حقوق کودک آزمایشگاهی در نظام حقوقی ایران

کودک آزمایشگاهی : این مسئله به مانند تمامی تحولات علوم توجه حقوق را به خود جلب کرد ، هرچند که تا کنون نص صریحی درباره‌ی حقوق طفل آزمایشگاهی به  وجود نیامده ولی می‌توان با تطبیق واستنباط ،حقوق مربوط به طفل آزمایشگاهی را کشف نمود .

نسب

نخستین مطلبی که در مورد حقوق طفل نامبرده نظر را به خود جلب می‌کند ، مسئله‌ی نسب می‌باشد . طبق ماده‌1158ق.م. «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از 6 ماه و بیشتر از 10 ماه نگذشته باشد.»بنابراین اگر زوجی که توانایی طبیعی ندارند ، تصمیم به لقاح مصنوعی بگیرند بین آن‌ها و کودک متولد شده رابطه‌ی نسب شرعی برقرار است و نسب طفل متولد شده مانند نسب طبیعی است و با استنباط از مواد 1158 الی 1166 متوجه می‌شویم که ملاک اصلی الحاق نسب ، نطفه می‌باشد و منظور از کلمه نزدیکی در مواد مذکور به عنوان فرد شایع و مصداق معمول عنوان گردیده است . و فقط در ماده 1167 یعنی طفل متولد از زنا از الحاق به نسب استثناء می‌شود . بدیهی است که اگر نطفه‌ی زوجین به رحم اجاره‌ای تزریق شود ؛ بین طفل و زنی که طفل در رحم او مراحل جنینی را گذرانده رابطه‌ی نسب برقرار نمی‌شود.

نکته‌ی دیگری که در اینجا می‌توان ذکر کرد این مطلب است که الحاق نسب به طفل آزمایشگاهی در صورت اقرار مرد و زن است و با توجه به این مسئله که ایجاد طفل آزمایشگاهی با نزدیکی طبیعی که عرفا ایجاد نطفه را تحقق می‌سازد نیست ،شوهر می‌تواند بدون دلیل منکر انتساب طفل به خود باشد و این طرف دعوی است که باید تحقق نسب به نسبت به او ثابت کند . همچنین زن نیز می‌تواند منکر انعقاد طفل از نطفه‌ی خود باشد ،البته با این شرط که طفل از او متولد نشده باشد.

ازدواج

ازدواج طفل آزمایشگاهی با صاحبان نطفه‌اش ممنوع است اگر چه قرابت حاصل از شبهه یا زنا باشد ، زیرا همانگونه که عنوان شد نسب طفل آزمایشگاهی مانند طفلی است که ازنزدیکی طبیعی به وجود آمده لهذا موانع نکاهی که در ماده 1045 ق.م . برشمرده شده است بر طفل آزمایشگاهی نیز صدق می‌نماید . وکیل ولی اگر طفل دختر باشد و صاحب نطفه(مرد) مشخص نباشد تکلیفی برای دختر در مورد ازدواج وجود ندارد .

مسئله‌ی دیگری که در اینجا شایان ذکر است اینکه اگر طفل آزمایشگاهی پسر باشد و در رحم اجاره‌ای مراحل جنینی خود را گذرانده باشد سوال این است که آیا می‌تواند با آن زن ازدواج کند؟ در این مورد نص صریح و اشاره‌ای در قانون وجود ندارد زیرا موارد ذکر شده در ماده 1045ق.م. به صورت محصور است و این مسئله مصداق ماده 1046ق.م. یعنی قرابت رضاعی هم نیست ولی با توجه به عدم پذیرش این ازدواج در عرف و وجدان می‌توان گفت که در مورد این مسئله اختلاف نظر وجود دارد.

ارث

ماده 875ق.م. عنوان می‌دارد:« شرط وراثت زنده بودن در حین در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث می‌برد که نطفه او حین‌الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگر چه فورا پس از تولد بمیرد.»

در رابطه با این ماده می‌توان گفت که طفل آزمایشگاهی حتی در مرحله‌ای که نطفه‌ی او منعقد شده و هنوز به رحم منتقل نشده به دلیل اینکه انسان بالقوه است از ارث سهم می‌برد مشروط بر اینکه پس از انتقال به رحم زنده متولد شودو اگر قبل از تولد او الزام به تقسیم ارث پیش آید باید به اندازه‌ی سهم دو پسر برای او کنار گذاشته شود.

 کودک آزمایشگاهی

ماده 851 ق.م. :« وصیت برای حمل صحیح است لیکن تملیک او منوط است بر اینکه زنده متولد شود.» به این دلیل که طفل آزمایشگاهی در دوران خارج از رحم نیز انسان بالقوه است وصیت نسبت به او صحیح است لیکن تملک طفل نسبت به موصی به منوط به زنده متولد شدن او می‌باشد .

ماده 852 ق.م. « اگر حمل در نتیجه‌ی جرمی سقط شود موصی به به ورثه‌ی او می‌رسد مگر اینکه جرم مانع ارث باشد .»

این ماده راجع به طفل آزمایشگاهی که در داخل رحم است صدق می‌کند ولی از آنجا که تفسیر مقررات جزایی و توسعه‌ی آن علیه متهم به کمک ملاک گیری جایز نیست نمی‌توان از بین بردن نطفه‌ی بارور شده در خارج از رحم را جرم دانست لذا در این مورد موضوع ماده 852 قانون فوق‌الذکر صدق نمی‌کند زیرا کیفری در قانون برای آن مقررنشده است. علی هذا همان طور که هر موضوع جدیدی احکام و قوانین مورد نظر خود را می‌طلبد در مورد کودک آزمایشگاهی نیز به نظر می‌رسد که باید مخصوصا در برخی موارد که نص صریحی موجود نیست امید به وضع قوانین جدید را داشت . زیرا با اینکه کودک آزمایشگاهی تولدی متفاوت با سایر کودکان را دارد ولی پس از تولد ،از زندگی عادی همچون سایر انسان‌ها برخوردار است که باید از آن حمایت شود.