از خانه‌های خالی مالیات اخذ می شود

دریافت مالیات از خانه‌های خالی از جمله طرح‌هایی است که سا‌ل‌هاست کارشناسان و نمایندگان مجلس در مورد آن بحث می‌کنند، از سال 1391 این موضوع به صورت جدی‌تر در مجلس‌ شورای اسلامی مطرح شد و حالا ظاهرا قرار است بالاخره این طرح به مرحله اجرا برسد. بر اساس خبری که طی چند روز گذشته خبرگزاری‌ها از‌قول حامد مظاهریان، معاون وزیر راه و شهرسازی مخابره کردند، طراحی سامانه ملی املاک و اسکان کشور آغاز شده و با راه‌افتادن این سامانه اخذ مالیات از خانه‌های خالی هم اجرایی می‌شود.

بر اساس گفته‌های مظاهریان، اجرای مالیات بر خانه‌های خالی نیاز به سامانه‌ای دارد که این سامانه در حال طراحی  است و به زودی آماده می‌شود. آنطور که مظاهریان گفته پس از گذشت یکسال از خالی ماندن، واحدهای مسکونی مشمول جریمه می‌شوند. با این حساب می‌توان گفت، طرح اخذ مالیات از خانه‌های خالی درست یک سال بعد از راه‌اندازی سامانه ملی املاک و اسکان اجرایی خواهد شد. وی با بیان اینکه در قانون آمده که در سال اول از خانه‌هایی که خالی هستند، مالیات دریافت نشود، افزود: «بنابراین پس از اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی در سال اول وصولی از این منبع نداریم تا زمانی که بیش از یکسال از خالی بودن واحد گذشته باشد.»

معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه تعیین مالیات بر عهده سازمان امور مالیاتی است، گفت: «وزارت راه و شهرسازی فقط سامانه مربوط به اطلاعات املاک را طراحی می‌کند و تمامی اطلاعات مربوط به املاک در این سامانه به ثبت می‌رسد. این سامانه با سامانه‌های دیگر دستگاه‌ها هم افزایی دارد و به سامانه ملی املاک و اسکان کشور تبدیل می‌شود تا تمامی اطلاعات املاک بر روی آن به ثبت برسد به همین دلیل طوری طراحی می‌شود که با دیگر سامانه ها ارتباط داشته باشد.»

اجرا با تاخیر مواجه می‌شود؟

از سخنان معاون وزیر راه و شهرسازی اینگونه بر‌می‌آید که هر چند اخذ مالیات از خانه‌های خالی با طراحی این سامانه ملی وارد فاز اجرایی شده است اما برای دریافت مالیات واقعی مالکان این خانه‌ها هنوز راه درازی در پیش است و این در حالی است که بر اساس مصوبه مجلس مقرر شده که قانون اخذ مالیات از خانه‌های خالی در سال جاری به اجرا برسد و  در تبصره ۷ ماده ۱۶۹ مقرر قانون عنوان شده است که وزارت راه و شهرسازی موظف است حداکثر شش ماه پس از تصویب این قانون «سامانه ملی املاک و اسکان کشور» را ایجاد کند. این سامانه باید به گونه‌ای طراحی شود که در هر زمان امکان شناسایی برخط مالکان و ساکنان یا کاربران واحدهای مسکونی، تجاری، خدماتی و اداری و پیگیری نقل و انتقال املاک و مستغلات به صورت رسمی، عادی، وکالتی و غیره را در کلیه نقاط کشور فراهم سازد.

وزارت راه و شهرسازی موظف است امکان دسترسی برخط به سامانه مذکور را برای سازمان امور مالیاتی کشور ایجاد کند. طولانی شدن به سرانجام رسیدن طرح دریافت مالیات از‌خانه‌های خالی برای بسیاری از کارشناسان جای سوال است، مدت‌هاست که این طرح در راهروهای مجلس دست به دست می‌شود و حالا هم که تبدیل به قانون شده ظاهرا در اجرا با تاخیر مواجه خواهد شد. هر چند برخی کارشناسان وارد فاز اجرایی شدن این طرح را هم به فال نیک می‌گیرند. در حال حاضر با توجه به نبود سامانه و بانک جامع اطلاعاتی، آمار دقیقی از خانه‌های خالی وجود ندارد اما برخی گزارش‌ها از وجود یک میلیون  و 700 هزار واحد خالی حکایت دارد هر چند که برخی برآوردهای دیگر عددی کم‌تر را نشان می‌دهد.

اجرای طرح چه تاثیری بر بازار مسکن دارد؟

افزایش عرضه در بازار مسکن مهم‌ترین انتظاری است که کارشناسان از اجرای این طرح دارند و معتقدند که اجرای این طرح سبب افزایش عرضه و در نتیجه کاهش قیمت‌ها خواهد شد، البته مسئولان دولتی این میزان از خوش‌بینی را به تاثیر اجرای این قانون در بازار مسکن ندارند به گونه‌ای که مظاهریان، معاون وزیر راه و شهرسازی پیش‌تر در مورد تاثیر دریافت مالیات از خانه‌های خالی بر بازار مسکن گفته بود: « خانه‌هایی که خالی هستند تا یک سال از شمول مالیات بر خانه‌های خالی معاف هستند؛ همچنین میزان مالیات این خانه‌ها در سال دوم معادل نیمی از میزان اجاره‌بهای این خانه بر اساس قیمت کارشناسی است و در سال سوم است که مالیات بر خانه‌های خالی به اندازه مصرح در قانون می‌رسد. بنابراین مالیات بر‌خانه‌های خالی در کوتاه‌مدت تأثیری در افزایش قیمت مسکن ندارد.»

اما در مقابل برخی کارشناسان به تاثیرات این طرح خوشبین‌تر هستند، مهرداد بائوج لاهوتی، عضو کمیسیون عمران مجلس در این باره معتقد است: «دریافت مالیات از واحدهای خالی یکی از راهکارهای کسب درآمد برای دولت و همچنین کمک به اسکان مردم است، درحالی که مردم از تصمیمات دولت درخصوص دریافت مالیات از مسکن خالی اطمینان حاصل کنند، شاهد احتکار مسکن و رشد قیمتی آن نخواهیم بود.» وی با بیان اینکه درحال حاضر معیارهای درستی برای تشخیص واحدهای خالی مسکن در کشور وجود ندارد، افزود: «یکی از علت‌های ناموفق بودن سیاست‌های دولت در اخذ مالیات از خانه‌های خالی نبود معیاری مشخص جهت شناسایی واحدهای خالی از سکنه و واحدهای خالی اما در نوبت اجاره یا فروش است.»

برخی کارشناسان معتقدند که وضع مالیات برخانه‌های خالی، حتی اگر به ایجاد جهش در بازار مسکن نیز نیانجامد، حداقل مالیات آنان باعث گردش پول در اقتصاد کشور می‌شود، و مخالفان معتقدند که اخذ مالیات از خانه‌‌ های خالی منجر به تعطیلی بازار ساخت و ساز و بی‌انگیزه‌ شدن بسازوبفروش‌ها می‌شود چون که سازنده‌ها در تهران به امید نگهداری واحدها تا زمان نامعلوم برای فروش با قیمت مناسب و مطلوب، مشغول ساخت‌وساز هستند و اگر در زمان انتظار آنها، از‌واحدهای ساخته‌شده‌شان مالیات گرفته شود، از‌ساخت‌ و ساز منصرف می‌شوند! احتکار به اعتقاد کارشناسان یکی از عواملی است که به رکود بازار مسکن دامن زده است. طرح دریافت مالیات از خانه‌های خالی در دولت قبل مطرح شد و در دولت فعلی نیز پیگیری آن ادامه یافت تا آنکه بالاخره در ماده 54 مکرر اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم تصویب شد.

مالیات بر خانه‌های خالی به طور قطع، عمل موثری است و اگر برای این مهم مبلغ منطقی تعیین شود، راهکاری موثر خواهد بود، اما باید به این نکته توجه داشت که این راهکار به تنهایی به تعادل در بازار مسکن منجر نخواهد شد. دریافت مالیات از خانه‌های خالی در بسیاری از کشورهای دنیا هم به اجرا در آمده و از آن به عنوان تجربه‌ای موفق هم یاد می‌شود. حالا باید منتظر شد و دید این طرح در ایران با چه کیفیتی به‌مرحله اجرا می‌رسد.