جرم تخریب اموال چیست و چه مجازاتی دارد؟

هیچ کس حق خراب کردن و آسیب زدن به اموال دیگران ( جرم تخریب ) و یا تعرض به آنها را ندارد، به دلیل اینکه مالکیت افراد بر اموال و دارایی های خود، امری قانونی بر شمرده شده است.

در قانون اساسی، احکام متناسبی با جرم تخریب اموال خصوصی و عمومی تعیین شده است که در این مقاله به بررسی جرم تخریب اموال خصوصی پرداخته می شود.

«تخریب» به معنی ویران کردن و خراب کردن است. در اصطلاح حقوقی نیز تخریب به معنی خراب کردن ابنیه (بناها و ساختمانها) و خراب کردن اموال، استعمال می شود.

جرم تخریب در قانون تعریف نشده است، بلکه فقط به ذکر مصادیقی از آن بسنده شده است.

از طرف دیگر، قانونگذار، حرق و آتش زدن را که وسیله تباه کردن و از بین بردن مال است مترادف با تخریب به کار برده است.

تخریب را میتوانیم به این صورت تعریف کنیم: لطمه زدن عمدی به طور کلی یا جزئی نسبت به مال یا شی ء متعلق به شخص حقیقی یا حقوقی به طرق مذکور در قانون».

اما باید دانست که در قانون، معیار و ضابطه ای برای میزان خرابی یا صدمه زدن مشخص نشده است. در نتیجه ضابطه تشخیص لطمه زدن عرف و اجتماع است که بر اساس آن در هر مورد باید به «عرف» مراجعه کرد.

لطمه زدن به یکی از دفاتر تجارتی و پاره کردن چند برگ از آن در نظر عرف تخریب شناخته می شود.

نکته دیگری را که باید مد نظر قرار داد، این است که علاوه بر عمل فیزیکی لطمه زدن، ورود ضرر به مال دیگری نیز شرط تحقق جرم است، زیرا تا ضرر واقع نشود، جرم تحقق پیدا نخواهد کرد. مثلا شخصی عمدا آب را به پشت دیوار خانه همسایه اش انداخته اما هنوز ضرری به آن نرسانده، تخریبی صورت نگرفته است.

به علاوه جرم تخریب از جمله جرایم عمدی است که مطلق ایراد ضرر از ناحیه مرتکب، در صورت ایجاد شدن ضرر برای مجرمیت فاعل کفایت می کند.

به عبارت دیگر، نتیجه مجرمانه در جرم تخریب انجام یافته، مستتر است اعم از اینکه فاعل صدمه در حین ارتکاب خواهان نتیجه مجرمانه حاصله بوده باشد یا نباشد.

ضمنا نوع وسیله ی ارتکاب جرم نیز در تحقق آن مهم نمیباشد یعنی مهم نیست که مثلا خودروی فرد با چاقو آسیب دیده باشد یا مثلا با آجر؛ هر چند در پاره ای از اوقات موجب تشدید مجازات خواهد شد.

به موجب فانون خسارت کیفری سال 1971، ارتکاب حریق (آتش زدن) عمدی عبارت است از انهدام  (نابود کردن) یا از بین بردن اموال یا ایجاد خسارت به وسیله ی آتش زدن.

مثلا اگر شخص «الف» اموال دیگری را با ایجاد حریق از بین ببرد و یا به آن خسارت وارد کند.

ترک فعل در جرم تخریب

بدون تردید جرم تخریب مانند اغلب جرایم عمدی ناشی از رفتار مجرمانه و فعل خارجی مثبت مرتکب جرم است که در قالب عمل فیزیکی از بین بردن یا لطمه زدن کلی یا جزئی به مال غیر ظاهر می گردد.

بنابراین ترک فعل هر چند موجب از بین رفتن یا ورود ضرر به مال متعلق به غیر شود عنصر مادی تخریب محسوب نخواهد شد. مثلا اگر مستاجر مغازه ای در فصل زمستان، برف بام مغازه را به موقع پارو نکند و در اثر آن به عین مستاجره خسارتی وارد شود، ترک فعل او عنصر مادی جرم تخریب محسوب نخواهد شد، هر چند از نظر مدنی ضامن خسارات وارده خواهد بود.

نکته ای که در اینجا نباید آن را فراموش کنیم مسئله از حیز انتفاع انداختن مال متعلق به دیگری با حفظ اصل مال است.

مثلا اگر کسی روی زمین زراعی متعلق به دیگری با ریختن سم باعث شود که دیگر چیزی در آن نروید در این مورد با اینکه اصل مال (زمین) موجود است، ولی بر اثر اقدام مرتکب، مال از حیز انتفاع ساقط شده است.

تفاوت تخریب اموال شخصی و دولتی

بی گمان آنچه از ناحیه مرتکب جرم (فردی که تخریب توسط او صورت گرفته)، مورد تعدی و تجاوز قرار می گیرد، عبارت از هر چیز با ارزشی است که اختصاص آن به شخص حقیقی یا حقوقی ممکن باشد.

اعم از اینکه آن شی ء مال منقول باشد یا غیر منقول. به علاوه از نظر تعلق مال به غیر نیز بر حسب مورد موضوع تخریب ممکن است ناظر به تاسیسات و اموال نظامی یا عمومی و عام المنفعه و یا اموال خصوصی اشخاص و یا اشیا و ابنیه و آثار ملی، مذهبی، تاریخی و یا مربوط به میراث فرهنگی باشد.

سوء نیت در جرم تخریب

تخریب از جمله جرایم عمدی است و تحقق آن موکول به از بین بردن یا ایجاد نقصان و ورود ضرر و زیان و یا از کار انداختن و از حیز انتفاع انداختن مال متعلق به غیر است.

بر خلاف جرایم مادی، صرف احراز قصد مجرمانه مرتکب ضروری است. بنابراین «قصد لطمه زدن»  به مال غیر، عنصر اصلی در جرم تخریب است. یعنی مرتکب باید از روی قصد و با علم به اینکه میخواهد به اموال دیگران آسیب وارد کند مرتکب جرم تخریب شود.

پس اگر مرتکب عملی را انجام دهد که موجب خسارت و از بین رفتن اموال دیگران شود ولی عمدی نبوده باشد، تخریب صورت نگرفته است.

عوامل تشکیل دهنده جرم تخریب

• محرز شدن قصد مجرمانه مرتکب که موجب ضرر به دیگری شده باشد.
• موضوع جرم تخریب میتواند هر شی منقول و یا غیر منقول باشد.
• صدمه ای که به مال دیگری وارد میشود باید آگاهانه باشد.

مجازات جرم تخریب در قانون مجازات اسلامی

هر کس عمداً عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و به طور کلی هر محل مسکونی یا معد برای سکنی ‌یا جنگل یا خرمن یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا مزارع یا باغ‌های متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شود.

تبصره 1) اعمال فوق در این فصل در صورتی که به قصد مقابله با حکومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهد داشت‌.

تبصره‌ 2) مجازات شروع به جرایم فوق شش ماه تا دو سال حبس ‌می باشد.

ماده 676) هر کس سایر اشیای منقول متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

ماده 677) هر کس عمداً اشیای منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلا یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.