عده زن : عده مدت زمانی است که زن پس از جدایی یا مرگ شوهرش باید از ازدواج خودداری کند. این مدت با توجه به نوع پایان ازدواج (مرگ همسر یا طلاق یا فسخ نکاح)، نوع ازدواج (دائم یا موقت) و شرایط باروری زن یا بارداری او متغیر است. فلسفهٔ وضع عده جلوگیری از اختلاط نسل و احترام به رابطهٔ زناشویی سابق و تعبد است.
در صورتی که زن در هنگام عده با مردی ازدواج کند ازدواج آنان باطل است و در صورت آگاهی از حکم عده ازدواج آن مرد و زن با یکدیگر برای همیشه حرام میشوند. همچنین شوهر در هنگام عده طلاق رجعی حق دارد از طلاق رجوع کند. بطور کلی در عده طلاق رجعی حقوق و تکالیف زن و شوهر نسبت به یکدیگر همچنان برقرار است؛ مثلاً شوهر باید به زن نفقه بدهد، در صورت مرگ یکی دیگری از او ارث می‌برد و اگر در زمان عده طلاق رجعی رابطهٔ جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کنند به حد زنای محصنه یعنی سنگسار محکوم خواهند شد.
عده وفات
یعنی مدتی که زن بعد از مرگ شوهر باید برای اختیار شوهر دیگر صبر کند، اصولا چهار ماه و ده روز است.
ماده 1154 قانون مدنی در این باره می‌گوید: «عده وفات چه در دائم چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است، مگر اینکه زن حامله باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است، مشروط بر اینکه فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
عده طلاق و اقسام آن
- عده زن آبستن: عده زن آبستن، طبق ماده 1153 قانون مدنی، تا وضع حمل است.
- عده زن غیر آبستن: برابر ماده 1151 قانون مدنی، عده طلاق زن غیر آبستن سه طهر است. طهر در لغت پاک شدن را گویند و در اصطلاح حقوقی عبارت است از پاکی زن از عادت زنانگی و نیز مدتی که بین دو عادت زنانگی قرار گیرد.
- زنانی که عده طلاق ندارند: «زنی که بین او و شوهر خود نزدیکی واقع نشده و همچنین یائسه نه عده طلاق دارد و نه عده فسخ نکاح، ولی عده وفات در هر مورد باید رعایت شود (ماده 11559 مقصود از زن یائسه زنی است که به سن یائسگی رسیده باشد یعنی سنی که دیگر امید باردار شدن ندارد.)
عده بذل یا انقضاء مدت در ازدواج موقت
عدۀ بذل یا انقضاء مدت که مربوط به نکاح منقطع است با عدۀ طلاق همیشه یکسان نیست. اگر زن حامله باشد، مانند مورد طلاق، عدۀ او با وضع حمل منقضی می شود، ولی اگر حامله نباشد در مورد بذل یا انقضا مدت یا فسخ نکاح منقطع، مقرر می دارد: «عدۀ فسخ نکاح و بذل مدت و انقضا آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است، مگر اینکه زن با انقضای سن، عادت زنانگی نبیندکه در این صورت 45 روز است.»
آیا خواستگاری از زنی که در ایام عده شوهر قبلی است، اشکال دارد؟
درباره‌ی این پرسش باید گفت، عده زن، یا رجعی است و یا بائن. (در عده رجعى، مرد مى‌تواند پس از طلاق تا وقتى زن در عدّه است، بدون عقد دوباره به زن رجوع کند، ولی در عده بائن، مرد حقّ رجوع به همسر خود را ندارد) و خواستگارى نیز یا به صورت تصریح و بى‌پرده صورت مى‌گیرد و یا به صورت تعریض و کنایه.
به لحاظ شرعی و قانونی، خواستگارى از زنى که در عدۀ رجعی است، با تصریح و یا با کنایه، حرام است، چرا که زنى که در عده رجعی است، هنوز در حکم زوجه است، ولی اگر آن زن در عدۀ بائن باشد، هر چند خواستگاری از وی با تصریح جایز نیست، ولی بطور تعریض و با اشاره، اشکالی ندارد.