۱۰ سال سابقه دارند از شرط سنی مربوط معاف میشوند.
پرسش:بیمه‌شــدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد از کمک‌هزینه عائله‌مندی برخوردار می‌شــوند یاخیر؟
پاسخ: خیر، در این نوع بیمه رابطه کارگــری و کارفرمایی وجود ندارد، بنابراین کمک هزینه عائله‌مندی که توســط کارفرما پرداخت میشود، موضوعا منتفی است.
پرسش:همه بیمه‌شدگان قانون تامین‌اجتماعی مشمول قانون‌کار نیز میشوند؟
پاسخ: خیــر، طبق قانــون کار کلیه مشــمولین قانون کار مشــمول تامین‌اجتماعی هستند، ولی تمامی مشمولین قانون تامین‌اجتماعی مشمول قانون کار نمیشوند، از قبیل بیمه‌شدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد و…
پرسش:چنانچه بیمه‌شده اصلی صاحبان حرف و مشاغل آزاد، اختیاری و بیمه رانندگان به خدمت ســربازی اعزام شود، افراد تحت تکفل این‌گونه بیمه‌شدگان به اســتناد مواد ۹۴ و ۹۵ قانون تامین اجتماعی می‌توانند از مزایای درمانی استفاده کنند؟
پاسخ: خیر، استفاده از دفترچه درمان فقط برای خانواده و افراد تحت تکفل بیمه‌شدگانی است که به‌صورت اجباری بیمه شده اند.
پرسش:برای بیمه اختیاری اخذ گواهی سلامت از کمیسیون پزشکی ضروری است؟
پاسخ: درگذشته گواهی کمیسیون پزشــکی الزامی بود که با اصلاحات اخیر در آیین‌نامه اختیاری تشخیص و گواهی پزشک معتمد سازمان کافی است.
