​نرخ مالیات بر ارث در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم و تغییرات بنیادی آن

​نرخ مالیات : طبق یک ضرب‌المثل قدیمی اسلامی «ارث از شیر مادر حلال‌تر است»؛ اما امروزه دستیابی به این مال حلال‌تر از شیر مادر چندان هم ساده نیست. قبل از دستیابی به آن باید مالیات‌های لازم را پرداخت. براساس تعاریف معمول، مالیات بر ارث حقی قانونی است که دولت در ماترک فرد متوفی دارد و وراث ملزم به پرداخت آن هستند. در گذشته گلایه‌های مالیاتی مردم به رویه مالیات‌گیری از ارث که به گفته مردم ناعادلانه بوده است، باعث آن شد که این مالیات بررسی مجدد شود و به ادعای سازمان امور مالیاتی تعدیل شود. به‌عنوان مثال، مالیات ملک مسکونی و تجاری متفاوت است و گاهی فرد باید مبالغ بسیار گزافی برای دستیابی به سهم ارث خود بپردازند. در این حوزه مروری بر روند مالیات‌گیری کشور که به گفته وزیر اقتصاد، مالیات‌گیری کورکورانه بوده است، می‌تواند به خوبی نشان دهد که چرا مردم در این حوزه هم معترض هستند.

تعیین ​نرخ مالیات براساس نسبت با متوفی

به‌هرحال در قانون فعلی مالیات بر ارث برحسب این‌که ترکه متوفی به چه میزان باشد، مالیاتی متفاوت دارد. نرخ مالیات بر ارث، تابعی از این امر نیز است که وارث با متوفی چه نسبتی داشته باشد. هرچه نسبت وارث با متوفی نزدیک‌تر باشد، مالیات بر ارث کمتر است و هرچقدر که نسبت وارث با متوفی دورتر باشد، ​نرخ مالیات بر ارث بیشتر خواهد بود. این درحالی است که وراث از دیدگاه قانون مالیات‌های مستقیم به سه طبقه تقسیم می‌شوند؛

• وراث طبقه اول شامل پدر، مادر، زن، شوهر و اولاد هستند.
• طبقه دوم نیز عبارتند از اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها.
• طبقه سوم وراث نیز شامل عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها است.

به طور دقیق نرخ‌های اعلامی سازمان امور مالیاتی برای وراث طبقه یک است و به ترتیب برای وراث طبقه دوم دو برابر و برای وراث طبقه سوم به چهار برابر می‌رسد. همچنین باید در نظر داشت که اگر در هر طبقه حتی یک نفر ورثه در حال حیات باشد، سبب می‌شود طبقات دیگر از جهت ارث بردن باطل شوند و هیچ ارثی به آنها تعلق نگیرد.

سهم ۲‌ درصدی دولت ارزش وسیله متوفی

در همین راستا چندی پیش سازمان امور مالیاتی کشور در اطلاعیه‌ای جزئیات مربوط به نرخ مالیات بر ارث در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم را اعلام کرد. براساس قانون‌ سال ۱۳۹۵ مالیات بر ارث، ۳‌درصد ارزش دارایی‌هایی مانند سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و سودهای آنان به سازمان امور مالیاتی تعلق دارد. همچنین یک‌و‌نیم ‌درصد ارزش سهام و سهم‌الشرکه و حق‌تقدم آنها نیز مشمول مالیات می‌شود. مالیات برارث حق‌الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی نیز در قانون جدید ۱۰‌درصد ارزش روز در تاریخ تحویل محاسبه شده است. این درحالی است که ۲‌درصد بهای اعلام شده سازمان امور مالیاتی کشور برای انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی نیز مالیات بر ارث تلقی می‌شود. یک ونیم‌درصد ارزش املاک برحسب تاریخ واگذاری روز نیز به دولت تعلق می‌گیرد. ​نرخ مالیات دارایی‌ها و اموال متوفیان ایرانی که در خارج از کشور هستند، نیز شامل ۱۰‌درصد ارزش ماترک است.

همچنین اگر متوفی و وراث، تبعه خارجی باشند، اموال و دارایی‌های متوفی که در ایران واقع است، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود. اما قوانین به همین جا ختم نمی‌شود. براساس قانون مالیات‌های مستقیم هر گونه نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌های ایرانی یا خارجی در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس که مجوز دارند، شامل نیم‌درصد ارزش فروش سهام و حق‌تقدم سهام خواهد بود. براساس تبصره یک ماده گفته شده مالیات‌های مستقیم از هر نقل و انتقال سهام و سهم‌الشرکه و حق‌تقدم سهام و سهم الشرکه شرکا در سایر شرکت‌ها، مالیات مقطوعی به میزان ۴‌درصد ارزش اسمی آنها وصول می‌شود. همچنین براساس ماده ۵۹ نقل و انتقال قطعی املاک به مأخذ ارزش معاملاتی و به نرخ ۵‌درصد است.

مالیات برارث قبل از تعدیل

براساس قانون پیشین مالیات برارث، مالیات برارث دارایی‌های تامبلغ ۵۰‌میلیون ریال برای طبقه اول شامل ۵‌درصد ارزش اموال بود. که این میزان برای طبقه دوم به ۱۵‌درصد ارزش دارایی و برای طبقه سوم به ۳۵‌درصد ارزش دارایی می‌رسید. همچنین مالیات برارث دارایی‌هایی تا مبلغ ۲۰۰‌ میلیون تومان برای طبقه اول ۱۵‌درصد ارزش دارایی، برای طبقه دوم ۲۵‌درصد و برای طبقه سوم ۴۵‌درصد تخمین زده شده بود. همچنین ​نرخ مالیات برارث دارایی و اموال بیش از ۵۰۰‌میلیون ریال برای وراث طبقه اول شامل ۳۵‌درصد ارزش دارایی، برای طبقه دوم ۴۵‌ درصد و برای طبقه سوم ۶۵‌درصد ارزش دارایی محاسبه شده بود.